Felsefe - Edebiyat Etkileşimi: Felsefî Roman

Yıl 2010, Cilt: 50 Sayı: 1, 1 - 17, 01.01.2010

Ülker Öktem

Öz

Bu makalede, varlık, düşünce, dil, yazı, kültür ve uygarlık bağlantısında, felsefe ile edebiyat ilişkisi incelenmiş; felsefenin mi edebiyata, edebiyatın mı felsefeye yön verdiği araştırılmıştır. Felsefe ile edebiyat etkileşiminden ortaya çıkan ürünün, felsefi romanın, nasıl bir yapı arz ettiği, ne türden bir eser olduğu, ilk nasıl ve ne zaman ortaya çıktığı, nasıl geliştiği söz konusu edilmiştir. Bu bağlamda, edebî bir eserin, felsefî sayılabilmesi için gereken şeylerin neler olduğu, felsefî ve edebî eserlerin özellikleri dile getirilerek ortaya konulmuş; örneğin, varoluşçuluğun etkisiyle yazılmış bir eserin, edebî olmakla birlikte, felsefî sayılıp sayılamayacağı tartışılmıştır. Antik Yunan filozoflarından Çağdaş filozoflara kadar uzanan tarihsel çerçevede, filozof-edipler ve edip-filozoflardan bahsedilmiştir. Özellikle, felsefenin, edebiyata indirgenmeksizin, kapsamının genişletilmesinin olasılığı göz önünde bulundurularak, bunun için gerekenlerin neler olduğu sorgulanmış; kendi kültürümüzden, bu tarz bir yaklaşımı benimseyerek, yani, felsefeyi edebiyata indirgemeksizin, eserlerini kaleme almış olan değerli edipfilozoflarla, filozof-ediplerin, kaleme almış oldukları eserlerde, edebî tarz içinde gizlenmiş olan felsefî tefekkürün nasıl ortaya çıkartılacağı üzerinde durulmuştur. Yine, burada, varlık, düşünce, dil, yazı, kültür ve uygarlık bağlantısı çerçevesinde, güçlü, sağlam bir düşünce yapısının göstergeni olan sağlam bir dil yapısının, felsefî ve edebî eserlerle nasıl daima canlı kaldığı, her iki alandan verilen örneklerle, gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Edebiyat, Roman, Felsefi Roman, Filozof-Edip, Edip-Filozof, Dil, Kültür

The Relationship Between Philosophy and Literature: Philosophical Novel

Öz

In this article, the relationship between philosophy and literature has been examined from the points of view of existence, thought, language, writings of literature and philosophy, culture and civilization. Then, the issue of whether philosophy or literature is the domineering factor has been raised. Later, ‘the philosophical novel’, the production of the interaction between philosophy and literature has been defined; such questions as what the structure of the philosophical novel is like, what sort of work it is, what the nature of the work is like, when and how it emerged and how it developed have been answered. The criteria for a literary work of art in order that it be considered as philosophical have been determined. As it is very well-known philosophical and literary writings have certain characteristics under which the work is produced. A work of literature, for instance, which is producedunder the influence of existentialism, possessessome features which make it be considered as philosophical. Reference to philosopher- writers and writer-philosophers from the Ancient Greece to the present day has been made, as well. Bearing in mind the possibility of enriching and expanding the content of philosophical writings without reducing them to literary criteria, the requirements fort he achievement of the task have been questioned. Some examples from the works of some philosopher-writers and writer-philosophers from our own culture have been analysed in order to reveal the philosophical pondering inbuilt literary works of art. Consequently,it has been determined that a sound and safe use of language is necessaryin order to achieve the sound and vivid body of thought which exist in philosophical Works. Finally, a frame which considers the relationship between philosophy and literature from the points of view of existence, thought, language, literary and philosophical writings, culture and civilization is built up.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Literature, Novel, Philosophical Novel, Philosopher- Writer, Writer- Philosopher, Language, Culture

Kaynakça

• BOZKURT, N. (1991). “Yeni Roman Akımının Fenomenolojik Temelleri”. Türkiye I. Felsefe Mantık Bilim Tarihi Sempozyumu Bildirileri. (191-195). Ankara: Ülke Yayıncılık.
• CAMUS, A. (1965). Sanatçı ve Çağı. (Çev. Yıldırım Keskin). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• EDMAN, I. (1977). Sanat ve İnsan. (Çev.Turhan Oğuzkan). İstanbul: İnkilap ve Aka Mtb.
• GÜNDOĞAN, A. O. (1999). “Edebiyat İle Felsefe İlişkisi”. A.Ü. İlâhiyât Fakültesi Dergisi, Prof. Dr.Necati Öner Armağanı, 40: 195-203.
• GÜRSOY, K. (1990). “Felsefe ve Edebiyat”. Felsefe ve Sanat Sempozyumu. İstanbul: Ara Yayıncılık.
• HUMBOLDT, W. (1998). Dil-Kültür Bağlantısı. (Çev. Bedia Akarsu). İstanbul: İnkilap Kitabevi Yayıncılık.
• İBN FİKRİ, L. (1310-1311). “Edebiyatın Felsefede Ehemmiyeti”. Maarif Dergisi. 7(202): 443-445.
• MAGGEE, B. (1979). Yeni Düşün Adamları. (Çev. Uygur Kocabaşoğlu). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• SARTRE, J.P. (1967). Edebiyat Nedir?. (Çev.Bertan Onaran). İstanbul: De Yayınevi.
• SAYILI, A. (1978). “Dil, Uygarlık ve Kültür; Sümerliler”. Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe içinde (376-386).
• TEKELİ, S. (1978). “Bilim Dillerinin Tarihsel Gelişimlerine Bir Bakış”. Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe. içinde, (205-232).
• TUNALI, İ. (1965). “Estetik Beğeni Problemi”. Felsefe Arkivi. 15: 57-67.
• TÜRKER, M. (1978). “İleri Dil ve ‘Dil Transferi Üzerine Ön Düşünceler”. Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe. içinde (97-180).
• VERNEAUX, R. (1994). Egzistansiyalizm Üzerine Dersler. (Çev. Murtaza Korlaelçi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi.