Antikçağdan Günümüze Bir Şifa Kaynağı: Zeytin ve Zeytinyağının Halk Tıbbında Kullanımı

Yıl 2012, Cilt: 52 Sayı: 2, 1 - 15, 01.01.2012

Melike Kaplan Seda Karaöz Arıhan

Öz

İnsan toplumsallığının bir sonucu olarak pek çok kültürel örüntüyü de bünyesinde barındıran besin maddelerinin tarihsel yolculuğuna bakmak, insana ve onun kültürüne dair önemli veriler sağlar. İnsan, çağlar boyunca birçok besin maddesini sadece besin olarak tüketmemiş aynı zamanda bu besinlerin iyileştirici özelliklerinden de yararlanmıştır. Zeytin de şifa kaynağı olarak kullanılan besin maddelerinden biridir. Bu çalışmada, günümüzde Akdeniz başta olmak üzere dünyanın pek çok bölgesinde yaygın biçimde tedavi amaçlı kullanılan zeytin ve zeytinyağının tarihsel olarak geçirdiği evreler ve halk tıbbı açısından kullanımı karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zeytin, Zeytinyağı, Halk Tıbbı

A Healing Source of Antiquity to the Present: Usage of Olive and Olive Oil in Folk Medicine

Öz

Looking at the historical journey of nutrients which embody the cultural pattern provides important data about people and their culture as a result of human sociality. Throughout the ages people have not only consumed the nutrients as mere food, but also benefited from the healing properties of these foods. Olive is one of the nutrients used as a source of both food and healing. In this study, olive and olive oil’s therapeutic purposes and its use in the folk medicine especially in the Mediterranean region in terms of historical phases are comparatively evaluated.

Anahtar Kelimeler

Olive, Olive Oil, Folk Medicine

Kaynakça

• Aydınoğlu, Ümit- Şenol A.Kaan. 2010. Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 06–08 Kasım 2008, Mersin. Türkiye Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi, İstanbul: Ege Yayınları.
• Aydınoğlu, Ümit. 2009. Dağlık Kilikia Bölgesinde Antik Çağda Zeytinyağı ve Şarap Üretimi: Üretimin Arkeolojik Kanıtları. İstanbul: Ege Yayınları.
• Boynudelik, Mahmut & Boynudelik, İ. Zerrin. 2008. Zeytin Kitabı - Zeytinden Zeytinyağına, İstanbul: Oğlak Yayıncılık ve Reklâmcılık.
• Can, Şefik. 1994. Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
• Çokay, Sedef. 1998. Antik Çağda Aydınlatma Araçları, İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Dalby, Andrew & Grainger Sally. 2001 Antik Çağda Yemek Kültürü Çev. Betül Avunç İstanbul: Homer Kitapevi.
• Dara, Ramis. 2010. Sofralara Geldi Bahar Baharatlar- Kokulu Otlar Yerel ve Evrensel Tatlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Diamond, Jared. 2008. Tüfek Mikrop ve Çelik. çev. Ülker İnce. Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
• Eğilmez, Mahfi. 2005. Hitit Ekonomisi. İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Erdemir, Ayşegül Demirhan. 2001. Şifalı Bitkiler, Doğal İlaçlarla Geleneksel Tedaviler.
• İstanbul: Alfa Yayınları.
• Erhat, Azra. 1993. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki. 1977. Anadolu Halk İlaçları, İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• Freedman, Paul. 2008. Yemek Damak Tadının Tarihi. Çev. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Oğlak Güzel Kitaplar.
• Grant, Mark. 2000. Galen on Food and Diet. London and New York: Routledge.
• Güterbock, Hans G. 1968. “Oil Plants in Hittite Anatolia” Journal of the American Oriental Society, Vol. 88, No. 1 (Jan. - Mar., 1968), pp. 66-71.
• Hehn, Victor. 2000. Zeytin Üzüm ve İncir- Kültür Tarihi ve Eskizleri. çev. Necati Aça Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Jackson, Ralph 1999. Roma İmparatorluğu’nda Doktorlar ve Hastalıklar çev. Şenol Mumcu, Homer Kitapevi Yayınları, İstanbul 1999.
• Kaplan, Melike. 2010. Geleneksel Tıbbın Yeniden Üretim Sürecinde Kadın-Ankara Kent Örneğinde Kuşaklararası Çalışma.Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Özdizbay, Aşkım. 2004. Eski Yunan’da Tarım. İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Ronan, A. Colin. 2003. Bilim Tarihi – Dünya Kültürlerinde Bilimin Tarihi ve Gelişmesi, çev: İhsanoğlu E.& Günergun F. , Ankara: Tübitak Akademik Dizi.
• Sezik, Ekrem, 1992. “Türkiye’de Halk İlacı Araştırmaları ve Önemi”. 9. Bitkisel İlaç
• Hammaddeleri Toplantısı Kitabı, Eskişehir. s. 1-9.
• Tekocak, Mehmet - Adıbelli Hüseyin. 2010. “Tarsus-Sağlıklı (Bayramlı) Köyü Sakızlıklı Mevkii Şarap ve Zeytinyağı İşlikleri” Antikçağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi, Uluslararası Sempozyum Bildirileri (Ed.: Ümit Aydınoğlu-A.Kaan Şenol), Mersin 2008, s. 53-73.
• Ünsal, Artun. 2011 (8. Baskı). Ölmez Ağacın Peşinde-Türkiye’de Zeytin ve Zeytinyağı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yoder, Don, 1975, “Halk Tıbbı”, Folklora Doğru, (Çev. Sibel Yoğurtçuoğlu, Ayfer Gülüm), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü, Kasım-Aralık, sayı: 43 s.31.