Tıbbi Antropoloji: Akraba Evliliklerinin Patolojik Etkileri

Yıl 2012, Cilt: 52 Sayı: 1, 223 - 241, 01.01.2012

Mehmet Şükrü Nar

Öz

Akraba evlilikleri özellikle geleneksel yapının karakteristik özelliğidir. Aynı zamanda kültür ve sağlık arasındaki çözümlemeyi ortaya koyması bakımından antropolojinin/tıbbi antropolojinin önemli bir alanıdır. Bu kapsamda akraba evliliklerinin yoğun olarak gerçekleştiği Akçakale ve Reyhanlı ilçeleri sınır köylerinde akraba evlilikleri ve buna yol açan etmenler antropolojik bakımdan incelenmektedir. Çalışmanın örneklemini, Şanlıurfa ili Akçakale ilçesinin dört köyünden 68, Hatay ili Reyhanlı ilçesinin dört köyünden 85 olmak üzere toplamda 153 aile oluşturmaktadır. Akçakale ilçesi örneklem grubuna ait akraba evliliği oranı % 72 iken, Reyhanlı ilçesi örneklem grubuna ait akraba evliliği oranı % 88,2’dir. Buna yol açan temel neden olarak sosyal-kültürel sebepler kadına topluluk içi biçilen rol, ekonomik kaygılar… ve coğrafi faktörleri sayabiliriz. Her iki örneklem alanı içinde akraba evliliğinden kaynaklı hastalıkların görülme sıklığı Akçakale araştırma sahası için % 27,9 olurken, Reyhanlı araştırma sahası için bu oran % 41’dir.

Anahtar Kelimeler

Tıbbi Antropoloji, Akraba Evlilikleri, Sağlık, Kültür, Hastalık, Halk Sağlığı, Patoloji

Medical Anthropology: Pathological Effects of Consanguineous Marriages

Öz

Consanguineous marriages are characteristic features of particularly the traditional system. Furthermore they are significant fields of anthropology/ medical anthropology in terms of the fact that they set forth the analysis between culture and health. In this respect, consanguineous marriages and their auses are examined anthropologically in frontier villages of Akçakale and Reyhanlı where these kinds of marriages are frequently observed. The sample of the study includes 153 families, 68 of which are from the four villages of Akçakale in Şanlıurfa and 85 of which are from the four villages of Reyhanlı in Hatay. While consanguineous marriages of the sample group Reyhanlı district is 88.2 %, consanguinity rate of the sample group Akçakale district is 72 %. The main reason leading to this can be counted as a social-cultural factors attributed to the role within the community, economic concerns… and geographical factors. The frequency of space-borne disases owing to consangineous marriage in Akcakale research field is 27.9 % but this frequency is 41 % in Reyhanlı research area.

Anahtar Kelimeler

Medical Anthropology, Consanguineous Marriages, Health, Culture, İlness, Public Health, Pathology

Kaynakça

• AI‐SALEM,  M.,  Rawashdeh,  N.  (1993).  Consanguinity  in  North  Jordan:  Prevalance  and Pattern. J  Biosoc Sci, 25(4): 553‐556.
• AL-AWADİ, S.A., Moussa, M.A., Naguib, K.K., Farag, T.I. et al. (1985). Consanguinity Among The Kuwaiti Population, Clinical Genetics, 27: 483- 486.
• ALTUNTEK, S. (2001). Türkiye Üzerine Yapılmış Evlilik ve Akrabalık Araştırmalarının Bir Değerlendirmesi, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18(2): 17-28.
• BAŞARAN, N. (1983). Anadolu' nun Genetik Yapısı Üzerine Çalışmalar: V. Türkiye 'de  Akraba  Evlilikleri, Anadolu Tip Dergisi, 5:189‐206.
• BRODWIN, P. (2007). Guest Editorial: Mediations of Power in Contemporary Medical Anthropology, Anthropology in Action, 14(3):1-5.
• BUDAK, T. (1985). Kan Yakını Evliliklerin Diyarbakır’daki Sıklığı ve Bazı Etkileri Üzerine Araştırmalar, Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 12 (3-4): 149-160
• BURTON, J. (1970). Sağlık Eğitimi ve Toplumların Kültürü, Çev: B. Bengisu, Halk Sağlığı Bilimi ve Uygulaması, Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Hıfzıssıhha Okulu Yayınları, (45): 276- 85.
• DÜZCAN, F., Sezgin, İ, Çolak, A., Çınar, Z., Perçin, F. (1995). Sivas Popülasyonunda Akraba Evliliği Sıklığı ve İlk Evlenme Yaşı ile Eğitim Düzeyi Arasındaki İlişkiler, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi,17 (3): 157- 161.
• İLBARS, Z. (1975). Aile-Akrabalık İlişkileri ve Değişmeler Üzerine Bir Araştırma, Antropoloji,7: 201- 206.
• KALYONCU, C. (1980). Akraba Evlilikleri ve Doğuştan Kusurlar. Trakya Tıp Fakültesi Dergisi, 2:2.
• KAYAHAN, M., Şimşek, Z., Ersin, F., Gözükara, F., Kurcer, M.A. (2003). Şanlıurfa Tılfındır Sağlık Ocağı Bölgesindeki Akraba Evliliği Prevalansı ve 5 Yaş Altı Ölümlere Etkisi, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(1):1-5.
• KIEFER, C. W. (2007). Doing Health Anthropology: Research Methods for Community, New York: Springer Publishing Company, LLC.
• LEWIS, I. M. (2010). ‘Descent’ Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology. In A. Barnard and J. Spencer(Eds.), London & New York: Routledge.
• PİRİNÇCİ, E., Oguzöncül, F., Açık, Y. (2002). Elazığ İl Merkezindeki Hastanelerde Doğum Yapan ve İl Merkezinde İkamet Eden Kadınlarda Akraba Evliliklerinin İncelenmesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Dergisi, 19(3): 182-190.
• POOL, R., Geissler, W. (2005). Medical Anthropology, London: Open University Press.
• SÜMER, H., Koçoğlu, G., Polat, H.H., Koçoğlu, F. (1996). Sivas İl Merkezi ve Köylerinde Akraba Evliliği Sıklığı ve Ana-Çocuk Sağlığına Etkileri, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi dergisi, 18(4): 291 - 294.
• ŞAYLI, B.S., Arslanöz, A. (1983). Anadolu'nun Genetik Yapısı Üzerine Çalışmalar: VI, Akraba Evliliklerine İlişkin Yeni Bulgular, Ankara Üniversitesi Ankara Tıp Mecmuası, 36: (3), 313 - 328.
• ŞAYLI, B.S, Tüccar, E. (1985). Anadolu’nun Genetik Yapısı Üzerine Çalışmalar: Akrabalığı Bulunan ve Bulunmayan Evliliklerde Fötal Kayıplar, Gata Bülteni, 27(4): 659 - 669.
• TİMUR, S. (1972). Türkiye’de Aile Yapısı, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• TUNÇBİLEK, Ergül. (1985). Türkiye’de Akraba Evlilikleri, Katkı,  6(2): 129‐136.
• TÜRK, Türkiye İstatistik Kurumu Aile Yapısı Araştırması 2006 Verileri.
• WINKELMAN, M. (2009). Culture and Health: Applying Medical Anthropology, San Francisco: Jossey-Bass A wiley Imprint.