Ahmed Şah Dürrani Öncesinde Afganistan Tarihinde Türkler ve Diğer Kavimler

Yıl 2013, Cilt: 53 Sayı: 2, 479 - 495, 01.01.2013

Kubilayhan Erman

Öz

Afganistan tarihteki büyük uygarlıkların buluştuğu bir coğrafyada yer alır. Erken devirlerden ilk Afgan devletine kadar olan süreçte Afganistan’da pek çok kavim hâkimiyet kurmuştur. Bu kavimler zamanla Afganistan’daki siyasi güçlerini yitirseler de etnik ve kültürel olarak bu ülkede kalmaya sürdürmüşlerdir. Farklı etnik kökenden gelen halklar büyük oranda kimliklerini korumayı başarmışlar fakat bir kısmı ise kültürel etkileşim sonucu baskın etnik yapıların etkisine girmişlerdir. Bu çalışmada Afganistan’ın çok kültürlü yapısına katkıda bulunan Türk, İranî ve diğer kavimlerin Afganistan coğrafyasındaki tarihsel varlıkları incelenmiştir. Afganistan güvenlik meseleleri, sosyal ve ekonomik sorunlar nedeniyle hâlâ istikrarın sağlanamadığı bir ülkedir. Bu sorunlu durumun kökenleri tarihte çok eskilere gidebilmektedir. Söz konusu bu genel kabulden yola çıkılarak yapılan çalışmada, tarihsel bir bakış açısıyla Afganistan’ın siyasi ve toplumsal dinamiklerine bir ışık tutulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afganistan, Türkler, Kavimler, Hâkimiyet

Turks and Other Nations in Afghanistan History Before Ahmed Shah Durrani

Öz

Afghanistan is a country where great civilizations had come together in history. During the period from the early ages till the first Afghan state, many nations established dominance in Afghanistan. Even though these nations lost their political power in Afghanistan in due course, ethnically and culturally they have continued to remain in this country. Peoples from different ethnic origins managed to preserve their identities to a large extent, but part of them have gone under the influence of dominant ethnic structures as a result of cultural interaction. In this article, the historical presence of Turkic, Iranian and other nations whom contributed to multiculturual structure of Afghanistan is studied. Afganistan is a country where stability has not been established yet due to security issues, social and economic problems. The origins of this problematical situation can be traced a long way back in history. In this study, based on the above mentioned general consent it is aimed to shed light on the political and social dynamics of Afghanistan.

Anahtar Kelimeler

Afghanistan, Turks, Nations, Dominance

Kaynakça

• Afghanistan, A Country Study. Ed. Richard F. Nyrop ve Donald M. Seekings. 1986. Web. 07.02.2012.
• AKA, İsmail. Timur ve Devleti. 2. Baskı. Ankara: TTK, 2000.
• ALI, Mohammed. The Afghans. 3. Baskı. Kabul: The Punjab Educational Press, 1969.
• ALLAN Nigel J. R. “Defining Place and People of Afghanistan.” Post-Soviet Geography and Economics, Vol. 42. No. 8, 2001.
• Babur Nama: Journal of Emperor Babur. Preface, (Introduction, verses in the text and appendices by Dilip Hiro), India: Penguin Classics, 2006.
• BABUR, Gazi Zahîreddin Muhammed. Baburnâme (Vekayi). Çev. Reşit Rahmeti Arat. 1. Baskı, İstanbul: Kabalcı, 2006.
• BAYUR, Y. Hikmet. Hindistan Tarihi. 3. Cilt. Ankara: TTK, 1987.
• BELLEW, H.W. Afghanistan and Afghans. London: Gilbert and Rivington, 1879.
• BENNE, Melissa. “Huns.” Encyclopedia of World History. 1.Cilt. Ed. Marsha E. Ackermann vd. New York: Infobase, Ed. Marsha E. Ackermann vd., 2008.
• BOSWORTH, Clifford Edmund. The New Islamic Dynasties. Great Britain: Edinburgh University Press, 2004.
• BOUVAT, L. “Şahruh Mirza.” İslam Ansiklopedisi. 2. Baskı. Cilt 11. MEB, 1979.
• BOUVAT, L. “Uluğ Bey.” İslam Ansiklopedisi. 1. Baskı. Cilt 13. MEB, 1986.
• CLEMENTS, Frank. Conflict in Afghanistan: A Historical Encyclopedia. USA: ABC-CLIO, 2003.
• DAMES, M. Longworth. “Efganistan.” İslam Ansiklopedisi. Cilt 4. İstanbul: MEB, 1993.
• DIGBY, S. “Humayun.” The Encyclopedia of Islam. Vol. 3. Ed. B. Lewis, vd., Netherlands, 1986.
• El UTBÎ (Abu al-Nasr Muhammad ibn Abd al-Gabbar al-Utbi). Tarih-i Yemini. (El yazma Nüshasının tercümesi) Çev. A.R. Yelgar. (y.y., t.y.)
• FRENKEL, Yehosua. “Bukhara.” Medieval Islamic Civilization; An Encyclopedia. Ed. Josef W. Meri. New York: Routledge, 2006.
• FRYE, R. N. The Cambridge History of İran: The Period from the Arab Invasion to the Saljuqs. Vol. 4, United Kingdom: Cambridge University Press, 1999.
• GUPTA, Aditya. Babur and Humayun: Modern Learning Organization. USA: Lulu, 2008.
• HAIG, T. W. “Kert.” İslam Ansiklopedisi. Cilt 6. İstanbul: MEB, 1977.
• HARRISON, J. B. ve P. Hardy. “Babur.”, The Encyclopedia of Islam, Vol. 1, Ed. H. A. R. Gibb vd. Netherlands: E. J. Brill, 1986.
• HERODOTUS, Tarih, 5. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2006.
• HUSSAIN, Rizwan. Pakistan and the Emergence of Islamic Militancy in Afghanistan. Great Britain: Ashgate, 2005.
• J.P.C.N.H. “Afghanistan.” Encyclopedia Britannica. Vol. 2, USA: William Benton, 1966.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad. “Hârizmşâhlar.” İslam Ansiklopedisi. Cilt 5. İstanbul: MEB, 1987.
• LIGETI, L. Bilinmeyen İç Asya. Çev. Sadrettin Karatay. 2. Baskı. Ankara: TDK, 1998.
• MALLESON, G. B. History of Afghanistan, From The Earliest Period to the Outbreak of the War of 1878. 2. Baskı. London: Pall Mall S.W. 1879.
• MCNEILL, William H. Dünya Tarihi, Çev. Alâeddin Şenel. 6. Baskı. Ankara: İmge Yayınevi, 2002.
• MERÇİL, Erdoğan. “Gazneliler.” Türkler Ansiklopedisi. Cilt 4. Ankara: Yeni Türkiye, 2002.
• NARAIN, Awadh K. “Kuşan Devleti.” Çev. Murat Yaşar. Türkler Ansiklopedisi. Cilt 1. Ankara: Yeni Türkiye, 2002.
• RÁSONYI, László. Tarihte Türklük. 4. Baskı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1996.
• STEIN, Aurel. On Central AsianTracks. New York: Panteon Books, 1964.
• SYKES, Percy. A History of Afghanistan. Vol 1. London: Macmillan & Co. 1940.
• ŞAMİ, Nizamüddin. Zafername. Çev. Necati Lugal. 2. Baskı. Ankara: TTK, 1987.
• VOGELSANG, Willem. The Afgans. Great Britain: Blackwell, 2002.
• WALSH, John. “Ghaznavids.” Encyclopedia of World History. Cilt 2. Ed. Marsha E. Ackermann vd. New York: Infobase, 2008.
• YAZICI, Tahsin. “Şah İsmail.” İslam Ansiklopedisi. 2. Baskı. Cilt 11. İstanbul: MEB, 1979.