Eski Anadolu İnsanlarının Sağlık Sorunları

Yıl 2013, Cilt: 53 Sayı: 1, 9 - 26, 01.01.2013

Mehmet Sağır Seçil Sağır

Öz

Antropoloji biliminin önemli çalışma alanlarından bir tanesi Paleopatolojidir. Paleopatoloji çalışmalarında, geçmişte görülen hastalıkların iskelet sistemi üzerindeki etkileri etiyolojileri göz önüne alınarak farklı kategorilerde değerlendirilmektedir. Bu izlerin incelenmesiyle eski insan topluluklarının genel yaşam koşulları ve sağlık profilleri hakkında bilgiler sağlanabilmektedir. Eski Anadolu toplumlarına ait iskeletlerin günışığına çıkarılmaya başlamasından günümüze kadar bazı araştırmalarda, Anadolu eski insan toplumlarının patolojik özelliklerinin analizleri gerçekleştirilmiştir. Başlangıç çalışmalarında çok ayrıntılı yapılmasa da özellikle son 30 yılda yapılan paleopatolojik araştırmalar, daha ayrıntılı değerlendirilmiştir. Bu çalışmada, Paleolitik dönemden 20. yy’a kadar Anadolu da yaşamış toplumların iskeletleri üzerinde gerçekleştirilen paleopatolojik araştırmalarla ortaya çıkarılan sağlık sorunları, yaşam biçimleri ve hastalıkların görüldüğü dönemler kronolojik olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Palepatoloji, Anadolu, Sağlık, İskelet Biyolojisi, Antropoloji, Hastalık

Health Problems of Ancient Anatolian Populations

Öz

One of the most significant study fields of anthropology is paleopathology. In paleopathology studies, effects of past diseases on skeleton system are evaluated in different categories by taking their etiologies into consideration. By the analysis of these traces, information about general life conditions and health profiles of old communities can be gathered. In some researches since the beginning of bringing skeletons of Old Anatolian communities until today, analysis of pathologic features of old Anatolian communities had been carried out. Although studies at the beginning weren’t carried out in details, paleopathologic researches that were done during last 30 years have been analyzed in more details. In this research, eras, in which health problems, life styles and diseases occurred which were revealed through paleopathologic researches on skeletons of communities that had lived in Anatolia from Paleolithic age until 20th century are evaluated chronologically

Anahtar Kelimeler

Paleopathology, Anatolia, Health, Skeletal Biology, Anthropology, Disease

Kaynakça

• AUFDERHEIDE, A.C., C. Rodriguez-Martin. (2006), The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology, Cambridge University Press.
• ANGEL, J.L. (1971). “Early Neolithic Skeletons from Çatal Hüyük: Demography and Pathology” Anatolian Studies. 21: 77-99.
• BÜYÜKKARAKAYA, A.M, Y.S. Erdal, M. Özbek. (2009) “Tepecik/Çiftlik insanlarının antropolojik açıdan değerlendirilmesi”, 24. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 119-138.
• ÇAKIRGİL, G.S. (1982) Ortopedi ve Travmatoloji, Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi Yayınları, yayın no: 424, Yargıçoğlu matbaası-Ankara.
• ERDAL, Y.S. (2003) “Büyüksaray-Eski Cezaevi çevresi kazılarında gün ışığına çıkarılan insan iskelet kalıntılarının antropolojik analizi”. 18. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 15-30.
• ERDAL, Ö.D, S. Eroğlu, Y.S. Erdal, A.M. Büyükkarakaya. (2003) “Şaşal/İzmir iskelet topluluğunun paleopatolojik ve demografik analizi”. 18. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 1-14.
• ERDAL, Y.S. (2005) "İkiztepe Erken Tunç Çağı İnsanlarında Trepanasyon: Olası Nedenleri". 20. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 101-112.
• ERDAL, Y.S. (2009) “Bademağacı Erken Neolitik insan iskeletleri”. 24. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 97-117.
• GOLSTEIN, M.S. 1963 “Human Paleopathology”, Journal of The National Medical Association. 55 (2): 100-106.
• GÖZLÜK, P, H. Yılmaz, A. Yiğit, A. Açıkkol, A. Sevim. (2003) “Hakkari Erken Demir Çağı iskeletlerinin paleoantropolojik açıdan incelenmesi”. 18. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 31-40.
• GÜLEÇ, E, A. Sevim, İ. Özer, M. Sağır. (1998) “Klazomenai’de yaşamış insanların sağlık sorunları”. XIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 133-159.
• GÜLEÇ, E., M. Sağır, İ. Özer, Z. Satar. (2005) “2003 Yılı Börükçü Kazısı İskeletlerinin Paleoantropolojik İncelenmesi”. 20. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 167-172.
• GÜLEÇ, E., İ. Özer, M. Sağır, Z. Satar. (2006) “Lagina Kazısı İskeletlerinin Paleoantropolojik İncelenmesi”. 21. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 21-28.
• ORTNER, D.J., W.G.J. Putschar. (1981) Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains. Smithsonian Institution Press. Washington.
• ÖSZ, B. (2006) “Paleopathological investigations of the skeletal material of Szeged- Vár, Hungary”. Acta Biologica Szegediensis. 50 (3-4): 167.
• ÖZBEK, M. (1989) “Çayönü insanları ve sağlık sorunları”. IV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 121-152.
• ÖZBEK, M. (1990) “Son Buluntular Işığında Çayönü Neolitik İnsanları”. V. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 161-172.
• ÖZBEK, M. (1992) “Aşıklı Höyük Neolitik Çağ İnsanları”. VII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 145-160.
• ÖZBEK, M. (1993) “Aşıklı Höyük Neolitik Çağ İnsanları”. VIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 201-212.
• ÖZBEK, M. (1993) “Anadolu Eski İnsan Toplumlarında Sağlık Sorunları”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. (10) 2: 1-19.
• ÖZBEK, M. (2000) “Öküzini İnsanlarının Antropolojik Analizi”. 15. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 127-144.
• ÖZBEK, M., Y.S. Erdal. (2000) “Harekâttepe Tümülüsü’nden Çıkarılan Kral İskeleti”. XV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 77-99.
• ÖZBEK, M. (2005) “Körtik Tepe’de İnsan Sağlığı”. XX. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 41-52.
• ÖZER, İ., A. Sevim, C. Pehlevan, O. Arman, P. Gözlük ve E. Güleç. (1999) “Karagündüz Analizi”. XIV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 75-96. Çıkarılan İskeletlerin Paleoantropolojik
• SAĞIR, M, İ. Özer, Z. Satar, E. Güleç. (2004) “Börükçü İskeletlerinin Paleoantropolojik İncelenmesi”. 19. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 27-40.
• SAĞIR, M., İ. Özer, E. Güleç. (2009) “Osmanlı Dönemi Kafataslarının Paleopatolojik Analizi”. 24. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 65-78.
• SCHULTZ, M. (1987) “Der Gesundheitszustand der Frühmittelalterhchen Bevölkerung Von Bcğazkale-Hettusa”. IV. Araştırma Sonuçları Toplantısı. 401-409.
• SCHULTZ, M. (1989) “Der Gesundheitszustand Der Frühbronzezeitlichen Bevölkerung Vom İkiztepe - 1. Klinderskelete”. IV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 115-118. SEVİM, A. (1996) “Datça/Burgaz Değerlendirilmesi”. XI. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 1-17. iskeletlerinin Paleoantropolojik
• SEVİM, A, C. Pehlevan, A. Açıkkol, H. Yılmaz, E. Güleç. (2002) “Karagündüz Erken Demir Çağı iskeletleri”. 17. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 37-49.
• SEVİM, A., P.G. Kırmızıoğlu, A. Yiğit, S. Özdemir, Ö. Durgunlu. (2007) “Erzurum / Güllüdere İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi”. 22. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 141-160.
• ÜSTÜNDAĞ, H. (2009) “Kuşadası Kadıkalesi / Anaia Kazısında Bulunan İnsan İskelet Kalıntıları”. 24. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 209-228.
• STUART-MACADAM, P. (1992) Anaemia in past human populations. In: Diet Demography and Disease (ed. by P. Stuart MacAdam & S.Kent). 151–170. Adeline de Gruyter, New York.
• UBELAKER, D. H. (1978) Human Skeletal Remains. Taraxacum, Washington.
• YİĞİT, A., P. G. KIRMIZIOĞLU, A.Y. YAVUZ. (2008) “Nif (Olympos) Dağ Kazısı”. 23. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 111-126.
• ZIVANOVIC, S. (1982) Ancient Diseases: The Elements of Palaepathology. Mathuen Co LTD., London.