Macaristan'da Aydınlanmanın Dili ve İdeolojisi

Yıl 2013, Cilt: 53 Sayı: 1, 53 - 62, 01.01.2013

İsmail Doğan

Öz

Macar Aydınlanması Avrupa Aydınlanma hareketlerinin kendine özgü bir uzantısıdır. Hümanizm, Rönesans, Reformasyon gibi fikir ve inanç akımları neredeyse eşzamanlı olarak Macaristan’a da yayılmıştır. Macaristan’da Aydınlanmanın ilk dönemi 1772’de Bessenyei’nin edebiyat hayatına girişinden Macar jakobenlerinin lideri Martinovics’in 1795’te idam edilmesine kadar sürer; ikinci evre ise 1795’ten 1825 yılında başlayan Reform hareketine kadar olan dönemi kapsar. Macar Aydınlanmasının en önemli meseleleri Macar dilinin geliştirilmesi, bağımsızlık ve milli devlet idealine erişmek olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aydınlanma, Dil Reformu, Hümanizm, Orta Avrupa, Batı Medeniyeti, Habsburg İmparatorluğu, Reformasyon, Milliyetçilik

The Language and Ideology of Enlightenment in Hungary

Öz

Hungarian Enlightenment is a natural continuation of European Enlightenment movements. It has been spread simultaneously in Hungary as an intellectual and religious movement like Humanism, Renaissance and Reformation. The first period of Enlightenment in Hungary starts in 1772 by Bessenyei’s entry into the literary life and ends with the execution of Martinovics in 1795, who was the leader of Hungarian Jacobins. The second period is till the beginning of reform movements in 1825. The most important issues of Hungarian Enlightenment were the language reform, the question of national independence and the idea of Hungarian nation-state.

Anahtar Kelimeler

Enlightenment, Language Innovation, Humanism, Central Europe, Western Civilisation, Habsburg Empire, Reformation, Nationalism

Kaynakça

• ANONYMUS, Gesta Hungarorum. (çev. Pais Dezső). Budapest: Magyar Helikon. 1977.
• BARANY, George (1971) “Hoping Against Hope: The Enlightened Age in Hungary”, in The American Historical Review Vol. 76, No. 2 (Apr., 1971), 319-357.
• ECKMANN, J. (1946) Macar Edebiyatı Tarihi, İstanbul: A.Ü.D.T.C.F. Yayınları.
• ECKMANN, J. “Macar Dili Devrimi”, in Kessler 1972.
• G. TÓTH, Károly (1995) Kis magyar irodalomtörténet, Budapest: Nemzeti Tankönyvkiadó
• KESSLER, Gerhard ve Eckmann J. (1972) Alman ve Macar Dillerinde Özleşme, Ankara: TDK
• KLANİCZAY, Tibor – Szauder József – Szabolcsi Miklós (1961) Kis magyar irodalomtörténet, Budapest: Gondolat.
• KLANİCZAY, Tibor (ed.) (1964) A magyar irodalom története, I, Budapest: Akadémiai.
• KLANİCZAY, Tibor (ed.) (1982) A magyar irodalom története, Budapest: Kossuth
• MORTİER, Roland (1983) Az európai felvilágosodás fényei és árnyai, Budapest: Gondolat.
• NİEDERHAUSER, Emil (2002) “Felvilágosodás és nemzeti mozgalom Kelet- Európában”, in Kisebbségkutatás 2, 11 évf.: 585-595.
• SZEKFŰ, Gyula (2002) Rövid magyar történet 1606–1939, Budapest: Osiris.
• SZERB, Antal (1989) A világirodalom története, Budapest: Magvető.
• SZERB, Antal (1992) Magyar irodalomtörténet, Budapest: Magvető.
• ZRÍNYİ, Miklós (1980) Adriai tengernek syrenaia, (tıpkıbasım) Budapest: Akadémiai/Magyar Helikon.