İnsan Sağlığı ve Çevre Etkileşimi

Yıl 2014, Cilt: 54 Sayı: 1, 105 - 116, 01.01.2014

Galip Akın

Öz

Yeryüzünde yaşamın sürekliliği, yaşanılan çevrenin daima dengede olması ve ölümsüz yenileyiciler olarak bilinen su, oksijen, karbondioksit, azot, kükürt, magnezyum gibi madde döngülerinin Ekolojik Döngüsü bir düzen içerisinde devam etmesine bağlıdır. Çünkü insan dâhil tüm canlılar, yeryüzünün yaşam alanları olan ekosistemlerde yaşamaktadırlar. Yaşam alanı olan bir ekosistemde hava, su, toprak gibi yaşam için gerekli olan maddelerin kirlenmesi ya da oksijen, su, karbondioksit, azot döngülerinde meydana gelen bir aksama yaşamı ve yaşam koşullarını güçleştirir. Ekosistemde meydana gelen bunun gibi olumsuzluklar, konumuzu oluşturan insanın bedensel, ruhsal, bilişsel ve sosyal yapısında birçok değişikliğe neden olurlar. İnsan yaşamının sağlıklı ve başarılı bir şekilde devam edebilmesi, insanın genetik yapısı ile çevre koşullarının etkisi ve etkileşimine bağlıdır. Soğuk, sıcak, nem, rakım, beslenme, jeolojik ve topografik yapı, insanın sosyoekonomik ve eğitim düzeyi gibi çevresel etmenler hem kaliteli ve sağlıklı yaşamı doğrudan etkilerken hem de genetik yapının çalışıp çalışmaması üzerine, doğrudan veya dolaylı etkilidir. Bu nedenle çevre, yaşamın vazgeçilemez öğesidir. Gerçekten çevresel etmenler, insanın büyümesi, gelişmesi ve her türlü aktivitesi için olmazsa olmazlarındandır. Hava, su, toprak kirlendiğinde insanın sağlıklı ve dinç kalması düşünülemez. Aynı şekilde yeterli ve dengeli beslenemeyen insan sağlıklı ve dinçliğini koruyamayacağı gibi kaliteli bir yaşam sürdürmesi de beklenemez. Çevresel etmenler insanın bedensel, ruhsal, sosyal ve bilişsel yapıları üzerine doğrudan etkilidir. İnsanın ailesi, yakınları, arkadaşları ve komşularıyla iletişim güçlüğü çekmesinin bile birçok bedensel, ruhsal, sosyal sıkıntılara neden olduğu bilinmektedir. Bu bağlamda gürültü kirliliğinin dahi stres ve çalışma yaşamını olumsuz etkilediği gözlenmiştir. Çevre kirlenmesi, olumsuz beslenme, rakım, iklim koşuları strese neden olarak ruhsal yapıyı bozmakta hatta sinir sistemine etki ederek, şizofreni gibi hastalıkların bile tetikleyicisi olabilmektedir. Bu literatür çalışmasında büyüme, gelişme ve yaşamla ilgili her türlü aktivite üzerine, özellikle çevresel etmenlerin beden, ruh, bilişsel sağlığı ve sosyal ilişkilere etki biçimleri örneklerle açıklanarak tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çevre, Çevre Kirlenmesi, Beden, Ruh Sağlığı, Sosyal İlişkiler

Interaction Between Human Health and the Environment

Öz

A sustainable life on earth strongly depends upon a balanced surrounding environment as well as continuous and organized material cycles ecological cycle such as water, oxygen, carbon dioxide, nitrogen, sulfur and magnesium which are known as eternal renewals. Because, all living creatures including human being live in Earth’s living areas called ecosystems. In an ecosystem, a defect in oxygen, water, carbon dioxide, nitrogen cycles or the pollution of substances essential for life like air, water, soil complicates life and life conditions. Similar problems in ecosystem cause numerous alterations in man’s physical, mental, cognitive and social structure. The persistence of a healthy and positive human life relies on the interaction between genetic structure of human being and environmental conditions. The environmental factors concerning cold, hot, humidity, elevation, nutrition, geologic and topographic structure, socioeconomic and education level of man directly affect high quality and healthy life, besides directly or indirectly control the working of genetic structure. Therefore, environment is an essential element of life. Furthermore, the environmental factors are a must for the growth, development and all activities of human being. A healthy and vigorous human is unimaginable in case air, water and soil is polluted. Likewise, man having poor and unbalanced nutrition cannot have a healthy, vigorous and quality life. The environmental factors directly affect man’s physical, mental, cognitive and social structure. It is known that man’s difficulty in communicating with his/her relatives, friends and neighbors results in physical, mental and social problems. In this context, even noise pollution adversely affects the work life. Environmental pollution, poor nutrition, elevation, negative weather conditions may cause stress in daily life leading to the disruption of mental structure as well as may trigger mental illnesses like schizophrenia by affecting the nervous system. In this literature study, the effect of environmental factors on physical, mental, cognitive and social relations and growth, development and all activities related to life is discussed considering various examples.

Anahtar Kelimeler

Environment, Environmental Pollution, Physical, Mental Health, Social Relations

Kaynakça

• AKIN, Galip. Ekoloji-Çevrebilim ve Çevre Sorunları, Ankara: Tiydem, 2009.
• CAMERON, Noel. Human Growth and Development, London: Academic, 2007.
• ÇEPEL, Necmettin. Ekolojik Sorunlar ve Çözümleri. Ankara: TÜBİTAK, 2008.
• DASGUPTA, Parasmaniand, and Roland Houspie. Perspectives in Human Growth, Devolopment and Maturation. Boston: Kluver, 2001.
• DOĞAN, Orhan, Doğan Selma, Havva Tel, Fatma Çoker, Özden Polatöz, Filiz Başeğmez Doğan, “Şizofrenide psikososyal yaklaşımlar; Aileler.” Anadolu Psikiyatri Derneği, 3: 133-139. 2002.
• LEWIS, Ricki. Human Genetics, Concepsts and Applications. Boston: The Mc Graw Hill, 2005.
• NOYAN, Ahmet. Fizyoloji. Ankara: Melekşan, 1990.
• RIDLEY, Matt. Genom, Bir Türün Yirmi Üç Bölümlük Otobiyografisi. Çev. Mehmet Doğan, Nıvart Taşçı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, 2010.
• SABANCI, Alaettin ve Sarp Korkut Sümer. Ergonomi. Ankara: Nobel, 2011.
• SAMUK, Fevzi. “İnsan Ruh Sağlığı ve Çevre.” Çevre Dergisi, 4 (1992): 23-25. 1992.
• ŞAHİN, Mehmet V. “Şizofreni Klinik Özellikler, Tanı, Ayırıcı Tanı.” Psikiyatri Dünyası, 3(1999): 72-78.
• HİSLİ Şahin, Nesrin. Stresle Başa Çıkma, Türk Psikologlar Dergisi Yayınları: 2, Ankara: 1994.
• YÖRÜKAN, Ayda. Şehir Sosyolojisinin ve İnsan Ekolojisinin Teorik Temelleri. (Derleyen ve Yayına Hazırlayan, Turhan Yörükoğlu), Ankara: Nobel, 2006.