Haçlılar, Moğollar ve Ortadoğu’da Haçlı – Moğol Münasebetleri

Yıl 2014, Cilt: 54 Sayı: 1, 319 - 344, 01.01.2014

Özgür Türker Serkan Ükten

Öz

Bu çalışmada XI. yüzyıldan başlayarak XIII. yüzyıla kadar devam eden süreçte Ortadoğu coğrafyasına iki büyük istila harekâtı gerçekleştiren Haçlılar ve Moğolların, bölgeye geliş süreçleri ve onları bu harekâta iten nedenler incelenecektir. Başını Türklerin çektiği ortaçağ İslam uygarlığı hedef alınarak gerçekleştirilen bu iki askeri harekât Ortadoğu tarihinde derin izler bırakmıştır. Anadolu, Irak ve Suriye coğrafyasında Haçlı iktidarının çökmeye yüz tuttuğu ve küçük kalelere hapsedildiği bir dönemde meydana gelen Moğol İstilası, bölgedeki Hıristiyanlar tarafından heyecanla karşılanmış, bölgenin yerel unsurları olan Müslümanlara karşı iki taraf arasında kurulmak istenen ittifak siyasi, dini ve ticari anlamda etkileşimlere neden olmuştur. Ancak kurulmak istenen ittifak eş zamanlı taleplere dayanmadığı için bir türlü hayata geçirilememiştir

Anahtar Kelimeler

Haçlılar, Moğollar, Ortadoğu, Siyasi Münasebetler

Crusaders, Mongols and Crusader–Mongol Relations in the Middle East

Öz

In this paper, the process of advent of Crusaders and Mongols into the Middle East, who carried out invasive campaigns to this geography in the period between XI. and XIII. Centuries, and motives that led them to these invasions will be examined. These two military campaigns were carried out aiming at Medieval Islamic civilization led by Turks and left deep traces in the history of Middle East. Mongolian invasion, which took place in the period when Crusaders’ rule in Anatolia, Iraq and Syria began to fade and was confined to small castles, was met with excitement by Christians in the region and the alliance that was desired between the two parties against Muslims, the local elements sparked off political, religious and trade interactions. However, the alliance failed to actualize, for, in various periods, when it was suitable for one party it wasn’t suitable to the other.

Anahtar Kelimeler

Crusaders, Mongols, Middle East, Political Relations

Kaynakça

• ABÜ’L-FARAC, Gregory (Bar Hebraeus). Abû’l-Farac Tarihi. C. II. (Çev. Ömer Rıza Doğrul). Ankara: TTK, 1999.
• ALTAN, Ebru. İkinci Haçlı Seferi (1147-1148). Ankara: TTK, 2003.
• BARTHOLD, V. V. Moğol İstilasına Kadar Türkistan. (Haz: Hakkı Dursun Yıldız). Ankara: TTK, 1990.
• --. Türk-Moğol Ulusları Tarihi. (Çev. Hasan Eren). Ankara: TTK, 2006.
• --. “Cengiz Han”, İslâm Ansiklopedisi. III. İstanbul: MEB, 91-100.
• CÜVEYNİ, Alaaddin Ata Melik. Tarih-i Cihan Güşa. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Kültür Bakanlığı, 1999.
• DEMİRKENT, Işın. Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi. Ankara: TTK, 1990.
• --. “Haçlılar”, DİA. XIV. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996, 525-546.
• --. Haçlı Seferleri. İstanbul: Dünya, 2004.
• D’OHSSON, M. Baron C. Moğol Tarihi. (Çev. İlyas Kalan-Qiyas Şükürov). İstanbul: IQ Kültür Sanat, 2006.
• EBERHARD, W. Çin’in Şimal Komşuları. (Çev. Nimet Ulutuğ). Ankara: TTK, 1996.
• ERDEM, İlhan. “Olcaytu Han’ın Ölümüne Kadar İlhanlılarda Yaşanan Siyasal- Kültürel Gelişmeler ve Yakın-Doğu’ya Etkileri”, AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi. Ankara: 1997. 19(30). 1-35.
• GROUSSET, René. Bozkır İmparatorluğu, (Çev. M. Reşat Uzmen). İstanbul: Ötüken, 2006.
• HITTI, Philip K. Siyasi ve Kültürel İslâm Tarihi. (Çev. Salih Tuğ). İstanbul: İfav, 2011.
• İBNÜ’L-ESİR. El-Kâmil fi’t-Tarih Tercümesi. (Çev. Ahmet Ağırakça-Abdülkerim Özaydın). C. XII. İstanbul: 1987.
• KAFESOĞLU, İbrahim. Harezmşahlar Devleti Tarihi. Ankara: TTK, 1992.
• Kırpık, Güray. “Haçlı Seferleri Tarihinin Kaynakları”, Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish and Turkic. 3(4), 2009. 1437-1452.
• MARK, Pierre-Stano Dusik. Olağanüstü Gezileriyle Marco Polo. (Çev. Gülderen Pamir). İstanbul: Milliyet, 1997.
• MERÇİL, Erdoğan. Müslüman-Türk Devletleri Tarihi. Ankara: TTK, 2011.
• Moğolların Gizli Tarihi. (Çev. Ahmet Temir). Ankara: TTK, 2010.
• MORISSON, Cécile. Haçlılar. (Çev. Nermin Acar). Ankara: Dost, 2005.
• NICOLLE, David. Birinci Haçlı Seferleri 1096-99. (Çev. L. Ece Sakar). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür, 2011.
• --. İkinci Haçlı Seferi 1148. (Çev. L. Ece Sakar). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür, 2011.
• --.Üçüncü Haçlı Seferleri 1191. (Çev. L. Ece Sakar). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür, 2011.
• REŞİDÜDDİN. Câmiü’t-Tevârih. C. II. (Yay. Behmen Kerimî). Tahran: 1338.
• ROSSABI, Morris. Kubilay Han’ın Seyyahı-Doğu’dan Batıya İlk Yolculuk. (Çev. Ekin Uşaklı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür, 2008.
• OSTROGORSKY, Georg. Bizans Devleti Tarihi. (Çev. Fikret Işıltan). Ankara: TTK, 2011.
• ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi. “Moğollar”, DİA. C. XXX. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2005. 225-229.
• RASHIDUDDIN, Fazlullah. Jami'u't-tawarikh: Compendium of Chronicle. C. III, (Çev. W.M. Thackston). Harward University Department of Near Eastern Languages and Civilizations, 1998.
• ROUX, Jean-Paul. Moğol İmparatorluğu Tarihi. (Çev. Aykut Kazancıgil-Ayşe Bereket). İstanbul: Kabalcı, 2001.
• RUNCIMAN, Steven. Haçlı Seferleri Tarihi. C. I-II-III. (Çev. Fikret Işıltan). Ankara: TTK, 2008.
• SPULER, Bertold. İran Moğolları. (Çev. Cemal Köprülü). Ankara: TTK, 1987.
• --. “İlhanlılar”, İA. C. V. İstanbul: MEB, 1987. 967-970.
• ŞEŞEN, Ramazan. Salâhaddin Eyyûbi ve Devri. İstanbul: İSAR, 2000.
• --. Selahaddin Devrinde Eyyubiler Devleti.
• İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1983.
• Tarihi Muhtasarüddüvel, (Çev. Şerafettin Yaltkaya). İstanbul: 1941.
• Türkçe Sözlük. C. 2. Ankara: TDK, 1983.
• TÜRKER, Özgür. “Türklerde ve Moğollarda Tarih Yazıcılığı (VIII-XIII. Yüzyıllar)”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Muğla, 2011.
• VILLEHARDOUİN, Geoffroi D. Ve Henri de Valenciennes. Dördüncü Haçlı Seferi Konikleri (Geoffroi de Villehardouin, Henri de Valenciennes). (Çev. Ali Berktay). İstanbul: İş Bankası Kültür, 2008.
• VLADIMIRTSOV, B. Y. Moğolların İçtimai Teşkilatı. (Çev. Abdülkadir İnan) Ankara: TTK, 1995.
• WILLEM, Ruysbroeckli. Mengü Han’ın Sarayı’na Yolculuk 1253-1255. (Çev. Zülal Kılıç). İstanbul: Kitap, 2010.
• YUVALI, Abdulkadir. İlhanlılar Tarihi I Kuruluş Devri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 1994.