T’ang Hanedanlığının Büyük Türk Generali Pu-Ku Huai-En

Yıl 2014, Cilt: 54 Sayı: 1, 377 - 400, 01.01.2014

Tilla Deniz Baykuzu

Öz

Pu-Ku Huai-en T’ang Hanedanlığı’nın yükselme dönemindeki en önemli komutanlardan biri olup Türk asıllıdır. Birinci Göktürk devletinin yıkılışından sonra Çin hâkimiyetini kabul eden birçok Türk boyu gibi Pu-ku boyu da Çin’in egemenliğine girmiştir. Pu-ku ailesinin bir kısmı Çin’e yerleşmiştir. İşte bu aileden olan Pu-ku Huai-en Çin ordusunda göreve atanmış ve zamanla Başkomutan Yardımcılığına kadar yükselmiştir. Türk tarihi açısından An Lu-shan isyanının bastırılmasında Uygurlara komuta etmesi, Bögü Kağan’ın kayınpederi olması ve Uygurların Çin seferinden vazgeçmelerini sağlaması açısından önemli bir şahsiyettir. Onun biyografisinden T’ang Hanedanlığının kozmopolit yapısını, bu yapıda Türk boylarının yeri, An Lu-shan İsyanı’nın yıkıcılığını ve Uygurların Çin üzerinde üstünlük kurmalarının sebeplerini görmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Pu-ku Huai-en, T’ang Hanedanlığı, An Lu-shan, Uygurlar, Bögü Kağan

Pu-Ku Huai-En, The great Turk General of T'ang Dynasty

Öz

Pu-Ku Huai-en, one of the most important commanders during rise of the T'ang Dynasty, is Turkish origin. After the collapse of the first Gokturk state, Pu-ku tribe entered into the sovereignty of China, as a lot of Turkish tribes accepting Chinese domination. Some parts of Pu-ku family settled in China. Pu-ku Huai-en, from this family, was assigned to the task in the Chinese army and promoted as the deputy commander-in-chief in time. He is an important figure in terms of commanding to Uighurs in the suppression of An Lu-shan rebellion, being Bogi Kagan's father-in-law and giving up Uighurs from the China campaign in Turkish history. It is possible to see the reasons of Uighur dominance over China, the destruction of An Lu-shan rebellion, the cosmopolitan nature of the T'ang Dynasty and the location of the Turkish tribes in this structure from his biography.

Anahtar Kelimeler

Pu-Ku Huai-En, T'ang Dynasty, An Lu-Shan, Uighurs, Bögü Khagan

Kaynakça

• AYDIN, Erhan, Uygur Kağanlığı Yazıtları, Kömen Yayınları, Konya 2011.
• BAYKUZU, Tilla Deniz, “Por Bajin’in Prensesleri” TYURKSKAYA RUNİKA: YAZYK, İSTORİYA, KULTURA (k 120-Letiyu Deshifrovki Orxono Eniseiskoi Pismennosti) Materialy Mezhdunarodnoi Nauchnoi Konferencii (10-11 Jyulya 2013 g.) II Chast (Sempozyum Bildiri Kitabı II), Kizil- Tuva, syf. 85-89
• Chiu T’ang Shu 舊唐書 (CTS, Eski T’ang Yıllığı), Liu Hsü 劉須 945, Chung-hua Shu-chü 中華書局Pekin 北京1975 baskısı kullanılmıştır.
• ÇANDARLIOĞLU, Gülçin, “Uygurların Çinlilere Yaptıkları Yardımlar ve Bunların İç Yüzü” İ.Ü. Tarih Dergisi, Sayı 31, syf. 37-46.
• ÇANDARLIOĞLU, Gülçin, Uygur Devletleri Tarihi ve Kültürü, TDAV, İstanbul, 2004.
• DONUK Abdulkadir, Eski Türk Devletlerinde İdari- Askeri Unvan ve Terimler, TDAV, İstanbul, 1988.
• EBERHARD, W., Çin Tarihi, TTK, 1987 Ankara.
• GÖMEÇ, Saadettin Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü, Akçağ Yayınları, Ankara, 1999.
• Hsin Tang Shu 新唐書 (HTS, Yeni T’ang Yıllığı), Ou-yang Hsiu 歐陽修, 1060, Chung- hua Shu-chü 中華書局Pekin 北京 1975 baskısı kullanılmıştır.
• HUANG Ray, Çin Tarihi, Bir Makro Tarih Yaklaşımı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2007.
• HUCKER, Charles O., A Dictionary of Official Titles İn İmperial China, 1989, Taipei.
• İZGİ, Özkan, Uygurların Siyasi ve Kültürel Tarihi (Hukuk Vesikalarına Göre) Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları No: 72, Ankara, 1987.
• LİU Fu-ch’uan 刘福全, “An-shi chih-luan chung Huei-ho Chu T’ang-te Ken-yuan 安史 之乱中回 科 教 新 刊, 2012/3, syf. 1-5
• TAİ Lei 戴 磊 “Hsing T’ang Ming-chiang Pu-ku Haui-en de Pei-xi jen-sheng 智商高情 商低： 大唐明升”, 本刊 版 2010,no:3, syf. 54-56.
• TAŞAĞIL, Ahmet, Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, TTK, 2004.
• TU Juan - TS’AO Meng 杜 娟, 曹 盟, “T’ang-yü Huei-ho Ho-ch’ing-te Yüen-ying Chi İ-i 唐与回纥和亲的原因及意义”, Academic Forum of Nandu ( Journal of the Humanitie s and Social Sciences, 2005, Vol: 25, no:3, syf: 40-41.
• Tzu-chih T’ung-chien 资知通鑒 (TCTC), Ssu-ma Kuang 司馬光, 1085, Pekin 2005 baskısı kullanılmıştır.
• ÖGEL, Bahaeddin, Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, TDAV İstanbul, 2001.