ALMANCA VE TÜRKÇE AD VERME GELENEKLERİ

Yıl 2015, Cilt: 55 Sayı: 1, 363 - 380, 01.01.2015

Betül Yalçınkaya

Öz

İlkel toplumlardan modern toplumlara kadar insanlar, çocuklarına, birbirlerine, hayvanlarına ve etraflarındaki nesnelere ad vermişlerdir. Bunu yaparken çeşitli unsurlardan etkilenmişlerdir. Bu çalışmanın amacı da insanların çocuklarına ad verirken, seçimlerini hangi kriterler doğrultusunda yaptıklarını incelemektir. Almancayı batı kültürünün, Türkçeyi de doğu kültürünün önemli birer temsilcisi olarak görmek mümkündür. Bu dillerde ad seçimlerini etkileyen kriterler ve buna bağlı ortaya çıkan ad verme gelenekleri ile bu geleneklerin özellikleri ayrı ayrı incelendikten sonra bu toplumlardaki ad verme gelenekleri birbirleriyle karşılaştırılarak benzerlikler ve farklılıklar örneklerle ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Her iki dildeki ad seçimlerinin hangi kriterler doğrultusunda gerçekleştirildiği incelenmiştir. Aynı zamanda ad verme geleneklerinde tek tanrılı inanıştan önceki uygulamalar ile tek tanrılı inanışa geçişten sonra görülen uygulamaların yeri de gösterilmiştir. Yapılan incelemelerin ardından bu toplumların sosyokültürel ad verme kriterlerinden ne ölçüde etkilendiği ve ad verme törenlerinin dinin ve kültürel yaşamın etkisinde kalınarak gerçekleştirildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ad Verme, Ad Verme Geleneği, Ad Verme Kriterleri, Ad Seçimi, Almanca, Türkçe, Benzerlik, Farklılık

German and Turkish Name Giving Traditions

Öz

From primitive societies to modern societies, human has given names to their children, each other, animals and objects around him. While doing this, they are affected by several elements. The purpose of this study is to analyze, through which name giving criteria people make their name choice for their children. It’s possible to see German as a pioneer of the western culture and Turkish as the pioneer of the eastern culture. The criteria, that affect the name choices in this languages and name giving traditions and their features, that come up through the name giving criteria are analyzed separately in both languages. After that, the name giving traditions of these languages are compared in terms of their similarities and differences through examples. At the same time the name giving traditions before the acceptance of both Islam and Christianity are mentioned. After the analysis it’s aimed to identify how far both societies are affected by the sociocultural name giving traditions and to conclude that name giving ceremonies are applied with influence of cultural and religious aspects.

Anahtar Kelimeler

Name Giving, Name Giving Tradition, Name Giving Criteria, Name Choice, German, Turkish, Similarities, Differences

Kaynakça

• ABDURRAHMAN, Varis. “Türklerin Ad Koyma Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme.” Milli Folklor Dergisi 8.61 (2004): 124-134.
• ACIPAYAMLI, Orhan. “Türk Kültüründe ‘Ad Koyma Folkloru’nun Morfolojik ve Fonksiyonel Yönlerden İncelenmesi.” IV. Milletlerarası Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Gelenek, Görenek ve İnançlar IV (1992): 1-15.
• ARICAN, Saffet. “Adlarla İlgili Gelenek ve İnanmalar Anketi VI, Bafra’da.” Türk Folklor Araştırmaları VI.136 (1960): 2265.
• BACH, Adolf. Deutsche Namenkunde I, die deutschen Personennamen, Heidelberg: Winter, 1953.
• BASRİ, Hasan. “Adlarla İlgili Gelenek ve İnanmalar Anketi VI, Çarşamba ve Terme‘de.” Türk Folklor Araştırmaları VI. 135 (1960): 2238.
• BIELEFELD, Knud. “German Top 50 Baby Names 2014”, 2014. Erişim Tarihi: 25.05.2015, http://www.firstnamesgermany.com/ son erişim tarihi: 25.05.2015.
• CİNLİOĞLU, H. Turgut. “Adlarla İlgili Gelenek ve İnançlar Anket: VII Tokat’da.” Türk Folklor Araştırmaları 137 (1960): 2286.
• DEBUS, Friedhelm. Reclams Namenbuch, Stuttgart: Reclam, 2006.
• GÖNÜLLÜ, A. Rıza. “Türk Destanlarında Ad Verme Âdeti.” Türk Yurdu, 20 (1988):49-50.
• İNAN, Abdülkadir. İslamdan Sonra Türkçe Adlar. Türk Dili, 3 (1957-58) 490-494.
• MITTERAUER, Michael. Ahnen und Heilige: Namengebung in der europäischen Geschichte. München: Beck, 1993.
• NOYAN, Bedri. “Ad Vermede Gelenekler – Türkçe İnsan Adları Hakkında.” Türk Kültürü XXI. 246 (1983): 26.
• SCHMIDT, Erich ed. Goethes Werke in sechs Bänden. Dichtung und Wahrheit. 5. cilt. Leipzig: Insel, 1910.
• SCHIMMEL, Annemarie. Von Ali Baba bis Zahara. Namen und Namengebung in der islamischen Welt. München: Eugen Diederichs, 1993.
• SEIBICKE, Wilfried. Die Personennamen im Deutschen: eine Einführung, Berlin: de Gruyter, 2008.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü. “Nüfus Kütüklerine Kayıtlı ve 2014 Yılında Doğanlara En Çok Verilen 50 Kadın ve Erkek Adı”. Erişim Tarihi: 25.05.2015, http://www.nvi.gov.tr/Files/File/Istatistikler/Isimler/2001- 2011_en_cok_kullanilan/2014.pdf.
• UCA, Alaattin. “Türk Toplumunda Ad Verme Geleneği” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 23 (2004) 145-150.
• UĞURLU, Nuren. Oğuz Kağan Destanı. İstanbul: Örgün, 2012.
• ÜLKÜTAŞIR, M. Şakir. “Türklerde Ad Verme Adetleri”, Halk Bilgisi Haberleri 81 (1938): 194-199.
• YUND, Kerim. “Adlarla İlgili Gelenek ve İnançlar”, Türk Folklor Araştırmaları, VI. 178 (1960): 2302.
• ZENGİN, Dursun. “Deutsche und Türkische Vornamen”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, 1994.
• ZENGİN, Dursun. Türk Toplumunda Adlar ve Soyadları. Ankara: Kurmay, 2014.