TÜRKİYE'DE BİR MACAR TÜRKOLOG: TIBOR HALASI-KUN

Yıl 2016, Cilt: 56 Sayı: 2, 413 - 439, 01.01.2016

Erdal Çoban

Öz

Macar Türkolog Tibor Halasi-Kun; Ankara’daki Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi bünyesinde bulunan Hungaroloji Enstitüsü’nde; 1943-1948 yılları arasında başkan ve misafir öğretim üyesi olarak çalışmıştır. Dünyaca ünlü Türkolog Gyula Németh’in öğrencisi olarak yetişen Halasi-Kun; bu süre içinde eğitim-öğretim faaliyetleriyle meşgul olurken bir yandan da çeşitli kurumlarla iş birliği içinde birçok önemli bilimsel ve kültürel projeye öncülük etmiştir. Onun bu çalışmaları; Türk tarihini; dilini ve kültürünü yeniden ele almak için kurulan Fakülte’nin ana düşüncesiyle de tam anlamıyla uygunluk içindeydi. Gerek ülkesinin II. Dünya Savaşı’ndan sonra Demirperde gerisinde kalması; gerekse Türkiye’de söz konusu ideallerin yeterince anlaşılamaması nedeniyle görevinden ayrılmak ve aynı yazgıyı paylaşan başka yabancı bilim adamları gibi; Amerika Birleşik Devletleri’ne ABD yerleşmek zorunda kalmıştır. Bu çalışma yeni verilere dayanarak; hakkında bugüne değin çok inceleme yapılmamış olan Halasi-Kun’un Türkiye’deki meslek hayatını ortaya koymayı ve bunun yanı sıra onun dönemin bilim ve kültür tarihindeki rolünü aydınlatmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tibor Halasi-Kun, Hungaroloji, Türkoloji, Kültürel Diplomasi, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Columbia Üniversitesi

A HUNGARIAN TURCOLOGIST IN TURKEY: TIBOR HALASI-KUN

Öz

Tibor Halasi-Kun; Hungarian Turcologist; worked as director and guest professor between the years 1943-1948 at the Institute of Hungarology at the Faculty of Humanities in Ankara. Halasi-Kun; who was taught by the world-famous Turcologist Gyula Németh; led numerous notable scientific and cultural projects in cooperation with various institutions while simultaneously carrying on his studies in this period. His works were entirely appropriate for main goals of the Faculty which was founded for the reappraisal of the Turkish history; language and culture. He had to leave his post both because his country lagged behind the Iron Curtain after World War II and because the idea in question was not appreciated sufficiently in Turkey; consequently he was forced to settle in the US like other foreign scientists sharing the same fate. This study aims to present Halasi-Kun’s career in Turkey that has remained understudied to date and also to illuminate his role in the history of the era of science and culture according to new data.

Anahtar Kelimeler

Tibor Halasi-Kun, Hungarology, Turcology, Cultural Diplomacy, Ankara University, Faculty of Languages, History and Geography, Columbia University

Kaynakça

• Ágoston, Gábor. “Karcag és a magyar turkológia.” Jászkunság 39.5 (1993): 38-45.
• Arıkan, Zeki. “Tapu-Tahrir Defterleri Yayınıyla İlgili Bir Tasarı.” Osmanlı Araştırmaları 13 (1993): 69-74.
• Bartha, Jşlia. Fogyó Hold. Tanulmányok a török népi kultşráról. Folklór és Etnográfia 95, ed. Ujváry Zoltán. Debrecen: KLTE, 1997.
• Baştav, Şerif. “Türk Kültürüne Hizmet Eden Macar Türkologlar.” 2023 (15 Haziran 2006): 5-13.
• Bayerle, Gustav. “Tibor Halasi-Kun 1914-1991.” Turkish Studies Association Bulletin 17.2 (1993): 147-157.
• Bodrogligeti, András. “Eckmann, János (1905-1971). A Hungarian Professor of Chaghatay.” Encyclopædia Iranica. Web. 28 Temmuz 2016.
• Çalik, Fatma. “Soğuk Savaş Döneminde Türkiye-Macaristan İlişkileri.” Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi 4.2 (2015): 33-60.
• Çelebi, Nilgün. “Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ndeki Mülteci Profesörler.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 43.1 (2003): 259-272.
• Çolak, Melek. “Atatürk, Macarlar ve Türk Tarih Tezi.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 27 (2010): 371-402.
• Dölen, Emre. Türkiye Üniversite Tarihi. Özerk Üniversite Dönemi (1946-1961). 5. cilt. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2010.
• Elbir, Bilal, ve Ömer Karakaş. “Cumhuriyet Dönemi Türk Kültür ve Edebiyatında Hümanizmin Etkileri.” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 2.4 (2007): 381-392.
• Eren, Hasan. “Halasi-Kun, Tibor.” Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15. cilt. İstanbul, 1997. 230.
• Fekete, Lajos. “Türk Vergi Tahrirleri.” Çev. S. Karatay. Belleten 11.42 (1947): 299- 328.
• --. “Osmanlı Türkleri ve Macarlar 1366-1699.” Belleten 13.52 (1949): 663-743.
• Gergely, András. “Magyarország története.” A magyarságtudomány kézikönyve. Ed. László Kósa. Budapest: Akadémiai Kiadó, 1991. 165-356.
• Gündüz, Mustafa. “II. Meşrutiyet ve Erken Cumhuriyet Dönemi, Eğitim ve Öğrenci Dernekleri (I).” International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 5.2 (2010): 1088-1120.
• Güngörmüş, Naciye. “Hungarológia Törökországban.” Hungarologische Beiträge 4. Eds. László Keresztes, J. Leskinen veS. Maticsák. Jväskylä: Kopi-Jyvä,1995. 23-34.
• Hirsch, Ernst. Dünya Üniversiteleri ile Türkiye’de Üniversitelerin Gelişmesi. 2. cilt. Ankara: Ankara Üniversitesi, 1998.
• --. Anılarım: Kayzer Dönemi Weimar Cumhuriyeti Atatürk Ülkesi. Çev. F. Suphi, Ankara: TÜBİTAK, 2000.
• İğdemir, Uluğ. Yılların İçinden: Makaleler, Anılar, İncelemeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1976.
• İnalcık, Halil. Hicrî 835 Tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-i Arvanid. 2. basım. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1987.
• Kakuk, Zsuzsa. “Az ankarai hungarológiai intézet története.” Keletkutatás Tavasz (1990): 116-125.
• Koşay, Hamit Zübeyr. “Gyula Németh, 2 Kasım 1890-25 Aralık 1976.” Belleten 41(1977): 177-187.
• Kuşçu, Ayşe D. “Portre: Prof. Dr. Mekki Şerif Baştav.” Türk Yurdu 30. 280 (2010): 71-74.
• Luke, Christina ve Morag M. Kersel. US Cultural Diplomacy and Archeology. Soft Power, Hard Heritage. New York: Routledge, 2013.
• McCaughey, Robert A. Stand, Columbia: A History of Columbia University in the City of New York 1754-2004. New York: Columbia University Press, 2003.
• McGowan, Bruce. Sirem Sancağı Mufassal Defteri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.
• Nagy, Norbert. A Konstantinápolyi Magyar Tudományos Intézet története (1916- 1918). Balkán Füzetek 7. ed. Péter Reményi. Pécs: PTE TTK FI Kelet- Mediterrán és Balkán Tanulmányok Központja, 2010.
• Önen, Nizam. Turancı Hareketler: Macaristan ve Türkiye (1910-1944). Doktora Tezi. Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
• Ötüken, Adnan. “Türkiye’de Kütüphanecilik Öğretiminin Tarihçesi.” Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni 6. 1-2 (1957): 1-35.
• Pallag, Zoltán. “1940 jşniusában, amikor a németek elfoglalták Párizst, egy darab papíron firkálva kitaláltam Közép-Eurázsiát.” Magyar Tudomány 167.7 (2005): 883-895.
• Reed, Howard A. “Perspectives on the Evolution of Turkish Studies in North America since 1946.” The Middle East Journal 51.1 (1997): 14-31.
• Reiner, Erica. “Hans Gustav Güterbock.” Proceedings of the American Philosophical Society 146.3 (2002): 291-296.
• Riedel, Dagmar A. “Middle Eastern and Islamic Studies at Columbia University, 1886-1959.” Islamic Books. Web. 1 Ağustos 2015.
• Sárközy, Péter. “Hungarológia nálunk és más nemzeteknél.” Hitel 25.6 (2012): 77- 89.
• Schütz, Ödön. “In memoriam Tibor Halasi-Kun (Jan. 19, 1914-Oct. 19, 1991).” Archivum Ottomanicum 13 (1993/1994): 7-17.
• Sertkaya, Fikri. “János Eckmann (21.VIII.1905-22.XI.1971).” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 21 (1973): 1-12.
• Sinor, Denis. “Tibor Halasi-Kun. A Personal Memoir.” Archivum Ottomanicum 13 (1993/1994): 31-42.
• Söylemez, Orhan. “Türkolog Tibor Halasi-Kun (1914-1991) 77 Yaşında Vefat Etti.” Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi 8 (1997): 601-602.
• Szabó, József N. “Magyar-török kulturális kapcsolatok a második világháborşt követően.” Világtörténet 26.Tavasz-nyár (2004): 53-61.
• Tasnádi, Edit. “A magyar irodalom Törökországban”, Hungarológia 7. Eds. R. Abody, R. Hegedűs, Z. Körösi and L. Tarnói. Budapest: Nemzetközi Hungarológiai Központ, 1995, 88-92.
• Tercüme Dergisi. 7.41-42 (1947).
• The Library of Congress. Books and Pamphlets. Catalog of Copyright Entries: Third Series. Washington, 1972.
• “Turkish Government to Back CU Middle Eastern Center.” Columbia Daily Spectator 7 March 1952: 1. Web. 28.07.2016.
• Ujváry, Gábor. “A magyar kulturális külpolitika és a külföldi magyar tanszékek, lektorátusok. Történeti áttekintés.” Spectrum Hungarologicum 7. Eds. Kristóf Fenyvesi and T. Lahdelma. Jvyskälä-Pécs: University of Jyväskylä, 2013. 21- 40.
• “Uli Schamiloglu.” Yeni Türkiye. 2013. Web. 28 Temmuz 2016.
• Uzman, Nasrullah. “İktidardan Muhalefete M. Fuad Köprülü’nün Siyasi Mücadelesi (1956-1966).” Gazi Akademik Bakış 7.3 (2013): 185-208.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi *BCA+. 31.01.1948: 30 18 1 2, 115 89 15.; 20.04.1949: 30 18 1 2, 119 30 12.; 25.01.1952: 30 18 1 2, 128 7 3.
• Gönyei, Antal. Dokumentumok Magyarország nemzetközi kulturális kapcsolatainak történetéből (1945-1948). Források a magyar népi demokrácia történetéhez. Budapest: Téka Könyvkiadó, 1988.