ZAHÎRU'D-DÎN NÎŞÂBÛRÎ'NİN SELÇUKNÂMESİ VE DİL VE ÜSLUP ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2016, Cilt: 56 Sayı: 2, 465 - 483, 01.01.2016

Ayşe Gül Fidan

Öz

Türk ve İslam kavim ve medeniyetlerinde yeni bir devir açan Selçuklu imparatorluğu tarihinin ana kaynaklarından biri olan Selçuknâme, Büyük Selçuklu Devleti’nin tarih sahnesine çıkışından, Irak Selçukluları’nın son hükümdarı Ebû Tâlib Tuğrul b. Arslan’ın 1177-1194 saltanat döneminin başlarına kadar gerçekleşen siyasi, sosyal ve kültürel olayları içerir. Hâce İmâm Zahîru’d-Dîn Nîşâbûrî tarafından, Farsça kaleme alınan eser, Selçuklu Hanedanı ile ilgili içerdiği bilgiler ve bilinen ilk selçuknâme olması nedeniyle temel başvuru kaynağı niteliği taşır. Yazma nüshası Royal Asiatic Society’de bulunan eseri, A.H. Morton 2004 yılında Londra’da yayınlar. Dönemi konu edinen sınırlı sayıdaki kaynaklar arasında yer alan ve daha birçok yönden ele alınıp, değerlendirilmesi zaruri olan Selçuknâme bu makalede müellif, yazılış, içerik, nüsha, dil ve üslup özellikleri bakımından incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu Tarihi, Selçuknâme, Hâce İmâm Zahîru’d-Dîn Nîşâbûrî

AN ESSAY ON ZAHÎR AL-DÎN NÎSHÂPÛRÎ'S SALJÛQNÂMA'S LANGUAGE AND STYLE

Öz

Saljûqnâma as a primary source of the history of the Saljûq Empire which led to a new era of the Turkic and Islamic nations and civilization covers the political; social and cultural events between the emergence of the Great Saljûq State to the last sovereign of the Iraqi Saljûqs Ebû Tâlib Tuğrul b. Arslan 1177-1194 . The Saljûqnâma was penned by Hâce İmâm Zahîru’d-Dîn Nîşâbûrî in the Persian Language is the first known specimen of its kind. Therefore; it is the most important primary source of the era. A.H. Morton published the Royal Asiatic Society’s manuscript in 2004. In this article; it is aimed to analyze this rare manuscript the first Saljûqnâma regarding the author; content; language and style as a requisite attempt for understanding this period.

Anahtar Kelimeler

Saljûq History, Saljûqnâma, Zahîr Al-Dîn Nishâpûrî

Kaynakça

• Ahmed Munzevî. Fihrist-I Nusheha-Yi Hatti-Yi Farsî. C.6. Tahran: Müessese-yi Mıntıkayî, (tarihsiz).
• Ajend, Yakub. Târîhnigârî Der İran. Tahran: İntişarat-i Gostereh, 1380.
• Bahâr, Muhammed Taki. Sebk Şinâsi. C. 2. Tahran: Çaphane-yi Sepehr, 1349.
• Bosworth, C.E. ed. The History of the Saljuq Turks: From the Jāmi Al-Tawārīkh : An Ilkhanid Adaptation of the Saljuq Nama. Çev. Kenneth Allin Luther. Curzon Press, 2001.
• Browne, Edward G. A Literary History of Persia. C. II. Cambridge: Cambridge University Press, 1951.
• Cahen Claude. “Selçuklu Devri Tarih Yazıcılığı.” Çev. İsmet Kayaoğlu ve Mehmet Dağ. İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi 2 (1975): 175–198.
• Dırehşan, Mehdi. Sebk-i Nesr-i Farsî. Tahran: Çap-i Mehin, 1348.
• Ebu Hamid b. Mirza İsmail Han Efşar Hamidu’l-Mülk. Selçuknâme. Tahran: Çaphane-yi Haver, 1332.
• Fidan, Ayşe Gül. Hâce İmâm Zahîru’d-Dîn Nîşâbûrî’nin Selçuknâme’si (İnceleme- Çeviri). Ankara: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Hamdullah MustavfÎ-yi Kazvini. Tarih-i Güzide. Tahran: 1362.
• Kâtip Çelebi. Keşfu’z-Zunûn ‘an Esâmi’l-Kutub Ve’l-Funûn. C. 1. Ankara: Maarif Matbaası, 1941.
• Köymen, Mehmet Altay. Büyük Selçuklu İmparatorluğu. C. 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2011.
• Merçil, Erdoğan. “Selçuknâme.” İslam Ansiklopedisi (2009): 397-398.
• Morton, Alexander Hill. The Saljûqnâma of Zahîr Al-Dîn Nishâpûrî. London, Chippenham: E. J. W. Gibb Memorial Trust, 2004.
• Muhammed b. Ali b. Süleyman Er-Râvendî. Râhat-üs-Sudûr ve Âyet-üs-Sürûr. Çev. Ahmed Ateş. C. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu,1999.
• Muhammed Ibn Ali Ibn Sülayman ar-Rawandi. Rahat-Us-Sudur Wa Ayat-Us-Surur. Ed. Muhammad Iqbal. Leiden: E. J. Brill, 1921. E .J. W. Gibb Memorial Series: New series:II.
• Özgüdenli, Osman Gazi. “Zahîrüddîn-I Nîsâbûrî.” İslam Ansiklopedisi (2013):102- 103.
• Reşîdü’d-Dîn Fazlullah. Câmi’ut-Tavarîh. Çev. Erkan Göksu ve H. Hüseyin Güneş. İstanbul: Selenge, 2010.
• Restgâr Fesâyî, Mansur. Envâʿ-i Nesr-i Fârsî. Tahran: Çaphane-yi Mihr, 1380.
• Rızaiyân, Ali. “Nakd u Nezer Der Bab Selçuknâme.” Ketabmah Tarih ve Coğrafya (1377): 8.
• Sa‘id-i Nefîsî. Tarih-i Nazm u Nesr der İran ve der Zeban-i Farsî. C. 1. Tahran: Ketab Furuşi-yi Furuği, 1344.
• Selçuk, Affan. “Selçuklu Dönemi İran Tarih Yazıcılığı.” Çev. İbrahim H. Gök. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 22 (2006): 147–163.
• Turan, Osman. Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti. 2.baskı. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu, 1969.
• Yıldırım, Nimet. Fars Edebiyatında Kaynaklar. Erzurum: 2000.