ENDÜLÜS MUVAŞŞAHLARI VE HARCELER

Yıl 2016, Cilt: 56 Sayı: 1, 79 - 99, 01.01.2016

Kemal Tuzcu

Öz

Klasik Arap şiirinin tek nazım şekli kasideydi. Ancak fetihlerle genişleyen İslam devletinin Arap yarımadasına uzak köşelerinde komşu kültürlerin etkisiyle veya değişen sosyal şartlarla yeni bir takım nazım türleri ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri Müslümanların Endülüs adını verdiği bu günkü İspanya'da ortaya çıkan muvaşşah adı verilen bir nazım türüdür. Bu nazım türü şiir boyunca tekrarlanan ve kuf adı verilen ortak kayeli bölümler ve bunların arasında şiir boyunca kayeleri değişen ve devr adı verilen dizelerden oluşur. Son kueye ise harce denir. Bu şiir türünde harcenin özel bir yeri vardır, çünkü şiirin gövdesinde standart Arapça kullanılırken harcede, muvaşşahın konusuna göre yine standart Arapça, halk Arapçası veya Arapça'da el-A'cemî, İspanyolca'da ise al Jamiado adı verilen İspanyol halk lehçesinden sözcükler kullanılır. Yabancı dildeki bu harceler son yüz yılda Batılı ve Doğulu pek çok araştırmacının ilgisini çekmiştir.

Anahtar Kelimeler

Endülüs, Nazım Türü, Kaside, Muvaşşah, Harce, al Jamiado, Ku, Devr

THE ANDALUSIAN MUWASHSHAHS AND KHARJAS

Öz

The Qasidah was the unique form of classical Arabic poetry. However, with the expansion of the Islamic state by the conquests, some new poetry styles have emerged under the inuence of neighboring cultures and social conditions in the far corners of the Arabian Peninsula. One of them is al muwashshah which appeared in Spain called Andalusia by the Muslims. Al muwashshah consists of a common rhyme called Qu which is repeated throughout the verse and a changing rhyme throughout the poem which is called Dawr. The last qu is called kharja and it means exit. The kharja has a special place in this poetic form since it has a special dialect that consists of foreign words. The body of al muwashshah is in standard Arabic, and the kharja includes some words from the old Spanish dialects called al A'jamî in Arabic and al Jamiado in modern Spanish. Recently, these parts have attracted the attention of many researchers from the West and East.

Anahtar Kelimeler

Andalus, Qasidah, Poetry Styles, Muwashshah, Kharja, al Jamiado, Quf, Dawr

Kaynakça

• ‘Abbâs, İhsân. Târîhu’l-Edebi’l-Endelusî fî ‘Asri’t-Tavâ’if ve’l-Murâbitîn. Ammân: Dâru’ş-Şurûk, 1997.
• --. İtticâhâtu’ş-Şi‘ri’l-Arabî el-Hadîs, Kuveyt: el-Meclisu’l-Vatanî li’s-Sekâfe ve’l- Funûn ve’l-Edeb, 1978.
• Ahmed b. Muhammed Ebu’l-‘Abbâs el-Makkarî, et-Tillimsânî, Ezhâru’r-Riyâz fi Ahbâri’l-İyâz. Mısır: Matba‘atu Lecneti’t-Te’lîf ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1939.
• Ahmed b. Muhammed Ebu’l-‘Abbâs el-Makkarî , et-Tillimsânî, Nefhu’Tîb Min Gusni’l-Endelus er-Ratîb, Beyrût: Dâr Sâdır, 1997.
• el-A‘mâ et-Tutîlî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Abdillâh b. Ebî Hureyre, Dîvân, (Tah. İhsân ‘Abbâs), Beyrût: Dâru’s-Sakâfe, 1989.
• ‘Atîk, Abdulazîz. el-Edebu’l-‘Arabî fi’l-Endelus. Beyrût: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, tsz.
• Ebû Nuvâs, Ebû Alî el-Hasan b. Hânî. Dîvân (Tah.Mahmûd Efendî Vâsif ). Mısır: 1898.
• el-Evsî, Hikmet ‘Alî. Fusûl fi’l-Edebi’l-Endelusî fi’l-Karneyn es-Sânî ve’s-Sâlis li’l- Hicreh. Bağdat: Matba‘atu Bâbil, 1987.
• Fâhûrî, Mahmûd. “et-Tecdîdu’l-Arûzî el-Ginâ’î fî Şi‘ri’l-Muvaşşahâti’l-Endelusiyye.” Mecelletu’t-Turâsi’l-Arabî 120 (2010): 83-93.
• Gâzî, Seyyid. Fî Usûli’t-Tevşîh. el-İskenderiyye: Mu’essesetu’s-Sekâfetu’l-Câmi‘iyye, 1976.
• --. Dîvânu’l-Muvaşşahâti’l-Endelusiyye. el-İskenderiyye: Munşe’etu’l-Me‘ârif, 1979.
• Gomez, Emilio Garcia. Las Jarcjas Romaces De La Serie Arabe En Su Marco. Madrid: Sociedad De Estudios Y Publicaciones, 1965.
• İbn Bessâm, Ebu’l-Hasan Alî eş-Şenterînî. ez-Zahîre fî Mehâsini Ehli’l-Cezîre (Tah. İhsân ‘Abbâs). Beyrût: Dâru’s-Sekâfe, 1998.
• İbn Dihye. el-Mutrib min Eş‘âri Ehli’l-Mağrib (Tah. İbrâhîm el-Ebyârî vd.). Beyrût: Dâru’l-‘İlm li’l-Cemî‘, tsz.
• İbn Haldûn. Kitâbu’l-İber ve Dîvânu’l-Mubteda ve’l-Haber fî Eyyâm’i’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve Men ‘Âsarehum (Tah. Halîl Şehhâde). Lubnân: Dâru’l-Fikr, 2000.
• İbnu’l-Hatîb, Lisânuddîn, Ceyşu’t-Tevşîh, (Tah.Hilâl Nâcî-Muhammed Madûr), Matba‘atu’l-Menâr: Tûnus tsz.
• İbnu’l-Mu‘tezz. Dîvân (Tah.Muhammed Bedî‘ Şerîf). Dâru’l-Me‘ârif: Kahire, 1977.
• İmru’u’l-Kays, Dîvân, (Tah. Mahmûd Ebu’l-Fadl İbrâhîm), Dâru’l-Me‘ârif: Kâhire, Tsz.
• ‘İnânî, Muhammed Zekeriyyâ. el-Muvaşşahâtu’l-Endelusiyye. Kuveyt: ‘Âlemu’l- Ma‘rife, 1980.
• Kasabcî, İsâm. “Tahlîl Nefsî li’l-Harce fi’l-Muvaşşah”, Mecelletu Dirâsât Endelusiyye. 29 2003: 51-62.
• el-Mulk, İbn Senâ’. Hibetullah Dâru’t-Tirâz fi Ameli’l-Muvaşşahât (Tah. Cevdet er- Rikâbî). Şam: 1949.
• Rosen, Tova ve diğerleri, ed. The Literature of al-Andalus, Newyork: Cambridge University Press, 2000.
• Er-Rûmî, Mevlânâ Celâluddîn. Mesneviy-i Ma‘nevî. Tahran: 1390/1971.
• Es-Safedî, Salâh, Tevşî‘u’t-Tevşîh (Tah. Albîr Mutlak).Beyrût: 1963.
• Şek‘a, Mustafa. el-Edebu’l-Endelusî; Mevdû‘âtuhu ve Funûnuhu. Lubnân: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1986.
• ez-Zâhirî, Ebû ‘Abdirrahmân İbn ‘Akîl. Mebâdi’ fî Nazariyyeti’ş-Şi‘r ve’l-Cemâl. Indiana: 1998.
• ez-Ziriklî, Hayruddîn, el-A‘lâm. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.
• Zwartjes, Otto. Love Songs From al-Andalus, History, Structure& Meaning Of The Kharja. Leiden-New York- Köln. Brill, 1997.