MÜZELERDE BİLGİNİN DÜZENLENMESİ VE ERİŞİME SUNULMASI: ANKARA'DAKİ MÜZELERE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2016, Cilt: 56 Sayı: 1, 177 - 209, 01.01.2016

Nevzat Özel

Öz

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişle birlikte bilginin toplumlar için vazgeçilmez olması ve bu bağlamda bilgi teknolojilerinin gelişmesi kültürel bilgi birikimini bünyesinde bulunduran müzelerin hizmetlerini de doğrudan etkilemiştir. Geçmişte müzelerde nesnelerin toplanması, muhafaza edilmesi ve sergilenmesine yönelik olarak klasik anlayışla hizmet verilirken, günümüzde nesnelerin taşıdığı bilginin bireylere yeni yöntem ve tekniklerle aktarıldığı, bilgi odaklı çağdaş bir anlayış benimsenmiştir. Bir bilgi merkezi olarak nitelendirilen müzelerde nesneler, nesnelerin taşıdığı bilgi ve bu nesne ile bilgiyi destekleyen diğer bilgi kaynaklarının korunması, gelecek kuşaklara aktarılması ve etkin bir müze yönetiminin sağlanması için bilginin gelecekte anlaşılabilir bir standart ve sürdürülebilir/okunabilir bir teknoloji temelinde düzenlenerek erişime sunulması önem kazanmıştır. Bu araştırmada, müzelerin koleksiyonlarında yer alan nesneleri bilgi yönetimi bağlamında düzenlemeleri ve erişime sunmalarına yönelik olarak gerçekleştirdikleri uygulamaların ve hizmetlerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma, Ankara'da devlet müzesi ve özel müze statüsünde bulunan 40 müze üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada betimleme yöntemi ile gözlem ve görüşme tekniklerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda müzelerin bilgi sistemi kullanmadıkları; müze nesnelerinin uluslararası rehberler, ilkeler, kurallar, standartlar, şemalar ve modeller doğrultusunda tanımlanmadığı; bilgi erişim sistemleri üzerinde ulusal ve uluslararası görünürlüğün ve birlikte çalışabilirliğin sağlanmadığı; bilginin aranması, keşfedilmesi, okunması ve paylaşılmasına yönelik olarak erişim olanaklarının yaratılmadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilgi Sistemleri, Bilginin Düzenlenmesi, Tanımlama, Standartlar, Üstveri, Erişim, Dijital Müze, Dijitalleştirme, Müzeler

INFORMATION ORGANIZATION AND ACCESS IN MUSEUMS: A SURVEY ON MUSEUMS IN ANKARA

Öz

With the transition from an industrial society into information society, the indispensability of information for societies, and consequently the development of information technology has directly affected museum services including cultural knowledge and heritage. In the past, museums had traditional services, such as collecting, keeping and exhibiting objects. However, today a contemporary information-centered approach is followed in which the information conveyed via various objects are transferred to people through new methods and techniques. Regarded as information centres, museums have been rendered a signicant role in arranging information on the basis of understandable standard and sustainable/readable technology for the future. In this way, information conveyed by objects, and other supporting information resources can be maintained, transferred to the next generation, and thus an effective museum management can be achieved. This study aims to evaluate the applications and services that museums have developed to arrange the objects in their collections and make them accessible in accordance with information technologies. 40 state and private museums in Ankara have been included in the research. In the study, the descriptive method along with observation and interviewing have been used. The research indicates the following: the museums included in the study do not use an information system; the museum objects are not dened in accordance with international guidelines, principles, rules, standards, schemas and models; national and international visibility and interoperability on information access systems are not provided; the opportunity of access in terms of seeking, discovering, reading and sharing information is not given.

Anahtar Kelimeler

Information Systems, Organization of Information, Description, Standards, Metadata, Access, Digital Museum, Digitalization, Museums

Kaynakça

• Altun, Rukiye. Müzelerin Eğitimdeki Yeri ve Bu Bağlamda Müzelerin Eğitim Olanakları (Araç-Gereç-Personel) Açısından Yeterlilik Durumları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2003.
• Atagök, Tomur. “Müzecilikte Yeni Yaklaşımlar.” Müze Eğitimi Semineri 1, Akdeniz Bölgesi Müzeleri. Haz. Prof. Dr. Bekir Onur. Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, 2003.
• Ayaokur, Alev. Müzelerde Bilgi Yönetimi: Sadberk Hanım Müzesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2014.
• Baca, Murtha, Patricia Harpring, Elisa Lanzi, Linda McRae ve Ann Baird Whiteside. Cataloging Cultural Objects: A Guide to Describing Cultural Works and Their Images. Chicago: American Library Association, 2006.
• Boylan, Patrick J. “Museums and Cultural Identity.” Museums Journal 90. 10 (1990): 29-33.
• Carpinone, Elana C. “Museums Collections Management Systems: One Size Does Not Fit All.” Master of Arts in Museum Professions, Seton Hall University, 2010.
• CIDOC CRM. “What is the CIDOC CRM.” CIDOC. 2014. Web. 20 Mayıs 2016.
• Coburn, Erin, Richard Light, Gordon McKenna, Regine Stein ve Axel Vitzthum. “LIDO - Lightweight Information Describing Objects Version 1.0.” 2010. Web. 19 Mayıs 2016.
• Collections Trust. “SPECTRUM.” Collections Trust, 2016. Web. 19 Mayıs 2016.
• Hagedorn-Saupe, Monika ve Regine Stein. “Delivering Museum Information to Portals Made Easy: The Harvesting-Format “museumdat.” 2009. Web. 21 Mayıs 2016.
• Harpring, Patricia. “CONA: The Cultural Objects Name Authority.” 2013. Web. 15 Mayıs 2016.
• International Committee for Documentation of the International Council of Museums (ICOM CIDOC). “International Guidelines for Museum Object Information: The CIDOC Information Categories.” ICOM 1995. Web. 16 Mayıs 2016.
• International Council of Museums. “Development of the Museum Definition according to ICOM Statutes (2007-1946).” 2009. Web. 13 Mart 2016.
• J. Paul Getty Trust ARTstor. “CDWA Lite: Specification for an XML Schema for Contributing Records via the OAI Harvesting Protocol.” The J. Paul Getty Trust ARTstor 2006. Web. 20 Mayıs 2016.
• J. Paul Getty Trust. “Categories for the Description of Works of Art.” The J. Paul Getty Trust 2014. Web. 15 Mayıs 2016.
• Library of Congress. “VRA Core.” Library of Congress 2014. Web. 18 Mayıs 206.
• MacDonald, George F. ve Stephen Alsford. “The Museum as Information Utility.” Museum Management And Curatorship, 10 (1991): 305-311.
• Marty, Paul F. “Museum Informatics.” Encyclopedia of Library and Information Sciences. Taylor and Francis: New York, 2009.
• MINERVA Europe. “Good Practice Form For Nominations.” MINERVA Europe 2003. Web. 18 Mayıs 2016.
• National Information Standards Organization (NISO). “Understanding Metadata.” NISO 2004. Web. 20 Mayıs 2016.
• Pulman İlkeleri El Kitabı: Halk Kütüphaneleri İçin Kılavuz. İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 2004.
• Reibel, Daniel B. Registration Methods for the Small Museum. Walnut Creek, California: AltaMira Press, 1997.
• Schweibenz, Werner. “The Development of Virtual Museums.” ICOM 2004. Web. 21 Mayıs 206.
• Sotirova, Kalina, Juliana Peneva, Stanislav Ivanov, Rositza Doneva ve Milena Dobreva. “Digitization of Cultural Heritage - Standards, Institutions, Initiatives.” Access to Digital Cultural Heritage: Innovative Applications of Automated Metadata Generation. Eds. Krassimira Ivanova, Milena Dobreva, Peter Stanchev ve George Totkov. Plovdiv: Plovdiv University, 2012.
• Thornes, Robin, Peter Dorrell ve Henry Lie. “Introduction to Object ID Guidelines for Making Records that Describe Art, Antiques, and Antiquities.” Getty Information Institute 1999. Web. 15 Mayıs 2016.
• University of California, Museum of Vertebrate Zoology. “Path of a Bird.” 2011. Web. 24 Mayıs 2016.
• Uralman, N. Hanzade. “21. Yüzyıla Girerken Bir Bilgi Kurumu Olarak Müze.” Bilgi Dünyası 7. 2 (2006): 250-266.
• Virtual Museum of Canada. 2014. Web. 20 Mayıs 2016.
• Yıldırım, Alperen. Müzecilik Faaliyetlerinde Bilgi Teknolojilerinin Kullanılması: Topkapı Sarayı Müzesi Örneği ve Dünya Müzelerindeki Uygulamalar. Uzmanlık Tezi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2012. zetcom. “MuseumPlus.” 2016. Web. 20 Mayıs 2016.