NÎŞÂBÛRÎ'NİN SELÇUKNÂME'SİNDE DEVLET TEŞKİLATI VE HÜKÜMDARLIK UNSURLARI

Yıl 2017, Cilt: 57 Sayı: 2, 740 - 752, 01.01.2017

Ayşe Gül Fidan

Öz

Büyük Selçuklu Devleti 1037-1194 Çin sınırlarından Akdeniz kıyılarına uzanan büyük bir coğrafya ile beraber birçok kavim ve devleti hâkimiyeti altına almıştır. Bir buçuk asır boyunca böylesine geniş bir coğrafyada hüküm süren bu imparatorluğun geride bıraktığı tarih kayıtları nispeten kısıtlı olup, tarih yazıcılığı bakımından pek de parlak bir devir olmadığı söylenebilir. Bu da o devre ait günümüze ulaşan tarih kayıtlarının her yönüyle ele alınarak incelenmesini zaruri kılmaktadır. Büyük Selçuklu Devleti'nin tarih sahnesine çıkışından, Irak Selçukluları'nın son hükümdarı Ebû Tâlib Tuğrul b. Arslan'ın 1177-1194 saltanat döneminin başlarına kadar gerçekleşen siyasi, sosyal ve kültürel olayları içeren ve Hâce İmâm Zahîru'd-Dîn Nîşâbûrî tarafından, Farsça olarak kaleme alınan eser Selçuklu devletinin teşkilat ve hükümdarlık unsurları ile ilgili bilgilere de yer vermektedir. Çalışmamızda Nîşâbûrî'nin, devlet geleneği, sistemi ve işleyişi hakkında aktardığı bilgiler daha önce bu konuda yazılan kıymetli eserler ışığında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu Tarihi, Selçuknâme, Hâce İmâm Zahîru'd-Dîn Nîşâbûrî, Devlet Teşkilatı, Hükümdarlık Unsurları

STATE ORGANIZATION AND ELEMENTS OF THE REIGN IN NĪSHĀPŪRĪ'S SALJŪQNĀMA

Öz

The Great Saljūq 1037-1194 was an empire that stretched from the borders of China to the coast of Mediterranean and dominated a vast geography and many nations and states. Even though this empire ruled such a vast geography for one and a half century, it left relatively few historical records, and we may say it was not a bright period in terms of historiography. This situation necessitates studying every aspect of extant historical records of the period with rigor. The work, which was written by Hâje Imâm Zahīr al-Dīn Nīshāpūrī in Persian, and which includes political, social and cultural events from the emergence of the Great Saljūq on the historical scene up to the beginning of the reign of Iraqi Saljūqīds' last ruler Abu Tālib Toghrul bin Arslan 1177-1194 , also gives information about the organizational history and elements of the reign of the Saljūqs. In our work, information relayed by Nīshāpūrī on state tradition, system and operation is evaluated in the light of the previously written works on this subject.

Anahtar Kelimeler

Saljūq History, Saljūqnāma, Hāje Imām Zahīr al-Dīn Nīshāpūrī, State Organization, Elements of the Reign

Kaynakça

• Cahen Claude. “Selçuklu Devri Tarih Yazıcılığı” Trans. İsmet Kayaoğlu and Mehmet Dağ. İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi 2 (1975): 175–198.
• C.E. Bosworth, ed. The History of the Saljuq Turks: From the Jāmi Al-Tawārīkh : An Ilkhanid Adaptation of the Saljuq Nama. Trans. Kenneth Allin Luther. Curzon Press, 2001.
• Fidan, Ayşe Gül. Hâce İmâm Zahîru’d-Dîn Nîşâbûrî’nin Selçuknâme’si (İncelemeÇeviri). Ankara: Unpublished Master’s Thesis, 2015.
• Köymen, Mehmet Altay. Alp Arslan Zamanı Selçuklu Saray Teşkilâtı ve Hayatı. Ankara: Ankara Üniversitesi, 1966
• Merçil, Erdoğan. “Selçuknâme.” TDV İslam Ansiklopedisi 2009:397-398.
• Merçil, Erdoğan. Selçuklular’da Hükümdarlık Alâmetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2007.
• Merçil, Erdoğan. Türkiye Selçukluları’nda Meslekler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000.
• Morton, Alexander Hill. The Saljûqnâma of Zahîr Al-Dîn Nishâpûrî. London, Chippenham: E. J. W. Gibb Memorial Trust, 2004.
• Muhammed b. Ali b. Süleyman Er-Râvendî, Râhat-üs-Sudûr ve Âyet-üs-Sürûr. Trans. Ahmed Ateş. Vol. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• Muhammed Ibn Ali Ibn Sulayman ar-Rawandi. Rahat-Us-Sudur Wa Ayat-Us-Surur.
• Ed. Muhammad Iqbal. Leiden: E. J. Brill, 1921. E. J. W. Gibb Memorial Series: New series:II.
• Reşîdü’d-Dîn Fazlullah. Câmi’ut-Tavarîh. Trans. Erkan Göksu and H. Hüseyin Güneş. İstanbul: Selenge, 2010.
• Sevim, Ali, Merçil Erdoğan. Selçuklu Devletleri Tarihi; Siyaset Teşkilât ve Kültür. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Turan, Osman. Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti. 2nd ed. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu, 1969.
• Uzunçarşılı İsmail Hakkı. Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.