SOSYAL BİLİMLER ALANINDAKİ AKADEMİSYENLERİN BİLGİ ARAMA DAVRANIŞLARI

Yıl 2017, Cilt: 57 Sayı: 2, 885 - 920, 01.01.2017

Mithat Baver Zencir

Öz

Kütüphanecilik ve bilgi bilim literatüründe, Türkiye'de sosyal bilimler alanındaki kullanıcıların bilgi arama davranışları konusunun, yeterince ele alındığını söylemek zordur. Bu durumun, sosyal bilimcilere sunulan bilgi hizmetlerini olumsuz etkilemesi kaçınılmazdır. Bu çalışmada, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi'ne mensup sosyal bilimler alanındaki akademisyenlerin bilgi arama davranışları incelenerek, bilgi merkezlerine bu grubu yakından tanımalarına olanak sağlayacak bilgiler ve bu gruba sunulacak hizmetler ya da kaynaklar için öneriler sunmak amaçlanmaktadır. Çalışmada betimleme yöntemi ve anket tekniği kullanılarak, sosyal bilimler alanına mensup toplam 103 akademisyenden 63'üne %61 ulaşılmıştır. Ortaya çıkan bulgulara göre akademisyenlerin öncelikle bilimsel çalışmalarda bulunmak amacı ile bilgiye gereksinim duydukları, bilgi kaynaklarından dergileri ve kitapları önemsedikleri sonucu ortaya çıkmıştır. Alana özgü bazı kaynaklar da araştırmaya katılan akademisyenler tarafından kullanılmaktadır. Kütüphane kullanımı, bu alan için önemli görülmekteyken, kişisel olarak sahip olunan kaynaklara bakma, kaynakça takibi ve arama motorlarının kullanımı, bilgi aramada ve literatürü taramada kullanılan başlıca metotlardır. Elektronik kaynaklar bu alan için basılılara göre ön plandadır ve akademisyenler kütüphaneyi daha çok internet üzerinden, uzaktan kullanmaktadırlar. Özellikle e-dergiler ve e-dergilerin eski sayıları önemsenmektedir. Elektronik kaynakların kullanımı açısından e-dergilerin eski sayılarına ulaşamamak ve kütüphane kullanımı açısından koleksiyonun yetersizliği en büyük sorunlardır. Bu alandaki kullanıcıların kütüphanecilerden yardım almadıklarının ve bilgi okuryazarlığı becerileri açısından beklenen düzeyde olmadıklarının saptanması, önemli bulgular olarak ortaya çıkmaktadır. Sosyal bilimcilerin açık erişim kavramına yaklaşımlarının da araştırıldığı bu çalışmada ortaya çıkan sonuç, bu grubun açık erişimi algılayış biçiminin çelişkili ve problemli olduğu yönündedir. Çalışma kapsamında ortaya konan bu bulgular, literatürdeki benzer çalışmalarla karşılaştırılarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kullanıcı Çalışmaları, Bilgi Arama Davranışları, Bilgi Gereksinimleri, Sosyal Bilimler, Sosyal Bilimciler

INFORMATION SEEKING BEHAVIORS OF ACADEMICIANS IN THE FIELD OF SOCIAL SCIENCES

Öz

When library and information science is considered, it is hard to say that there have been sufcient studies on social scientists' information behaviors in Turkey. It is inevitable that this situation will have a negative effect on information services offered for social scientists. This study aims to provide information which will enable information centers to get to know the abovementioned group closer, and to offer them suggestions about services or resources that will be provided to this group by evaluating information behaviors of social science academics of İzmir Kâtip Çelebi University. For this purpose, 63 out of 103 61% academics in the eld of social sciences were contacted. In this research descriptive method was conducted, and, questionnaires were used as a data collection method. The ndings show that academics need information rstly for scientic studies, and they give more importance to journals and books among other information resources. Some eld-specic resources are also used by academics who participated in the research. While the use of library is considered important in this eld, the use of personal resources, tracking citations and using search engines are the main methods for searching information and literature. Electronic resources tend to be more widely used compared to printed ones in this eld, and the academics use libraries remotely on the internet. Especially e-journals and older issues of e-journals are sought for. The biggest problems with regard to the use of electronic resources and libraries are the difculty of reaching older issues and inadequacy of collections respectively. The ndings reveal a signicant point, that is, users in this eld do not ask for help from a librarian and they are not at the expected level regarding the possession of information literacy skills. In this study, social scientists' approach to the open access is also researched, and it is seen that this group's perception of open access is conicting and problematic. These ndings within the scope of this research are interpreted in comparison with the similar research in the literature.

Anahtar Kelimeler

User Studies, Information Seeking Behavior, Information Need, Social Sciences, Social Scientists

Kaynakça

• Adam, Ralph. "Putting the ‘Social’ into Social Science Information." Behavioral & Social Sciences Librarian 3. 1 (1983): 3-17.
• Al-Suqri, Mohammed Nasser. Information Needs and Seeking Behavior of Social Science Scholars at Sultan Qaboos University in Oman: A Mixed-Method Approach. Doktora Tezi, Emporia State University, 2007. Dissertations and Thesis: Full-Text. ProQuest. Web. 8 Haziran 2016.
• Bates, Marcia J. "Learning About the Information Seeking of Interdisciplinary Scholars and Students." Library Trends 45. 2 (1996): 155-164.
• Bath University Library. Information Requirements of Social Scientists in Government Departments. Bath: Bath University, 1971. Web. 8 Haziran 2016.
• Bawden, David. "Users, User Studies and Human Information Behaviour: A Three- Decade Perspective on Tom Wilson's “on User Studies and Information Needs”." Journal of Documentation 62. 6 (2006): 671-79.
• Besimoğlu, Can. Akademisyenlerin Elektronik Dergi Kullanımında Disiplinler Arasındaki Farklılıklar. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2007.
• Birinci, Hatice Gülşen. Tarih Alanındaki Kullanıcıların Bilgi Gereksinimleri ve Bilgi Kullanım Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2006.
• Buncukçu, Zeynep. Coğrafya Öğretmenlerinin Bilgiye Erişim Yolları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2015.
• Case, Donald. Looking for Information. London: Academic Press, 2002.
• Çetinkaya, Eda. "Sosyal Bilimler Alanındaki Akademisyenlerin Bilgi ve İletişim Teknolojilerini Kullanım Pratikleri: Bitmemiş Bir Alan Çalışmasından Notlar.” Mülkiye Dergisi 38. 2 (2014):9-33.
• Ellis, David. “Modeling the Information-seeking Patterns of Academic Researchers: A Grounded Theory Approach.” The Library Quarterly 63. 4 (1993): 469-486
• Ellis, David, Deborah Cox, and Katherine Hall. "A Comparison of the Information Seeking Patterns of Researchers in the Physical and Social Sciences." Journal of Documentation 49. 4 (1993): 356-69.
• Folster, Mary. "Information Seeking Patterns: Social Sciences." The Reference Librarian 23.49-50 (1995): 83-93.
• Ge, Xuemei. Information-Seeking Behavior Of Social Sciences And Humanities Researchers In The Internet Age. Yüksek Lisans Tezi. Tennessee Üniversitesi, Tennessee, 2005. Web. 8 Haziran 2016.
• Gürdal Tamdoğan, Oya. “Sosyal Bilimler ve İnsan Bilimlerinde Bilgi Kaynaklarının ve Kütüphane Kurumunun Yarattığı Değeri Ölçmeye Dayalı Bir Metodoloji : Atıf Analizi Bulguları - II.” Türk Kütüphaneciliği 27. 1 (2013): 25-51.
• Hobohm, Hans-Christoph. "Social Science Information & Documentation-Time for a State of the Art?" Inspel 33 (1999): 123-30.
• Hurych, Jitka. “After Bath: Scientists, Social Scientists, and Humanists in the Context of Online Searching.” The Journal of Academic Librarianship 12. (1986): 158-165.
• Kayaoğlu, Hülya Dilek. "Elektronik Dergi Kullanımı ile Bilim Dalı İlişkisi: Betimleyici Bir İnceleme." Türk Kütüphaneciliği 21.4 (2007): 440-458.
• Kumar, Ajay, SN Singh, ve Akhilesh KS Yadav. "An Investigation of Use of Information Sources by Social Scientists." Library Philosophy and Practice. (2011). Web. 8 Haziran 2016.
• Line, Maurice B. “The Information Uses and Needs of Social Scientists: An Overview of INFROSS.” Aslib Proceedings 23 (1971): 412–434.
• --. “Social Science Information - The Poor Relation.” INSPEL 33. (1999): 131-136.
• Marouf, Laila, ve Mumtaz Anwar. "Information-Seeking Behavior of the Social Sciences Faculty at Kuwait University." Library Review 59.7 (2010): 532-47.
• Meho, Lokman. The informatıon-seekıng behavıor of social science faculty studying stateless nations. Doktora Tezi, North Carolina University, Chapel Hill, 2001. Dissertations and Thesis: Full-Text. ProQuest. Web. 8 Haziran 2016.
• Najjari, Torab. Tebriz’deki Üniversitelerin Öğretim Üyelerinin Bilgi Arama Davranışları: Bir Model Önerisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2010.
• --. “Tebriz Üniversitelerindeki Öğretim Üyelerinin Bilgi Arama Davranışları ve Bilgi İletişim Teknolojilerinin Bu Davranışlar Üzerindeki Etkisi.” Bilgi Dünyası 11. 2 (2010): 390-407.
• Romanos de Tiratel, Susana. "Accessing Information Use by Humanists and Social Scientists: A Study at the Universidad De Buenos Aires, Argentina." The journal of Academic Librarianship 26.5 (2000): 346-54.
• Sheeja, NK. "Science Vs Social Science: A Study of Information-Seeking Behavior and User Perceptions of Academic Researchers." Library Review 59.7 (2010): 522-31.
• Skelton, Barbara. “Scientists and Social Scientists as Information Users: a Comparison of Results of Science User Studies with the Investigation Into Information Requirements of the Social Sciences.” Journal of Librarianship and Information Science 5.2(1973): 138-156.
• Slater, Margaret. "Social Scientists' Information Needs in the 1980s." Journal of Documentation 44.3 (1988): 226-37.
• Tenopir, Carol. "Use and Users of Electronic Library Resources: An Overview and Analysis of Recent Research Studies." (2003). Web. 10 Haziran 2016.
• Tenopir, Carol, ve Donald W. King. "Electronic Journals and User Behavior." Learned Publishing 15. (2002): 259-265.
• Tonta, Yaşar. “Açık Erişim: Bilimsel İletişim ve Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık Üzerine Etkileri.” I. Ulusal Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık Sempozyumu, Ankara, 2-3 Kasım 2006. Web. 10 Haziran 2016.
• “Toplumsal Bilimler.” Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü. Türkiye Bilimler Akademisi. 2013. Web. 10 Haziran 2016.
• Uçak, Nazan Özenç. “Bilgi Merkezi için mi Kullanıcı, Kullanıcı için mi Bilgi Merkezi?” H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü 25. Yıla Armağan. Yay. Haz. Bülent Yılmaz. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü, 1997. 242- 248.
• ---. Bilim Adamlarının Bilgi Arama Davranışları ve Bunları Etkileyen Nedenler. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 1997.
• ---. “Sosyal ve İnsan Bilimleri Alanlarında Bilgi Gereksinimi ve Kullanımı.” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 16. 2 (1999): 114-128.
• Uçak, Nazan Özenç ve Umut Al. “Sosyal Bilimler Tezlerinin Atıf Özellikleri. Edebiyat Fakültesi Dergisi 25. 2 (2008): 223-240.
• Wilson, Thomas. “Information Needs and Uses: Fifty Years of Progress.” Fifty Years of Information Progress: A Journal of Documentation Review. Yay. Haz. Brain Vickery. London: Aslib, 1994. 15-51.