ORTA ÇAĞ MACAR KRONİKLERİNDE HUN-MACAR AKRABALIĞI

Yıl 2017, Cilt: 57 Sayı: 2, 1474 - 1484, 01.01.2017

Ayşe Öz

Öz

Asya'dan Avrupa'ya intikal eden Macarların, tarih boyunca pek çok coğrafyada bulunduğu ve buralarda çeşitli kavimlerle etkileşim içerisinde oldukları bilinmektedir. Macarlar bir dönem Ural birliği içerisinde yaşamış, daha sonra Ugor birliğinden ayrılarak bağımsız bir hayat sürmeye başlamışlardır. Müstakil bir hayat sürmelerinin ardından Macarlar çeşitli kavimlerle etkileşim içerisinde bulunmuşlardır. Bu kavimler arasında Hunların da bulunup bulunmadığı bilimsel çalışmaların tartışma konusu olmuştur; zira Hunlar, Macar halkının bilincinde büyük ölçüde önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Hun-Macar akrabalığı düşüncesinin bilimsel yönlerini ortaya koymaktan çok, bu düşüncenin Macar efsane ve kroniklerine nasıl yansıdığını göstermektir. Bu çerçevede Orta Çağ Macar kronikleri hakkında bilgi verilecek, kroniklerde işlenen Hun-Macar akrabalığına dair görüşler yansıtılmaya, ayrıca Macar ortak bilincinde yaşayan Hun-Macar efsaneleri de sözü edilen bu kronikler doğrultusunda aktarılmaya çalışılacaktır. Ancak gerek kültürel gerekse tarihsel açıdan Macarlar açısından büyük önem arz eden kroniklerin sayısının fazlalığı göz önüne alındığında, çalışmamızda bir kısıtlamaya gidilerek Macar kültür tarihinin temel kroniklerinden olan ve aynı zamanda bundan sonraki diğer kroniklere de temel oluşturan Anonymus'un ve Simon Kézai'nin kronikleri esas alınacaktır. Hun-Macar akrabalığı ve bununla ilgili efsaneler bu kroniktekilerle sınırlandırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Anonymus, Simon Kézai, Kronik, Hun, Macar

THE HUN-HUNGARIAN MAGYAR RELATIONSHIP IN MEDIEVAL HUNGARIAN CHRONICLES

Öz

It is known that the Hungarians, who were transferred from Asia to Europe, have been in many geographical regions throughout history and interacted with various tribes there. The Hungarians lived in a Ural unit for a while, then they left the Ugor community and started to live independently. Following an independent life, Hungarians interacted with various tribes. Huns are also thought to be among the tribes with which the Hungarians interacted, and we see that this relationship has an important place in the Hungarian consciousness as much as it is reected in scientic studies. The aim of this work is not to explain the idea of the Hun-Hungarian relationship scientically but try to show how this thought is reected in Hungarian legends and chronicles. In line with this, this work will give information about Medieval Hungarian Chronicles, examine the opinions about the Hun-Hungarian relationships in the chronicles, and in the light of these chronicles convey the Hun-Hungarian legends living in the collective consciousness of Hungarians. i. However, when the abundant number of chronicles which are of great importance for Hungarians is taken into consideration, we have narrowed down the scope by looking into the chronicles by Anonymus and Simon Kézai, chronicles which are the fundamental chronicles of Hungarian cultural history and which also have formed the basis for other chronicles to follow. The Hun-Hungarian relationship and its legends will be limited to how they are represented in these chronicles.

Anahtar Kelimeler

Anonymus, Simon Kézai, Chronicles, Hun, Hungarian

Kaynakça

• “A magyarok története (Gesta Ungarorum).” Çev. György Györffy. A magyarok elődeiről és a honfoglalásról. Ed. György Györffy. Budapest: Gondolat, 1986. 129-132.
• Anonymus. A magyarok cselekedetei. Çev. László Veszprémy. Budapest: Osiris, 2004.
• Béla király jegyzője. “A magyarok cselekedeteiről.” Çev. Dezső Pais. A magyarok elődeiről és a honfoglalásról. Ed. György Györffy. Budapest: Gondolat, 1986. 133-181.
• Bíborbanszületett Konstantin. “A birodalom kormányzása.” Çev. Gyula Moravcsik. A magyarok elődeiről és a honfoglalásról. Ed. György Györffy. Budapest: Gondolat, 1986. 133-181.
• Çoban, Erdal. “Macarların “Turul” Efsanesinde Türk Kültürünün İzleri.” 6. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Bildirileri II (2009): 663-674.
• Deér, József. “A középkori magyar források”, A magyarság őstörténete. Ed. Lajos Ligeti. Budapest: A Budapesti Magyar Kir. Magyar Pázmány Péter Tudományegyetem Bölcsészeti Karának Magyarság Tudományi Intézete és Franklin Társulat, 1943. 251-255.
• Doğan, İsmail. “Macar Ulusal Kimliğinin Oluşumunda Türk Etkisi.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 47/2 (2007): 1-12.
• Engel, Pál. Szent István birodalma-A középkori Magzarország története. Budapest: História- MTA Történettudományi Intézete, 2001.
• Györffy, György. A magyarság keleti elemei. Budapest: Gondolat, 1990.
• Halasi, Kun. “A magyarság kaukázusi története.” A magyarság őstörténete. Ed. Lajos Ligeti, Budapest: A Budapesti Magyar Kir. Magyar Pázmány Péter Tudományegyetem Bölcsészeti Karának Magyarság Tudományi Intézete és Franklin Társulat, 1943. 71-99.
• Hóman, Bálint. A magyar hşn-hagyomány és hşn-monda. Máriabesnyő-Gödöllő: Attraktor, 2010.
• Kézai, Simon. A magyarok cselekedetei. Çev. János Bollók. Budapest: Osiris, 2004.
• --. “A magyarok története.” Çev. György Györffy. A magyarok elődeiről és a honfoglalásról. Ed. György Györffy. Budapest: Gondolat, 1986.182-194.
• Klaniczay, Tibor. A magyar irodalom története 1600-ig- I. kötet. Budapest: Akadémiai Kiadó,1964.
• Kristó, Gyula. Levedi törzszövetségétől Szent István államáig. Budapest: Magvető, 1980.
• Lewis, Charlton Thomas. An Elementary Latin Dictionary. Oxford, 1991.
• Németh, Gyula. “Hşnok, bolgárok, magyarok.” Budapesti Szemle 195/563 (1924): 167-178.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi II. Cilt. 4. baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2010.
• Papp, István. “A magyarság és törökség ősi kapcsolatai”. Budapesti Szemle 226/656 (1932):115-125.
• Szűcs, Jenő. A magyar nemzeti tudat kialakulása. Budapest: Balassi Kiadó-JATE Osiris, 1997.
• Thşry, József. “A magyarok eredete, őshazája és vándorlásai-I. közlemény”. Századok XXX évf. (1896): 677-692.
• Vásáry, István. Eski İç Asya’nın Tarihi. Çev. İsmail Doğan. Budapest: Ötüken, 2003.