YAZMA ESERLERİN MARC TABANLI NİTELENMESİNE TERMİNOLOJİK YAKLAŞIM

Yıl 2017, Cilt: 57 Sayı: 1, 71 - 88, 01.01.2017

Hakan Anameriç Fatih Rukancı

Öz

Yazma eserlerin nitelenmesi yalnızca kaynak türüne özgü terimlerin bilinmesi ve kullanımını gerektirir. Bu terminolojinin yurtiçi ve dışı kullanımlarında bazı hata ve eksiklikler görülmektedir. Bu hata ve eksiklikler ülkemizde yanlış çeviri, alanla ilgili terminolojiye hâkim olmama ve İslami bilgi üretim - aktarım geleneğinin/sürecinin bilinmemesinden kaynaklandığı açıktır. Söz konusu nedenlerden dolayı yapılan hatalı ve eksik uyarlamalar, yazma eserlerimizin nitelenmesinde ciddi çelişki ve sorunlara neden olmakta, eserlere erişimi kısıtlamakta ve uluslararası standartlara uygun “ulusal” bir standart oluşturmamıza engel olmaktadır. Bu çalışmada ülkemizdeki basılı ve elektronik yazma eser kataloglarında yapılan inceleme sonucunda belirlenen hatalı ve eksik kullanılan Machine Readable Cataloging MARC alanları ile Anglo-Amerikan Kataloglama Kuralları'na Anglo-American Cataloging Rules II-AACR2-AAKKII yer verilmiştir. Bu uygulamalara ülkemizde genellikle kayıtlarını İngilizce yapan kütüphanelerde daha fazla rastlanılmaktadır. Söz konusu hatalı ve eksik kullanımların giderilmesi için konuyla ilgili yerli ve yabancı terminolojik kaynaklar incelenmiş ve terminolojiye yönelik bir dizi öneri sunulmuştur. Bu öneriler bilgi kaynaklarının nitelenmesinde öncelikli olarak tercih edilen üst veri standardı MARC'taki sıraya göre verilmiş, doğru kullanımına ilişkin kanıtlar/kaynaklar her alan için ayrı olarak çalışmanın sonuç bölümünden sonra listelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yazma Eser, Yazma Eserlerin Kataloglanması, MARC, Kataloglama Kuralları, Yazma Eser Terminolojisi, Üst Veri

TERMINOLOGICAL APPROACH TO MARC BASED QUALIFICATION OF ISLAMIC MANUSCRIPTS

Öz

The qualication of manuscripts requires only knowledge and the use of the terms specic to the source manuscript. There are some errors and omissions in domestic and external use of this terminology. These errors and deciencies are obviously due to incorrect translation, lack of terminology regarding the eld, and the fact that the tradition of Islamic knowledge production - transfer is unknown in our country. Erroneous and incomplete adaptations due to these reasons cause serious contradictions and problems in the characterization of our manuscripts, restrict access to works and prevent us from establishing a “national” standard in line with the international standards. As a result of the examination of the printed and electronic manuscript catalogues in our country. This study includes the Machine Readable Cataloguing MARC elds and the Anglo-American Cataloguing Rules AACR2 which have been used erroneously and incompletely. This practice generally tends to be found more in libraries that register in English. In order to overcome these mistakes and incomplete uses, the related domestic and foreign terminological sources have been examined and a series of suggestions for terminology have been presented. These recommendations are given in the order of MARC as the preferred upper data standard in the nature of the information sources, and the evidence /sources of correct use are listed after the conclusion of the study separately for each feld.

Anahtar Kelimeler

Manuscripts, Cataloguing of Manuscripts, MARC, Cataloguing Rules, Manuscript Terminology, Metadata

Kaynakça

• Ownership and Custodial History Field Definition and Scope. 2016. Web. 20 Aralık 2016.
• A Manual for Creating Single-Item Manuscript Records in HOLLIS. Harvard: Houghton Library of the Harvard College Library. [2007].
• Anameriç, Hakan. “Yazma Eserlerin Kataloglanmasında MARC Standardı ve 500 Genel Notlar Alanı ve Bileşenlerinin Kullanımı.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 55.2 (2015): 27-58.
• Anglo-American Cataloguing Rules Second Edition 2002 Revision. A Committee for Revision of AACR, [y.y.]: 2002.
• Bağdatlı Vehbi Efendi Kütüphanesi’ndeki Önemli Arapça Yazmalar Kataloğu, (Diğer Kütüphanelerdeki Nüshalar Dâhil). Haz. Nail Bayraktar. İstanbul: [yayl.y.], 1982.
• Bilgin, Orhan. “Ferâğ Kaydı.” TDV İslam Ansiklopedisi. c.12. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995. 351-356.
• --. “Temellük-Tehâsüb Kaydı.” TDV İslam Ansiklopedisi. c.40. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011. 411-412.
• --. “Yazma.” TDV İslam Ansiklopedisi. c.43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2013. 370-372.
• Bozkurt, Nebi. “Nakkaş.” TDV İslam Ansiklopedisi. c.32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2006. 326-328.
• Coşkun, M. Es’ad. “Bazı Yazmalarda Görülen Bilmeceli Tarih Kayıtları.” İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi 2 (1975): 55-65.
• Çetin, Atilla. “Derkenâr”. TDV İslam Ansiklopedisi. c.9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994. 179.
• Çetin, Nihad M. “Aklâm-ı Sitte.” TDV İslam Ansiklopedisi. c.2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1989. 276-280.
• Derman, M. Uğur. “Hat.” TDV İslam Ansiklopedisi. c.16. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997. 427-438.
• --. “Hattat.” TDV İslam Ansiklopedisi. c.16. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997. 493-499.
• Deroche, François. Islamic Codicology: An Introduction to the Study of Manuscript in Arabic Script. London: Al Furqan Islamic Heritage Foundation, 2005.
• Dünya Kütüphanelerinde Mevcut İslam Kültür Tarihi ile İlgili Eserler Ansiklopedisi. c. 1-6. Haz. Ali Rıza Karabulut ve Ahmet Turan Karabulut. Kayseri: Mektebe Yayınları, 2006.
• Gacek, Adam. Arabic Manuscripts A Vademecum for Readers. Leiden; Boston: Brill, 2009.
• --. “Ownership Statements and Seals in Arabic Manuscripts”. Manuscripts of the Middle East 2 (1987): 88-95.
• --. The Arabic Manuscript Tradition: A Glossary of Technical Terms and Bibliography. Leiden; Köln; Boston: Brill, 2001.
• --. “The Language of Catalogues of Arabic Manuscripts.” MELA Notes 48 (1989): 21- 29.
• Gelibolulu Mustafa] Âli. Menakıb-ı Hünerverân: Hattatların ve Kitap Sanatçılarının Destanları. Der. Müjgan Cunbur. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1982.
• Guidelines for the Use of Field 856. 2016. Web. 25 Aralık 2016.
• IASA Cataloguing Rules. 2016. Web. 2 Aralık 2016.
• ISBD (A): International Standard Bibliographic Description for Older Monographic Publications (Antiquarian). Web. 10 Aralık 2016.
• ISBD International Standard Bibliographic Decription Consolidated Edition. [yayl.y.]: [y.y.], 2011.
• İstanbul Kütüphanelerinde Farsça Manzum Eserler I: Üniversite ve Nuruosmaniye Kütüphaneleri. Haz. Ahmet Ateş ve Nihad M. Çetin. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1982.
• Kayseri Umumi Kütüphanesi Reşit Efendi Kısmı Usul-i Hadis ve Hadis İlmine Ait Arapça El Yazma Eserler Kataloğu. Haz. Ahmet Okutan. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı,1964.
• Kütüphanelerde Yazma ve Eski Basma Eserlere İlişkin Çalışma Yönergesi. 2010. Web. 26 Aralık 2016.
• Manisa İl Halk Kütüphanesi Türkçe El Yazmaları Kataloğu. Haz. Güler Gönültaş. Manisa: Türk Kütüphaneciler Derneği Manisa Şubesi, 1986.
• Mollaibrahimoğlu, Süleyman. Yazma Eserler Terminolojisi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Nichols, Margaret. “Cataloging a Bound Manuscript (LTS Procedure #82).” 2016. Web. 25 Aralık 2016.
• Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English. Web. 22 Şubat 2017.
• Özen, Mine Esener. Yazma Kitap Sanatları Sözlüğü. İstanbul: [yayl.y.], 1995.
• Pass, Gregory A. Descriptive Cataloging of Ancient, Medieval, Renaissance, and Early Modern Manuscripts. Chicago: Bibliographic Standards Committee, Rare Books and Manuscripts Section, Association of College and Research Libraries, American Library Association, 2003.
• Rukancı, Fatih, Hakan Anameriç ve Kemal Tuzcu. Yazma Eserlerin Bibliyografik Denetimi. Ankara: Hiperlink, 2016.
• Schmidt, Jan. Catalogue of Turkish Manuscripts in the Library of Leiden University and Other Collections in the Netherlands vol. 1-3. Leiden: Leiden University Library, 2000.
• Shailor, Barbara A. Catalogue of Medieval and Reaissance Manuscripts in the Beinecke Rare Book and Manuscript Library Volume III: Marston Manuscripts. Binghampton, New York: Medieval and Renaissance Texts and Studies, 1992.
• Sharpe, Richard. “Accession, Classification, Location: Shelfmarks in Medieval Libraries.” Scriptorium 50 (1996): 279-287.
• Souahah, Mohammed Ourabah, and Mohamed Hassoun. “Which Metadata for Ancient Arabic Manuscripts Cataloguing?” In Proceedings of International Conference on Dublin Core and Metadada Applications DC-2011 (137-146). Eds. Thomas Baker, Diane I. Hillmann, and Antoine Isaac. Hague: Dublin Core Metadata Initiative, 2001.
• Swietochowski, M. L. “Drawing.” Encyclopaedia Iranica VII/5. 537-547. Web.6 Ocak 2016
• Şensoy, Sedat. “Ta’likât.” TDV İslam Ansiklopedisi. c.39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010. 508-509.
• Tercüman Gazetesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu I. Haz. Günay Kut. İstanbul: Tercüman Gazetesi, 1989.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Hâşiye.” TDV İslam Ansiklopedisi. c.16. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997. 419-420.
• --. “Kıra’ât ve Sema’ Kaydı.” TDV İslam Ansiklopedisi. c. 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2002. 436-437.
• Türkmen, Hüseyin. Türkiye Kütüphaneleri Yazma Eserler Katalogları. İstanbul: Kitabevi, 2006.
• Witkam, Jan Just. “Cataloguing Islamic Manuscripts.” Al Furqan Cataloguing Course. İstanbul, 1994. (Metin ayrı basımdır).
• Yale University Library Manuscript Cataloging Guidelines. Web. 27 Aralık 2016.
• Yazma Kitaplar. 2016. Web. 12 Aralık 2016.
• Yazma ve Eski Basma Kitapların Tasnif ve Fişleme Kılavuzu ve İslam Dini İlimleri Tasnif Cetveli. Haz. Aziz Berker ve İsmet Parmaksızoğlu. İstanbul: [Maarif Vekâleti], 1958.
• Yurdagür, Metin. Kayseri Raşit Efendi Kütüphanesi’ndeki Arapça Akaid ve Kelam Yazmalarının Tanıtım ve Değerlendirmesi. İstanbul: [yayl.y.], 1969.