TÜRKİYE'DEKİ ÜNİVERSİTE KÜTÜPHANELERİNDE ENGELLİLERE YÖNELİK HİZMETLER: WEB SAYFALARI BAĞLAMINDA BİR İNCELEME

Yıl 2017, Cilt: 57 Sayı: 1, 720 - 739, 01.01.2017

Mithat Baver Zencir , Levent Kutlutürk , Fatoş Subaşıoğlu

Öz

Engelli bireyler, içinde yaşadıkları toplumda engelsiz bireylerle eşit eğitim alma hakkına sahiptir. Bu hakkın engelliler tarafından etkin biçimde kullanılması, eğitim kurumlarının bu bireylere özel birtakım hizmetler sunması ile mümkün olabilir. Üniversite kütüphaneleri, bağlı bulundukları üniversitelerdeki eğitim faaliyetini, sundukları kaynaklar ve hizmetlerle desteklerler. Sunulan hizmet ve kaynakların engelli bireyleri kapsayacak şekilde genişletilmesi, eşit eğitim alma hakkının sağlanması açısından önemlidir. Ülkemizde kütüphane hizmetlerini engelli kullanıcılar açısından değerlendiren çalışmalar, çoğunlukla görme engellilere odaklanmıştır ve bu çalışmalarda hizmetlerin istenen düzeyde olmadığı ortaya konulmuştur. Türkiye'deki üniversite kütüphanelerinde engelli bireylere sunulan hizmetleri belirlemeyi amaçlayan bu çalışmanın sonucunda, literatürdeki araştırmalara benzer olarak, üniversitelerde engellilere sunulan kütüphane hizmetlerinin yetersiz olduğu saptanmıştır. Çalışmanın verileri, 183 üniversiteye ait kütüphane web sayfasının, engellilere yönelik hizmetler açısından incelenmesi ile toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Engelli Bireyler, Üniversite Kütüphaneleri, Kütüphane Hizmetleri

SERVICES PROVIDED FOR PEOPLE WITH DISABILITIES IN THE UNIVERSITY LIBRARIES IN TURKEY: AN ANALYSIS ON WEB PAGES

Öz

Individuals with disabilities have the right to receive education on an equal basis with individuals without disabilities in the society they live in. In order for this right to be used by the people with disabilities, educational institutions should offer services with special arrangements for these people. University libraries support educational activities with the resources and services they offer at the universities they are subjected to. It is important to expand the services and the resources to cover the people with disabilities in terms of ensuring equal access to education. Local studies evaluating library services in terms of users with disabilities have mostly focused on visually impaired users, and found that services are not at the expected level in our country. This study, which aims to determine the level of the services provided by university libraries in Turkey to disabled users, has revealed that, in line with the existing research in the literature, library services provided for people with disabilities, are not at an adequate level. Data of the study have been collected through an analysis of the webpages of 183 universities in terms of the services provided for disabled users.

Anahtar Kelimeler

People with Disabilities, Disabled People, University Libraries, Library Services

Kaynakça

• Sayılı Engelliler Hakkında Kanun. Resmi Gazete 1 Temmuz 2005/ 25868.
• American Library Association. Revised Standards and Guidelines of Service for the Library of Congress Network of Libraries for the Blind and Physically Handicapped. Chicago: Association of Specialized and Cooperative Library Agencies, 2011.Web. 22 Mart 2017.
• Americans with Disabilites Act (ADA). A Guide to Disability Rights Laws. Web. 18 Mart 2017.
• Aydın, Aynur. “Görme Engelli Üniversite Öğrencilerinin Bilgi Erişim Sorunları Üzerine Yapılmış Bir Araştırma.” Bilgi Dünyası 13.1 (2012): 93-116.
• Bakırcı, Ramazan. “Hollanda’da Görme Engellilere Verilmekte Olan Dijital Erişimli Bilgi Sistemi ve Türkiye’de Durum.” Türk Kütüphaneciliği 25.2 (2011): 306-311.
• --. “İngiltere’deki Kraliyet Ulusal Körler Enstitüsü’nün (RNIB) Çalışmaları ve Ülkemiz İçin Öneriler.” Bilgi Dünyası 10.2 (2009): 309-315.
• --. “Milli Kütüphane’de Görme Engellilere Sunulan Hizmetler ve Gelişmeler.” Bilgi Dünyası 10.1 (2009): 100-104.
• Begg, Robert T. “Disabled Libraries: An Examination of Physical and Attitudinal Barriers to Handicapped Library Users.” Law Library Journal 72 (1979): 513– 526.
• Betts, Kristen ve diğerleri. “Understanding Disabilities and Online Student Success.” Journal of Asynchronous Learning Networks 17.3 (2013): 15-48.
• Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına Dair Sözleşme. Resmi Gazete 14 Temmuz 2009/27288.
• Büyüksan, Yavuz Fatih. Görme Engellilere Yönelik Konuşan Kitaplık Hizmetinin Geliştirilmesi “Milli Kütüphane Örneği. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Kütüphane Başkanlığı, 2009.
• Byerley, Suzanne L. ve Mary Beth Chambers. “Accessibility and Usability of Web- Based Library Databases for Non-Visual Users.” Library Hi Tech 20.2 (2002): 169–178.
• Cookson, John ve Lloyd Rasmussen. “National Library Service for The Blind and Physically Handicapped: Digital Plans and Progress.” Library Hi Tech 19.1 (2001): 15–21.
• Dünya Engellilik Raporu (2011). Web. 15 Mart 2017.
• EGED (2016). Üniversitelerde Engellilere Yönelik Erişilebilirlik Hususunda Mevcut Durum Analizi: 2015-2016. Web. 20 Mart 2017.
• Engelli Birimi – Ondokuz Mayıs Üniversitesi- Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı. Web. 20 Mart 2017.
• Engelli Hizmetleri - Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi. Web. 20 Mart 2017.
• Engelli Hizmetleri - Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri. Web. 20 Mart 2017
• Engelli Kullanıcılar için - ODTÜ Kütüphanesi. Web. 20 Mart 2017.
• Engelsiz Bilgi Merkezi - İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi. Web. 25 Mart 2017.
• Fedorowicz, Malgorzata. “An Evaluation of the American Models of Public Library Service for Disabled Users for Poland.” Türk Kütüphaneciliği 21.1(2007): 45– 54.
• Gazi Üniversitesi Kütüphanesi’nde Braille... - Engelsiz Üniversite. Web. 21 Mart 2017.
• GEKOP. Görme Engelli Kütüphaneleri Ortak Platformu - Hakkımızda. Web. 22 Mart 2017.
• GETEM E-Kütüphane - Boğaziçi Üniversitesi. Web. 21 Mart 2017.
• Gibson, Merrillyn C. “Preparing Librarians to Serve Handicapped Individuals.” Journal of Education for Librarianship 18.2 (1977): 121–130.
• Görme Engelliler Odası - Bilkent University Library. Web. 27 Mart 2017.
• “Görme Engelli Öğrenciler GEKOP’tan Faydalanacak.” Web. 21 Mart 2017.
• Guder, Christopher S. “Making the Right Decisions about Assistive Technology in Your Library.” Making Libraries Accessible: Adaptive Design and Assistive Technology 48. 7 (2012): 14–22.
• İndüksiyon Döngü Sistemi. Web. 21 Mart 2017.
• İndüksiyon Döngü Sistemleri Nedir? Web. 21 Mart 2017.
• Kanık, Leyla. Görme Engellilere Yönelik Kütüphane Hizmetleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 1994.
• Kaynar, Mustafa. “Görme Özürlüler İçin Kütüphane Hizmeti.” Türk Kütüphaneciliği 6.2 (1992): 114-117.
• Kazak, Meliha. “Görme Engellilere Yönelik Kütüphanecilik Hizmetlerinde Türkiye’deki Son Gelişmeler: Gazi Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Görme Engelliler Bölümü Örneği.” Türk Kütüphaneciliği 22.2 (2008): 216-221.
• Konuşan Kitaplık. Web. 11 Mart 2017.
• Leuthold, Stefan, Javier A. Bargas-Avila ve Klaus Opwis. “Beyond Web Content Accessibility Guidelines: Design of Enhanced Text User Interfaces for Blind Internet Users.” International Journal of Human Computer Studies 66.4 (2008): 257–270. Web. 14 Mart 2017.
• “Library Services for People with Disabilities Policy.” Web. 12 Mart 2017.
• ODTÜ - Engelsiz ODTÜ Birimi - Hakkımızda. Web. 21 Mart 2017.
• ODTÜ - Engelsiz ODTÜ Topluluğu - Tarihçe. Web. 21 Mart 2017.
• Sağlamtunç, Tülin. “Görme Engelliler ve Kütüphanecilik Hizmetleri.” Bilgi Dünyası 11.1 (2010): 178-191.
• “Special Report on Aging and Vision Loss.” Web. 12 Mart 2017.
• Subaşıoğlu, Fatoş. “Üniversitelerin Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri’nin “Engellilik Farkındalığı” Üzerine Bir Araştırma.” Bilgi Dünyası 9.2.(2008): 399-430.
• T.C. Anayasası 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu. Resmi Gazete 24 Haziran 1973/14574.
• Tezcan, Fatma Gamze ve Yüksel Tanrıkulu. “Milli Kütüphane’de Görme Engellilere Yönelik Konuşan Kitaplık Bölümü Hizmetinin Değerlendirilmesi ve Kullanıcı Memnuniyeti Araştırması.” Bilgi Dünyası 12.2 (2011): 359-378.
• Todaro, Julia Alicia. “Library Services for People with Disabilities in Argentina.” New Library World 106. 5/6 (2005): 253–268.
• Üniversitelerimiz - Yükseköğretim Kurulu – YÖK. Web. 16 Mart 2017.
• WHO. “Disability and Health.” Web. 15 Mart 2017.