BİR DİS/ÜTOPYA OLARAK POZİTİVİZM KARŞISINDA FARKLI BİLİMSEL YAKLAŞIMLAR

Yıl 2018, Cilt: 58 Sayı: 2, 1609 - 1627, 01.01.2018

Ezgi Ece Çelik

Öz

Toplumsal gelişmenin ancak bilimsel gelişmeyle sağlanabileceği savına ve çizgisel ilerleme fikrine dayanan pozitivizm, Auguste Comte tarafından Baconcı bilim ütopyası misali putlardan kurtarıcı bir bilim hareketi olarak ortaya konmuşsa da, indirgemeci tavrından ve daha sonra neo-pozitivistlerce geliştirilen kimi savlarından dolayı kendi putlarını yaratarak epistemolojik ufku kısıtlayan bir yaklaşım haline gelmiştir. Bu çalışmada amaçlanan, pozitivizm ile bilimin neliği tartışmasındaki anlam problematiğine değinerek, pozitivist bilim görüşünün sığlaştırıcı etkilerine karşı farklı bilim tasarımlarını tartışmaya açmaktır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle pozitivizmin tarihine değinilecek; ardından Popper ve Adorno arasındaki tartışmadan söz edilecek ve sonrasında farklı bilim tasarımları ve disiplinlerarası güncel çalışmalar, bilgi alanındaki verimlilik, güvenilirlik ve toplumsal sorumluluk bakımından değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Pozitivizm, Bilim, Alexander von Humboldt, Adorno, Popper, Lakatos, Kuhn

POSITIVISM AS A DIS/UTOPIA AND ALTERNATIVE SCIENTIFIC APPROACHES

Öz

Although positivism, based on linear progress and the idea that social development can only be achieved through scientific developments, put forward by Auguste Comte as a science movement against idols such as Baconian utopia, it has been argued that it restricts epistemological horizon by creating its own idols. From this point of view, the aim of this study is to mention the ambiguity between positivism and the concept of “science”, and to discuss different ideas of science against the delimitative effects of positivism. For this purpose, firstly the history of positivism will be mentioned; then the discussion on positivism between Popper and Adorno will be evaluated, and then alternative ideas of science and recent interdisciplinary studies will be discussed in regard to epistemological fruitfulness, reliability and social responsibility.

Anahtar Kelimeler

Positivism, Science, Alexander von Humboldt, Adorno, Popper, Lakatos, Kuhn

Kaynakça

• Adorno, W. Theodor. Minima Moralia Sakatlanmış Yaşamdan Yansımalar. Çev. Orhan Koçak ve Ahmet Doğukan. İstanbul: Metis, 2000.
• Bowen, Margarita. “The Ecology of Knowledge: Linking The Natural and Social Sciences.” Geoforum 16.2 (1985): 213-225.
• Comte, Auguste. The Positive Philosophy. Çev. Harriet Mertineau. Londra: Trubner & Co., 1875.
• Grünberg, Teo ve David Grünberg. “Toplumbilimleri Yönteminde Pozitivizm: Adorno ve Popper Tartışması.” Cogito 36 (2003):
• Kant, Immanuel. “‘Aydınlanma Nedir?’ Sorusuna Yanıt-1784.” Seçilmiş Yazılar. Çev. Nejat Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1984.
• Koyré, Alexander. Bilim Tarihi Yazıları I. Çev. Kurtuluş Dinçer. Ankara: TÜBİTAK, 2000.
• Kuhn, S. Thomas. Essential Tension. Chicago: The University of Chicago Press, 1977.
• --. The Structure of Scientific Revolutions. Chicago: The University of Chicago Press, 1996.
• Lakatos, Imre. “Bilimle Sözdebilim.” Çoğulculuğun Kuramcısı: Lakatos. Der. Cemal Güzel. Ankara: Bilim ve Sanat, 1999.
• --. “Yanlışlama ile Bilimsel Araştırma İzlencelerinin Yöntembilgisi.” Çoğulculuğun Kuramcısı: Lakatos. Der. Cemal Güzel. Ankara: Bilim ve Sanat, 1999.
• Popper, R. Karl. “Bilim: Kestirimler, Çürütmeler.” Sağduyu Filozofu: Popper. Der. Cemal Güzel. Ankara: Bilim ve Sanat, 1998.
• Wulf, Andrea. Doğanın Keşfi Alexander von Humboldt’un Yeni Dünyası. Çev. Emrullah Ataseven. İstanbul: Ayrıntı, 2017.