HİNT, YUNAN, SÜMER VE TÜRK MİTOLOJİLERİNDE TUFAN MİTİNİN KÜLTÜREL BELLEK AÇISINDAN ÖNEMİ

Yıl 2019, Cilt: 59 Sayı: 2, 825 - 843, 01.01.2019

Gökhan Akmaz

Öz

Mitoloji tarihi dikkatlice incelendiğinde, neredeyse bütün kültürlerde eski düzeni alaşağı edip yeni bir düzen inşa ettiren tufan felâketlerine rastlanır. Tufan ile ilgili söylencelerde tanrısal güç veya güçlerden kaynaklanan bu felâketin sebebi olarak insanın günahkârlığı gösterilir. Burada ilgili dinlerde ve mitolojilerde su arındırıcı bir metafor olarak karşımıza çıkar: Hayat verdiği gibi son derece öldürücü de olabilmesi suyun mitolojik açıdan son derece ambivalan/ikircikli durumunu ortaya koyar. Tufan mitleri, karşılaştırmalı mitoloji ve dinler tarihi açısından bakıldığında daima geçiş dönemlerinin anlatılarıdır ve atlatılmış kıyametler olarak hikâye edilirler. Bu felâketi çok az sayıda 'iyi' insanın atlatabilmesi bütün dünya mitolojilerinde yaygın bir motiftir. Bu çalışmada Hint, Yunan, Sümer ve Türk menşeli tufan anlatıları ele alınırken bir anlamda tufan mitinin mizanseni veya ana omuru ortaya konulmaya çalışılacaktır. Tufan mitinin, ilgili toplulukların travmatik birer dönemlerine işaret ettiği ve tufan sonrası nesiller için birer geriye dönük kıyamet ve dolayısıyla uyarı anlamına geldiği söylenebilir. Bu mitler, bireysel düzeyde erginlenme ile ilgiliyken toplumsal düzeyde belirli dönemler arası geçişler ile ilgilidirler. Buna göre eski düzen yıkılırken yerine yeni bir düzen inşa edilmektedir: Günahkâr ve itaatsiz insanlar yok edilirken geriye yalnızca tanrı kelamına uyan, ahlâk lı ve dindar insanlar kurtulurlar.

Anahtar Kelimeler

Mitolojide Tufan, Türk Mitolojisinde Tufan, Hint Mitolojisinde Tufan, Sümerlilerde Tufan, Deukalion Tufanı, Kültürel Bellek, Erginlenme, Kültürün İnşası

THE IMPORTANCE OF FLOOD MYTH IN CULTURAL MEMORY: INDIAN, GREEK, SUMERIAN AND TURKISH MYTHOLOGIES

Öz

When the history of mythology is carefully studied, it is possible to observe flood catastrophes that overthrow the old order of almost all cultures and build a new one. In the myths about the flood, human sinfulness is shown as the main cause of this catastrophe arising from divine power. Here, in the relevant religions and mythologies, water emerges as a purifying metaphor: The fact that it can be extremely lethal as well as life-giving reveals its mythological ambivalence. From the point of view of comparative mythology and the history of religions, flood myths are always narratives of transitional periods and narrated as a sign of apocalypse. The fact that very few good people survived this catastrophe is a common motif in mythologies around the world. In this study, while the flood myths of Indian, Greek, Sumerian and Turkish origins are examined, in a sense mise en scene and the main idea of the flood myth are discussed. It can be argued that the flood myth points to the traumatic periods of communities and that it means a backward apocalypse and thus a warning for the post-flood generations. These myths are related to the transitions between certain periods on the social level while they are about initiation on the individual level. Thus, a new order is built while the old order is demolished. Sinful and disobedient people are destroyed, but only those who follow the word of God, morals, and religious people are saved.

Anahtar Kelimeler

Flood in Mythology, Flood in Turkish Mythology, Flood in Indian Mythology, Flood in Sumerians, The Deucalion Flood, Cultural Memory, The Initiation, Construction of Culture

Kaynakça

• Akmaz, Gökhan. Mitoloji ve Cinsiyet: Hint ve Yunan Mitolojilerinde Cinsiyet Rollerinin Dönüşümü. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019. Web. 26 Haziran 2019.
• Campbell, Joseph. Myths to Live By. New York: Penguin Books, 1972.
• --. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Çev. Sabri Gürses. İstanbul: Kabalcı, 2013.
• Can, H. Derya. “Hint Mitolojisinde Tufan Efsanesi.” Bilim ve Gelecek Dergisi 122 (2014): 62-67. Web. 12 Haziran 2019.
• Çığ, Muazzez İlmiye. Sümerlilerde Tufan Tufanda Türkler. İstanbul: Kaynak, 2009.
• Çoraklı, Başak. Oyun Masası-Tufan Hikâyelerinden Metaforik Bir Uyarlama. Sanatta Yeterlik Eser Metni. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı, Eski Çini Onarımları Programı Oyun Masası, İstanbul, 2013. Web.18 Haziran 2019.
• Eliade, Mircea. Dinin Anlamı ve Sosyal Fonksiyonu: Yaratılış Özlemi. Çev. Mehmet Aydın. İstanbul: Kabalcı, 2015.
• Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi, 2012.
• Graves, Robert. The Greek Myths Volume I. London: Penguin Books, 1960.
• Harris, Stephen L. ve Gloria Platzner. Classical Mythology: Images and Insights. California: Mayfield, 1995.
• Herodotos. Tarih. Çev. Müntekim Ökmen. Ankara: Türkiye İş Bankası, 2006.
• Kaya, Korhan. Hint Mitolojisi Sözlüğü. Ankara: İmge, 2003.
• Köksoy, Mümin. Yerbilimlerinin Katkısıyla Nuh Tufanı ve Sümerlerin Kökeni. Ankara: Berikan Yayınevi, 2013.
• Klaus, Mailahn. Dionysos, Gott der Frauen. Eine mythologische Spurensuche. Münih: Grin Verlag, 2011.
• Kramer, Samuel Noah. Tarih Sümer’de Başlar. Çev. Hamide Koyukan. İstanbul: Kabalcı, 2002.
• Necatigil, Behçet. 100 Soruda Mitologya. İstanbul: K Kitaplığı, 2002.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi II. cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1995.
• Segal, Robert A., ed. Myth: Critical Concepts in Literary and Cultural Studies Volume 1. U.K.: Routledge, 2007.
• Thomson, George. Eski Yunan Toplumu Üstüne İncelemeler: Tarihöncesi Ege II. Çev. Celal Üster. İstanbul: Payel, 1991.