GÖÇ ARAŞTIRMALARI ALANINDA KAVRAMSAL SORUNLAR VE ETİK/POLİTİK SORUMLULUK

Yıl 2019, Cilt: 59 Sayı: 2, 883 - 911, 01.01.2019

Hayriye Erbaş Özlem Alioğlu Türker

Öz

Giderek değişen türleri ile göç, günümüzde tüm dünyayı etkileyen bir olgu halini almıştır. Özellikle uluslararası göçün yaygınlığı ve kitleselliği artık ülkelerin en önemli gündem maddesi olmaya başlamış ve ülkeler arasındaki ilişkileri etkileyen politik bir alana dönüşmüştür. Önceki dönemlerden farklı olarak yalnızca azgelişmiş ülkelerden gelişmiş ülkelere değil; kitleselleşen ve çeşitlenen hali ile azgelişmiş ülkeden azgelişmiş ülkeye yöneliş boyutu da sürece eklenmiştir. Bu dönüşümde insanların planlayarak göç etmesi değil “kaçarak” ya da “kaçmak durumunda kalarak” yaşadığı yeri terk etmek durumunda bırakılması ile birlikte gelişmiş Kuzey ülkelerinin sınırlarını yükseltmesi de etkili olmuştur. Böylesine önemli bir konuda hem evrensel bilim anlayışı ile uluslararası bilim camiasını izleme ve alana katkıda bulunma hem de göç alan bir ülkede yaşıyor olmanın verdiği sorumluluğu taşıyarak alanda araştırma yapma ve katkı sunma araştırmacılara son derece önemli etik/politik sorumluluklar yüklemektedir. Bu sorumluluğun yükünü omuzlarında taşımanın verdiği duyarlılık ile alana bakıldığında ilk dikkat çeken konu alandaki kavramsal sorunlarıdır. Bu sorun özellikle politik, bürokratik ve bazı bakımlardan akademik olarak kitlesel göçe hazırlıksız yakalanan Türkiye için daha da belirgindir. Bu durumda uluslararası göç ve göçmenlik konusu daha da hassaslaşmakta ve kavram seçiminin kendi başına bir çaba gerektirdiği ortaya çıkmaktadır. Bu çaba bilim insanı sorumluluğu ile yanlı kavramlar yerine “tarafsız” kavramların kullanılması ve yoksa “üretilmesi” anlamını taşımaktadır. Bu yazıda böylesine bir sorumluluk bilinci taşıyarak alandaki kavramsal karmaşayı örnekleme adına belli kavramlar üzerinden sorun ele alınmaya çalışılacaktır. Seçilmiş kavramlar üzerinden kavramsal sorunların nedenlerini ve kavramsal tartışmaları içeren bu çalışmada amaçlanan, göç alanında kullanılan kavramların hassaslığını göstererek farkındalık yaratabilmek ve göç konusundaki diğer kavramlar için de kullanılabilecek bir çerçeve sunabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Göç, Uluslararası Göç, Göçmen, Göç ve Göçmenler, Göç Kavramları, Göç ve Etik, Mülteci

CONCEPTUAL PROBLEMS AND ETHICAL / POLITICAL RESPONSIBILITY IN THE FIELD OF MIGRATION RESEARCH

Öz

Migration, with its ever-changing forms, has turned into a phenomenon affecting the whole world today. Especially the widespread and mass character of international migration has become the most prominent agenda of the countries and has become a political issue that affects the relations between countries. Unlike previous eras, international migration takes place not only from underdeveloped countries to developed countries but also –by mass and diversified character- the dimension of orientation from underdeveloped to underdeveloped countries has been added to the process. In this transformation, in addition to the fact that people “flee” or “are forced to flee” from their place of residence instead of planning to migrate; the tightening of borders by Northern countries has been affective. Such a crucial issue imposes very important ethical / political responsibilities to the researchers in the field i.e. monitoring and contributing to the international scientific community as a result of universal understanding of science and also as a result of being a member of a receiving country of migration. When the field is examined with the sensitivity of carrying the burden of this responsibility, the first issue is the conceptual problems in the field. This problem is apparent especially for Turkey who was politically, bureaucratically and in some ways academically caught unprepared to the massive immigration. In such a case, the issue of international migration becomes more sensitive and it turns out that conceptual choices require special effort. This effort means using and if not available producing “neutral” concepts instead of biased concepts. In this article, by carrying such a sense of responsibility, the problem will be addressed through certain concepts in order to illustrate conceptual chaos in the field. The aim of this study, which comprises the reasons of conceptual problems and debates through selected concepts, is to create awareness by demonstrating the sensitivity of the concepts used in the field of migration and to present a framework that can be utilized for other concepts about migration.

Anahtar Kelimeler

Migration, International Migration, Immigrant, Migration and Migrants, Concepts of Migration, Migration and Ethics, Refugee

Kaynakça

• Abadan-Unat, Nermin. Bitmeyen Göç: Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002.
• Akşit, Bahattin. “İçgöçlerin Nesnel ve Öznel Toplumsal Tarihi Üzerine Gözlemler: Köy Tarafından Bir Bakış.” Türkiye’de İç Göç Konferansı Bolu-Gerede 1997. Ed. Ahmet İçduygu, İbrahim Sirkeci ve İsmail Aydıngün. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, 1998. 22–37.
• Atasü Topçuoğlu, Reyhan. “Göç Yazınındaki Düzenli ve Düzensiz Göç Kavramları: İnsan Hakları Temelinde Bir Kavramsal Sorgulama.” İnsan Hakları Yıllığı 34, (2016): 1–20.
• Brettell, Caroline B. ve James Frank Hollifield, eds. Migration Theory: Talking Across Disciplines. 3. Baskı. New York: Routledge, 2015.
• Çağlar, Türken. “Göç Çalışmaları İçin Kavramsal Bir Çerçeve.” Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi 5.8 (2018): 26–49. Web. 20 Temmuz 2019.
• Castles, Stephen ve Mark J. Miller. Göçler Çağı: Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri. Çev. Bülent Uğur Bal ve İbrahim Akbulut. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Chimni, Bhupinder S. “The Birth of a ‘Discipline’: From Refugee to Forced Migration Studies.” Journal of Refugee Studies 22.1 (2009): 11–29. Web. 9 Ağustos 2019.
• Crawley, Heaven ve Dimitris Skleparis. “Refugees, Migrants, neither, both: Categorical Fetishism and the Politics of Bounding in Europe’s ‘Migration Crisis’.” Journal of Ethnic and Migration Studies 44.1 (2018): 48–64. Web. 20 Temmuz 2019.
• Danış, Didem ve diğerleri “‘Integration in Limbo’: Iraqi, Afghan, Maghrebi and Iranian Migrants in İstanbul.” Land of Diverse Migrations: Challenges of Emigration and Immigration in Turkey. Ed. Ahmet İçduygu ve Kemal Kirişci. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009. 443–636.
• Düvell, Franck. “Transit Migration: A Blurred and Politicised Concept.” Population, Space and Place 18.4 (2012): 415–427.
• Erbaş, Hayriye. Gidişlerden Kaçışlara Göç ve Göçmenler: Kuram, Yöntem ve Alan Yazıları. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2019.
• --. “Göçmen Krizi mi? Krizlerin Göçmenleri mi?: Göçler Çağında Göçmenlik Halleri, Çelişkiler ve Sorunlar.” Bugünkü Küreselleşmeyi Anlamak. Ed. Serap Durusoy ve Işıl Şirin Selçuk. Ankara: İmaj Yayınevi, 2018. 123–165.
• --. “Metodoloji Tartışmaları Işığında Göç ve Etnisite.” Sosyoloji Dergisi 2 (1999): 17– 39.
• --. “Suçlular/Nedenler, Mağdurlar ve Biz: Göç ve Göçmenliğe Tarihsel ve Bütüncül Bir Bakış.” Gidişlerden Kaçışlara Göç ve Göçmenler: Kuram, Yöntem ve Alan Yazıları. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2019. 321–343.
• Erbaş, Mehmet. Zorunlu Göç, Etniklik ve Kentlilik: Mersin’de HADEP’li Kurmançlar. Ankara: Palme Yayıncılık, 2010.
• Erder, Sema. “Uluslararası Göçte Yeni Eğilimler: Türkiye ‘Göç Alan’ Ülke mi?” Mübeccel Kıray İçin Yazılar. Ed. Fulya Atacan ve diğerleri. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2000. 235–259.
• Erdoğan Özünlü, Emine ve Osman Gümüşçü. “Osmanlı İmparatorluğu’nda İç Göç Aktörleri Olarak Çift-Bozanlar.” Amme İdaresi Dergisi 49.1 (2016): 29–56. Web. 26 Ağustos 2019.
• Faist, Thomas. The Volume and Dynamics of International Migration and Transnational Social Spaces. Oxford: Clarendon Press, 2000.
• Feller, Erika. “Refugees are not Migrants.” Refugee Survey Quarterly 24.4 (2005): 27– 35. Web. 10 Eylül 2018.
• Fiddian-Qasmiyeh, Elena ve diğerleri. “Introduction: Refugee and Forced Migration Studies in Transition.” The Oxford Handbook of Refugee and Forced Migration Studies. Ed. Elena Fiddian-Qasmiyeh ve diğerleri. Oxford: Oxford University Press, 2014. Web. 12 Ağustos 2019.
• Fisher, Michael H. Migration: A World History. New York: Oxford University Press, 2014.
• Garfing, Scott. “A Primer on Family Reunification/Chain Migration.” Georgetown Immigration Law Journal, 2018. Web. 8 Ağustos 2019.
• Grande, Edgar, Tobias Schwarzbözl ve Matthias Fatke. “Politicizing Immigration in Western Europe.” Journal of European Public Policy 26.10 (2019): 1444–1463. Web. 23 Ağustos 2019.
• İçduygu, Ahmet. “Demographic Mobility and Turkey: Migration Experiences and Government Responses.” Mediterranean Quarterly 15.4 (2004): 88–99.
• İçduygu, Ahmet ve İbrahim Sirkeci. “Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Göç Hareketleri.” 75 Yılda Köylerden Şehirlere. Ed. Oya Baydar. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1999. 248–276.
• İçduygu, Ahmet ve Turgay Ünalan. “Türkiye’de İç Göç: Sorunsal Alanları ve Araştırma Yöntemleri.” Türkiye’de İç Göç Konferansı Bolu-Gerede 1997. Ed. Ahmet İçduygu, İbrahim Sirkeci ve İsmail Aydıngün. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, 1998. 38–55.
• Karpat, Kemal Haşim. Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm. Çev. Abdulkerim Sönmez. Ankara: İmge Kitabevi, 2003.
• Kirişci, Kemal. Turkey: A Transformation from Emigration to Immigration. 2003. Web. 12 Ağustos 2019.
• --. “Türkiye’ye Yönelik Göç Hareketlerinin Değerlendirilmesi.” Bilanço 1923-1998: Türkiye Cumhuriyeti’nin 75 Yılına Toplu Bakış. Ed. Zeynep Rona. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1999. 111–121.
• Kleist, J. Olaf. “The History of Refugee Protection: Conceptual and Methodological Challenges.” Journal of Refugee Studies 30.2 (2017): 161–169. Web. 18 Ağustos 2019.
• Lee, Everett S. “A Theory of Migration.” Demography, 3.1 (1966): 47–57. Web. 18 Ağustos 2019.
• Long, Katy. “When Refugees Stopped Being Migrants: Movement, Labour and Humanitarian Protection.” Migration Studies 1.1 (2013): 4–26. Web. 20 Temmuz 2019.
• Massey, Douglas Steven ve diğerleri. “An Evaluation of International Migration Theory: The North American Case.” Population and Development Review 20.4 (1994):699–751. Web. 19 Ağustos 2019.
• --. “Theories of International Migration: A Review and Appraisal.” Population and Development Review 19.3 (1993): 431-466.
• Ottonelli, Valeria ve Tiziana Torresi. “When is Migration Voluntary?” International Migration Review 47.4 (2013): 783–813. Web. 14 Eylül 2018.
• Paspalanova, Mila. “Undocumented vs. Illegal Migrant: Towards Terminological Coherence.” Migraciones Internacionales (online) 4.3 (2008): 79–90. Web. 7 Ağustos 2019.
• Portes, Alejandro. “Immigration Theory for a New Century: Some Problems and Opportunities.” The International Migration Review 31.4 (1997): 799–825.
• Qiu, Linda. “What Is ‘Chain Migration’? Here’s the Controversy Behind It.” The New York Times, 26 Ocak 2018. Web. 16 Ağustos 2019.
• Ravenstein, Ernst Georg. " The Laws of Migration." Journal of the Statistical Society of London 48.2 (1885): 167-235.
• Rodriguez, Marc S. ve Anthony T. Grafton, eds. Migration in History: Human Migration in Comparative Perspective. New York: University of Rochester Press, 2007.
• Sager, Alex. “The Uses and Abuses of ‘Migrant Crisis’.” Immigrants and Refugees in Times of Crisis. Ed. Theodoros Fouskas. European Public Law Organization Publications, 2019.
• Sepetçioğlu, Tuncay Ercan. “İki Tarihsel ‘Eski’ Kavram, Bir Sosyo-Kültürel ‘Yeni’ Kimlik: Mübadele Nedir, Mübadiller Kimlerdir?” Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 180 (2014): 49–84. Web. 24 Temmuz 2019.
• Shacknove, Andrew E. “Who Is a Refugee?” Ethics 95.2 (1985): 274–284. Web. 20 Temmuz 2019.
• Sirkeci, İbrahim ve Filiz Göktuna Yaylacı. “Küresel Hareketlilik Çağında Göç Kuramları ve Temel Kavramlar.” Kuramsal ve Uygulama Boyutları ile Türkiye’de Sığınmacı, Mülteci ve Göçmenlerle Sosyal Hizmetler. Ed. Filiz Göktuna Yaylacı. London: Transnational Press London, 2019. 15–39. Web. 20 Temmuz 2019.
• Tekeli, İlhan. Göç ve Ötesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2016.
• --. “Türkiye’de İçgöç Sorunsalı Yeniden Tanımlanma Aşamasına Geldi.” Türkiye’de İç Göç Konferansı Bolu-Gerede 1997. Ed. Ahmet İçduygu, İbrahim Sirkeci ve İsmail Aydıngün. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, 1998. 7–21.
• Winders, Jamie. “Immigration and the 2016 Election.” Southeastern Geographer 56.3 (2016): 291–296. Web. 23 Ağustos 2019.
• Yılmaz, Anıl ve Cahit Telci. “Türk Kültür Terminolojisinde Göç Kavramı Üzerine.” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 7.2 (2010): 14–33. Web. 26 Ağustos 2019.
• Zetter, Roger. “More Labels, Fewer Refugees: Remaking the Refugee Label in an Era of Globalization.” Journal of Refugee Studies 20.2 (2007): 172–192. Web. 16 Ağustos 2019.