1926 TARİHLİ MEDENÎ KANUN'UN KABULÜNDEN SONRA ÇOKEŞLİ AİLELERDE GÖRÜLEN BAZI HUKUKÎ PROBLEMLER RİZE ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 58 Sayı: 1, 203 - 231, 01.01.2018

Mustafa Arıkan

Öz

1926 yılında yürürlüğe giren Türk Medenî Kanunu, Türk hukuk tarihinde çok büyük bir değişimi ifade etmektedir. Bu tarihe kadar tamamen şer’î hukuka dayanan Türk medenî hukuku, artık laik bir hüviyete bürünmüştür. Bu durum, eski hukuk normları çerçevesinde oluşmuş toplumsal pratiklerle, yeni hukukun inşa etmeye çalıştığı düzen arasında birtakım tezatlar ortaya çıkarmıştır. Eski hukuka göre meşru olan çok eşliliğin yeni kanunla birlikte yasaklanması, bu tezatlardan biri olarak zikredilebilir. Mesela 1926’dan önce iki ya da daha fazla sayıda kadınla evlenilerek oluşturulmuş bir ailenin durumunun ne olacağı önemli bir problemdir. Bu ve benzeri problemlerin hâlli için Medenî Kanun’un kabulünden sonra bir de bu kanunun tatbikine ilişkin kanun çıkarılmış ve eski usûlde yapılan evliliklerin aynen geçerli olduğu kabul edilmiştir. Böylelikle eskiden gelen çok eşli aile yapısı, yeni hukuka geçiş sürecinde kanunî bir zemine oturmuştur. Ancak hayatın tabiî akışı içinde bu tip ailelerde yaşanan problemler, yeni hukuku tatbik eden mahkemelere intikal etmekten geri durmamıştır. Bu çalışma, 1926’da kabul edilen Türk Medenî Kanunu’ndan sonra, çok eşliliğin olduğu ailelerde görülen birtakım hukukî problemlere, hukuk tarihi araştırmalarında hiç kullanılmamış bir kaynak olan adliye arşivinde tespit edilen örnekler üzerinden işaret etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın bir gayesi de, yakın döneme ait sosyal tarihimizin yazımında kaynak olarak kullanılabilecek adliye arşivlerinin önemini ortaya koyabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Medenî Kanun, Hukuk İnkılâbı, Adliye Arşivleri, Çokeşlilik, Rize

SOME LEGAL PROBLEMS SEEN IN POLYGAMIST FAMILIES AFTER THE ACCEPTANCE OF 1926 CIVIL CODE RİZE SAMPLE

Öz

The Turkish Civil Code, which entered into force in 1926, represents a great change in Turkish law history. Turkish civil code based on purely Shari'a law till that date has turned into a secular identity. This has created some contradictions between the social practices that were built around the old legal norms and the order in which the new law tried to build. Polygamy, which was legitimate under the old law, but which was prohibited in the new law, can be viewed as one of these contrasts. For example, what would happen to a family created by the union of one man with two or more women before 1926 was a major problem. For the sake of these and similar problems, after the adoption of the Civil Code, a law on the application of this law was issued and it was accepted that marriages made in the old way were just as valid. Thus, in the process of transition to the new law, the old polygamist family structure became grounded on a legitimate floor. However, the problems experienced in such families in daily life did not stop from passing on to the courts that applied the new law. This study intends to point out some of the legal problems seen in polygamy after the Turkish Civil Code, adopted in 1926, through the examples found in the court archive, which is an unused source in the history of law history. One aspect of the work is to be able to demonstrate the importance of court archives that can be used as a source in the writing of our social history of the near future.

Anahtar Kelimeler

Civil Code, Law Revolution, Courthouse Archives, Polygamy, Rize

Kaynakça

• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 41, Karar No: 462, Karar Tarihi: 17.07.1935.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 72, Karar No: 189, Karar Tarihi: 10.04.1935.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 84, Karar No: 70, Karar Tarihi: 18.12.1935.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 102, Karar No: 187, Karar Tarihi: 08.04.1935.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 103, Karar No: 291, Karar Tarihi: 15.05.1935.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 113, Karar No: 498, Karar Tarihi: 11.09.1935.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 133, Karar No: 252, Karar Tarihi: 29.04.1935.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 583, Karar No: 798, Karar Tarihi: 23.12.1935.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 736, Karar No: 757, Karar Tarihi: 11.12.1935.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 741, Karar No: 782, Karar Tarihi: 18.12.1935.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 53, Karar No: 128, Karar Tarihi: 19.02.1936.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 132, Karar No: 292, Karar Tarihi: 30.03.1936.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 274, Karar No: 306, Karar Tarihi: 03.04.1936.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 282, Karar No: 319, Karar Tarihi: 08.04.1936.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 344, Karar No: 385, Karar Tarihi: 22.04.1936.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 717, Karar No: 703, Karar Tarihi: 09.09.1936.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 738, Karar No: 775, Karar Tarihi: 05.10.1936.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 360, Karar No: 914, Karar Tarihi: 04.11.1937.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 662, Karar No: 1014, Karar Tarihi: 13.12.1937.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 714, Karar No: 945, Karar Tarihi: 11.11.1937.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 785, Karar No: 947, Karar Tarihi: 15.11.1937.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 863, Karar No: 988, Karar Tarihi: 29.11.1937.
• Yılı Karar Klasörü, Esas No: 1114, Karar No: 986, Karar Tarihi: 29.11.1937.
• Akıntürk, Turgut ve Derya Ateş. Medenî Hukuk. İstanbul: Beta Yayınları, 2017.
• Arsebük, Esat. “Türkiye’de Medenî Hukukun İnkişaf Safhaları.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1 (1943): 7-19. Web. 5 Ocak 2018.
• Aydın, Mehmet Âkif. Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Bay, Abdullah. “Cumhuriyet Dönemi Yerel Arşivlerin Durumu: Rize Arşivleri Üzerine Bir İnceleme.” Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslararası Kongresi. 21-23 Kasım 2012, İstanbul, Bildiriler Kitabı, Cilt II. Ankara: 2013. 536-543.
• Berkes, Niyazi. Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.
• Bozkurt, Gülnihal. Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1996.
• Burke, Peter. Fransız Tarih Devrimi: Annales Ekolü. Çev. Mehmet Küçük. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2002.
• Cevdet Paşa. Tezâkir (1-12). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1991.
• İnalcık, Halil ve Donald Quataert. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. Cilt 1. Çev. Halil Berktay. İstanbul: Eren Yayınları, 2004.
• İnalcık Halil ve Mehmet Seyitdanlıoğlu. Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. Ankara: Phoenix Yayınları, 2006.
• “Kanûn-ı Medenî’nin Sûret-i Mer’iyet ve Şekl-i Tatbiki Hakkında Kanun.” Resmî Ceride. Tarih: 19 Haziran 1926, Sayı: 402, Numara: 864, s.1547-1555. Web. 7 Şubat 2018.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku 1. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Kılıçoğlu, Ahmet M. Aile Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi, 2016.
• Küçükyağcı, Nazmi. Geçmişten Günümüze Türk Yargı Sistemi ve Yargı Bürokrasisi. Ankara: 2012. Web. 27 Ocak 2018.
• Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2008.
• --. Osmanlı Toplumunda Aile. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.
• Özsunay, Ergun. “Yabancı Hukukun Benimsenmesi Yoluyla Bir Çağdaşlaşma Modeli: Kemalist Hukuk Devrimi Üzerine Gözlemler ve Değerlendirmeler.” Atatürk ve Adalet Reformu. Ankara: Adalet Bakanlığı, 1981.
• Öztan, Bilge. Medenî Hukukun Temel Kavramları. Ankara: Turhan Kitabevi, 2013.
• Pamir, Aybars. “Kapitülasyon Kavramı ve Osmanlı Devleti’ne Etkileri.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2 (2002): 79-119. Web. 5 Şubat 2018.
• Sarı, Özgür. “Aile Kurumu ve Ailenin Tanımı.” Sistematik Aile Sosyolojisi. Ed. Mustafa Aydın. Konya: Çizgi Kitabevi, 2014. 17-64.
• Toprak, Zafer. “II. Meşrûtiyet Döneminde Devlet, Aile ve Feminizm.” Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi Cilt 1. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırmaları Kurumu, 1992. 228-237.