THE MORPHOMETRIC ANALYSIS OF YAKACIK RIVER BASIN HATAY

Yıl 2018, Cilt: 58 Sayı: 1, 353 - 374, 01.01.2018

Suzan Altıparmak , Necla Türkoğlu

Öz

This study aims to determine the basin morphological features with the help of digital elevation models by using of Geographic Information Systems. Morphometric analyses include the linear, spatial properties of the relief of the basin. Yakacık River basin Hatay is chosen as the field of study. Digital elevation model obtained from 1/ 25.000 scaled digital topographic maps was used for determining the basin’s morphometric characteristics, and all of the morphometric analyses and calculations of indices were performed using Geographic Information Systems on ArcGIS 10.2 software automatically. In this context, the characteristic features of the basin, the basin boundary, area, perimeter, flow directions, drainage networks, slope and aspect were determined. This study introduces some approaches that involve the use of digital elevation model created with the help of GIS for a quick and easy way of determining the basin boundary and its morphological properties which are time consuming and difficult to determine on the digital topographic map by means of conventional methods.

Anahtar Kelimeler

Geographic Information Systems, Digital Elevation Model, Yakacık River, Basin Morphology, Hatay

YAKACIK ÇAYI HAVZASININ HATAY MORFOMETRİK ANALİZİ

Öz

Bu çalışmada, Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılarak sayısal yükseklik modelleri üzerinden havza morfometrik özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Morfometrik analizler havzanın rölyefe ait çizgisel, alansal özelliklerini içermektedir. Çalışma alanı olarak Yakacık Çayı Havzası Hatay seçilmiştir. Havzanın morfometrik karakteristiğinin belirlenmesinde 1/25.000 ölçekli sayısal topografik haritalar üzerinden Sayısal Yükseklik Modeli üretilmiş, morfometrik analizlerin ve indis hesaplarının tamamı Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında ArcGIS 10.2 yazılımında otomatik türetilmiştir. Bu bağlamda havza karakteristik özelliklerinden; havza sınırı, alanı, çevresi, akış yönleri, drenaj ağları, eğim ve bakı gibi özellikleri belirlenmiştir. Sayısal topografik harita üzerinden klasik yöntemlerle belirlenmesi zor ve zaman alıcı olan havza sınırlarının ve gerekli morfolojik özelliklerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri yardımıyla oluşturulacak sayısal yükseklik modeli kullanılarak daha kolay ve hızlı bir şekilde yapılabileceğine ilişkin yaklaşımlar ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi Bilgi Sistemleri, Sayısal Yükseklik Modeli, Yakacık Çayı, Havza Morfolojisi, Hatay

Kaynakça

• Aytuk, Cüneyt. Değirmendere Havzası’nın (İskenderun/Hatay) Flüvyal Jeomorfolojisi. Hatay: Mustafa Kemal Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017. Web.24 Ocak 2018.
• Carlston, Charles William. Drainage Density and Stremflow. US Geol, 1963.
• Erinç, Sırrı. Klimatoloji ve Metodları. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım. 1996.
• Horton, Robert Elmer. “Erosional Development of Streams and Their Drainage Basins Hydrophysical Aproach to Quantitative Morphology.” GSA Bulletin 56.3 (1945): 275-370.
• Hoşgören, Mehmet Yıldız. Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Çantay Kitabevi, 2011.
• Huggett, Richard John.Fundamentals of Geomorphology 2. USA: Edt. Routledge, 2010.
• İzbırak, Reşat. Sular Coğrafyası Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1990.
• Jenson, Susan. K. ve O. Julia Domingue. Extracting Topographic Structure from Digital Elevation Data for Geographic Information System Analysis. Sioux Falls: TGS Technology, Inc., EROS Data Center, 1988. Web.12 Kasım 2017.
• Karataş, Atilla. Karasu Çayı Havzasının Hidrografik Planlaması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014. Web.26 Kasım 2017.
• Langbein, Walter Basil. Topographic Characteristics of Drainage Basins. United States: Geological Survey Water Suply,1947.
• Özdemir, Hasan. Havran Çayı Havzasının (Balıkesir) CBS ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Taşkın ve Heyelan Risk Analizi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2007. Web 24 Kasım 2017.
• Patton, Peter C. ve Victor R. Baker. “Morphometry and Floods in Small Drainage Basins Subject to Diverse Hydrogeomorphic Controls. U.S.” Water Resour Res 12 (19769. Web.18 Aralık 2017.
• Peltier, Louis C. “The Geographic Cycle in Periglacial Regions as it is Related to Climatic Geomorphology.” Annals of the Association of American Geographers 40 (1950). Web. 19 Aralık 2017.
• Rama, V. Anantha. “Drainage Basin Analysis for Characterization of 3rd Order Watersheds Using Geographic Information System (GIS) and ASTER Data.” Journal of Geomatics Vol: 8.2 (2014). Web.22 Kasım 2017.
• Reddy, Gangalakunta P. Obi ve diğerleri. “Drainage Morphometry and its Influence on Landform Characteristics in A Basaltic Terrain, Central India –A Remote Sensing and GIS Approach.” International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation 6 (2004). Web. 20 Aralık 2017.
• Strahler, Arthur N. “ Hypsometric Analysis of Erosional Topography.” Bulletin of the Geological Society of America 63 (1952). Web. 28 Kasım 2017.
• --. “Quantitative Analysis of Watershed Geomorphology.” American Geophysical Union Transactions 38.6 (1957). Web. 28 Kasım 2017.
• Seyrek, Ali ve diğerleri. Late Cenozoic Uplift of the Amanos Mountains and İncision of the Middle Ceyhan River Gorge. Southern Turkey; AR-AR Dating of the Düziçi Basalt, Geomorphology, Vol: 97. 2008.Web. 20 Kasım 2017.
• Tarboton, David. A New Method for The Determination of Flow Directions and Upslope Areas in Grid Digital Elevation Models. Utah Water Research Laboratory. Utah State University, Logan Water Resources Research, Vol. 33, No. 2, Pages 309-319, February 1997. Web. 26 Aralık 2017.
• Wang, Dingbao. and Wu, Liuliu. Similarity of Climate Control on Base Flow and Perennial Stream Density in the Budyko Framework. Hydrol. Earth Syst. Sci, Vol: 17. 2013. Web. 28 Ekim 2017.
• Zavoianu, Ion. Morphometry of Drainage Basins. Developments in Water Science, Elsevier. 1985.