“TUTKULU BAĞLILIĞIN TUTKULU BİÇEMİ”: W.B. YEATS'IN “AN IRISH AIRMAN FORESEES HIS DEATH” ŞİİRİ VE TÜRKÇE ÇEVİRİSİ

Yıl 2019, Cilt: 59 Sayı: 1, 1 - 19, 01.01.2019

Nüket Belgin Elbir

Öz

Bu makalede İrlandalı şair W.B. Yeats'ın “An Irish Airman Foresees His Death” başlıklı şiiri ile şair-çevirmen Can Yücel tarafından yapılan Türkçe çevirisi “İçine Doğmuş İrlandalı Tayyarecinin”, biçemsel özellikleri bağlamında karşılaştırmalı olarak incelenmekte ve Yücel'in çevirisinin niteliği tartışılmaktadır. Amaç söz konusu çeviri eyleminin, kaynak şiiri, Yeats ile Yücel'in kendi ülke toprakları İrlanda ve Anadolu ile olan “tutkulu” bağlarını yansıtan ve buluşturan bir şiire dönüştürdüğünü göstermektir. Çalışmanın kuramsal çerçevesini James Holmes'un 1980 “şiir eylemi” ve “üstşiir” kavramları ile Lawrence Venuti'nin çevirmenin görünürlüğü konusundaki tartışmaları oluşturmakta; bu çerçevede kaynak şiir ile çevirisinin biçemsel unsurları karşılaştırmalı bir biçimde belirlenerek, Yücel'in çevirisinin, kaynak şiiri Yeats'ın ve kendişinin “şiir eylemini” görünür kılan bir “üstşiir” olarak yeniden yaratma süreci irdelenmektedir. Çalışmada inceleme yöntemi olarak ise Raymond Van den Broeck'un 1985 çeviri metinlerin çözümlenmesi ve eleştirisi için önerdiği modelden yararlanılmaktadır. Van den Broeck'in yöntemi, çeviri metni, kaynak metnin hedef dilde bir temsili olmanın yanısıra, aynı zamanda hedef dilde özgün bir metin olarak değerlendirdiği için bu çalışmanın amacına uygundur.

Anahtar Kelimeler

W.B. Yeats, Can Yücel, İrlanda ve Anadolu Toprakları, Şiir Çevirisi, 'Üstşiir', Çevirmenin Görünürlüğü

“A PASSIONATE SYNTAX FOR PASSIONATE SUBJECT MATTER”: W.B. YEATS'S “AN IRISH AIRMAN FORESEES HIS DEATH” AND ITS TURKISH TRANSLATION

Öz

This article presents a stylistic comparison of W.B. Yeats's “An Irish Airman Foresees His Death” and its Turkish translation “İçine Doğmuş İrlandalı Tayyarecinin” by a Turkish poet-translator, Can Yücel, in order to explore the nature and significance of Yücel's work of translation. James Holmes's 1980 concepts of “act of poetry” and “metapoetry”, and the discussions of Lawrence Venuti 1995 concerning the translator's visibility in the translated text provide the main conceptual framework within which I examine the translated poem as an instance of an encounter between the Irish and Anatolian landscapes that manifests the “passionate” involvement of both Yeats and Yücel in these landscapes. Thus, the descriptive/comparative study offered in the article examines the stylistic features of the translation to understand how Yücel has transformed the original poem, in other words, Yeats's “act of poetry”, into a “metapoem” in Turkish, that renders not only Yeats's but his own “act of poetry” visible as well. The study is conducted in line with Raymond Van den Broeck's model of translation criticism and reviewing, which regards the translated text as both a representation of the source text and a text in its own right.

Anahtar Kelimeler

W.B. Yeats, Can Yücel, Irish and Anatolian Landscapes, Poetry Translation/Recreation, 'Metapoetry', Translator's Visibility

Kaynakça

• Auden, W. H. “In Memory of W.B. Yeats.” English Masterpieces: Modern Poetry. Eds. Maynard Mac, Leonard Dean, William Frost. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall, 1961. 208-210.
• Alova, Erdal. “Böyle Boy Boyladı Ozan.” Her Boydan: Dünya Şiirinden Seçmeler. Trans. Can Yücel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011. xv-xviii.
• Eyüboğlu, Sabahattin. “Can Yücel’in Şiir Çevirileri.” Her Boydan: Dünya Şiirinden Seçmeler. Trans. Can Yücel. İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2011. xi-xiv.
• Holmes, James S. “Poem and Metapoem: Poetry from Dutch to English.” Translated! Papers on Literary Translation and Translation Studies. Ed. James S. Holmes. Amsterdam: Rodopi, 1980. 9-22.
• Karayazıcı, N. Berrin. “Şiir Çevirisinde Esin: 'Can Yücelce' Söylemek.” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Dergisi 1 (1993): 107-129.
• Koster, Cees. “The Translator in between texts: on the textual presence of the translator as an issue in the methodology of comparative translation description.” Translation Studies: Perspectives on an Emerging Discipline. Ed.
• Alessandra Riccardi. New York: Cambridge University Press, 2002. 24-37.
• Larrissy, Edward. Yeats the Poet: The Measures of Difference. Hertfordshire, England: Harvester Wheatsheaf, 1994.
• Popoviç, Anton. “The Concept 'Shift of Expression' in Translation Analysis.” The Nature of Translation: Essays on the Theory and Practice of Literary Translation. Ed. James S. Holmes. The Hague and Paris: Mouton, 1970. 78-87.
• Ramazani, Jahan. Yeats and the Poetry of Death. New Haven and London: Yale University Press, 1990.
• Smith, Stan. W.B. Yeats: A Critical Introduction. Houndmills, Basingstoke, Hampshire and London: Macmillan, 1990.
• Van den Broeck, Raymond. “Second Thoughts on Translation Criticism.” The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation. Ed. Theo Hermans. New York: St. Martin’s Press, 1985. 54-63.
• Vendler, Helen. Our Secret Discipline: Yeats and Lyric Form. Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press, 2007.
• Venuti, Lawrence. The Translator’s Invisibility: A History of Translation. London and New York: Routledge, 1995.
• Yeats, William Butler. “Easter 1916.” English Masterpieces: Modern Poetry. Eds. Maynard Mac, Leonard Dean, William Frost. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall, 1961. 69-71.
• ---. “A Prayer for my Daughter.” English Masterpieces: Modern Poetry. Eds. Maynard Mac, Leonard Dean, William Frost. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall, 1961. 72-74.
• ---. “The Circus Animals’ Desertion.” English Masterpieces: Modern Poetry. Eds. Maynard Mac, Leonard Dean, William Frost. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall, 1961. 98- 99.
• ---. “An Irish Airman Foresees His Death.” The Yeats Reader. Ed. Richard J. Finneran. New York: Scribner, 1997. 58.
• ---. “Introduction: Style and Attitude.” The Yeats Reader. Ed. Richard J. Finneran. New York: Scribner, 1997. 412- 414.
• ---. “İçine Doğmuş İrlandalı Tayyarecinin.” Her Boydan: Dünya Şiirinden Seçmeler. Trans. Can Yücel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011. 166.
• Zwerdling, Alex. Yeats and the Heroic Ideal. New York: New York University Press, 1965.