DÜNYADA VE TÜRKİYE'DE ZİHİNSEL VE RUHSAL ENGELLİLİK: ZAMAN ÇİZELGESİ

Yıl 2020, Cilt: 60 Sayı: 1, 355 - 389, 01.01.2020

Zeynep Zeren Atayurt Fenge Fatoş Subaşıoğlu

Öz

Bu zaman çizelgesi, insanlık tarihi kadar eski olan engelli tarihinde dünyada ve ülkemizde engellilerin, özellikle zihinsel engelliler ile ruhsal engellilerin yaşamını etkileyen önemli tarihsel olayların, bireylerin, grupların, kurumların, yasal düzenlemelerin, bazı teknolojilerin kronolojik gelişim çizgisini içererek, dünyada ve Türkiye'de zihinsel ve ruhsal engellilerin yaşam kalitesini iyileştirme yönünde yapılan toplumsal, kültürel, siyasî, hukukî, eğitimsel ve tıbbî girişimlerin tarih içindeki gelişimine olan farkındalığı artırmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Engelliler, Engellilik, Engelli Tarihi, Zihinsel Engelliler Tarihi, Ruhsal Engelliler Tarihi, Zaman Çizelgesi, Türkiye

A TIMELINE FOR INTELLECTUAL AND MENTAL DISABILITIES IN THE WORLD AND IN TURKEY

Öz

This timeline includes the chronological development line of important historical events, individuals, groups, institutions, legal regulations, some technologies, that affect the lives of people with mental and intellectual disabilities in the world and in Turkey with the aim of increasing awareness about the social, cultural, political, educational, judicial, and medical initiatives taken in history towards the improvement of the quality of life of people with intellectual and mental impairments.

Anahtar Kelimeler

Disability, Disability History, History of Intellectual Disability, History of Mental Disability, History of Intellectual Disability, Timeline, Turkey

Kaynakça

• Sayılı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Yer Alan Engelli Bireylere Yönelik İbarelerin Değiştirilmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Web. 23 Ocak 2020.
• V. Millî Eğitim Şûrası. Web. 23 Ocak 2020.
• XII. Millî Eğitim Şûrası. Web. 23 Ocak 2020.
• XIII. Millî Eğitim Şûrası. Web. 23 Ocak 2020.
• “A Century of Change: Milesrones in the History of Intellectual Disability, 1900- 2013”. Web. 2 Şubat 2020.
• “A Disability History Timeline.” Web. 12 Ocak 2020.
• “A History of Developmental Disabilities.” Web. 12 Ocak 2020.
• “About AAIDD.” Web. 12 Ocak 2020.
• “Angelman Sendromu.” Haz. Erdi Kanbaş. Web. 15 Ocak 2020.
• Antonios, Nathalie ve Christina Raup. “Buck v. Bell (1927)” Web. 24 Aralık 2019.
• Artvinli, Fatih ve Şeref Etker. “Bimarhaneler ve Mecanin Yönetimi: İki Taslak ve Süregelen Tartışma.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları XIV.2 (2013): 1-40. Web. 11 Ocak 2020.
• “Asperger Sendromu”. Haz. Erdi Kanbaş. Web. 15 Ocak 2020.
• Balsoy, Gülhan. “Bir Kadın Hastanesi Olarak Haseki Hastanesi ve 19. Yüzyıl İstanbul’unda Bikes ve Bimesken Bir Kadın Olmak” Web. 2 Ocak 2020.
• Blake, Mattie. “Assistive Technology Timeline.” Web. 14 Aralık 2019.
• Büyükşehir Belediyesi Kanunu. Web. 18 Aralık 2019.
• Carlson, Elof. “Scientific Origins of Eugenics.” Web. 12 Aralık 2019.
• Cavkaytar, Atilla, Meral Melekoğlu ve Gizem Yıldız. “Geçmişten Günümüze Özel Gereksinimli Olma ve Zihin Yetersizliği: Dünya’da ve Türkiye’de Kavramların Evrimi.” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Eğitim Özel Sayısı (2014): 111-122. Web. 20 Kasım 2019.
• Çetin, Başak Işıl. "Sanayi Devrimi’nden 21. Yüzyıla Batı Dünyasında Engellilik." Sosyal Güvenlik Dergisi 7.1 (Mayıs 2017): 91-121. Web. 20 Kasım 2019.
• Çetinkaya, Çağlar. “19. ve 20. Yüzyıllarda Avrupa’da Zihinsel Yetersizliği Olan Bireylerin Eğitimi Tarihi.” ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 1. 2 (Aralık 2010): 51-62. Web. 18 Kasım 2019.
• “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite.” Haz. Erdi Kanbaş. Web. 15 Ocak 2020.
• “Disability History Exhibit.” Web. 12 Ocak 2020.
• “Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası.” Web. 24 Aralık 2019.
• Down Sendromu Derneği. Web. 17 Şubat 2020.
• “Down syndrome.” Wikipedia. Web. 17 Şubat 2020.
• “Dünyada ve Türkiye’de Özel Eğitimin Tarihçesi.” Web. 21 Şubat 2020.
• Encyclopedia of Disability. Ed. Gary L. Albrecht. London, New Delhi: SAGE, 2006. Web. 21 Şubat 2020.
• Engelliler Hakkında Kanun. Web. 2 Ocak 2020.
• Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun. Web. 2 Ocak 2020.
• “Engelliliğin Dünyadaki Tarihsel Gelişimi.” Web. 2 Ocak 2020.
• Erdağ, Nevzat. “Türkiye’deki Engelliler İle İlgili Yapılan Düzenlemeler.” Web. 18 Ocak 2019.
• Erer, Sezer. “Osmanlılar Döneminde Bursa’da Yaptırılan Hastaneler.” Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 11.19 (2010): 241- 252. Web. 21 Şubat 2020.
• Erer, Sezer ve Elif Atıcı. “Selçuklu ve Osmanlılarda Müzikle Tedavi Yapılan Hastaneler.” Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 36.1 (2010): 29-32. Web. 21 Şubat 2020.
• Feinstein, Adam. A History of Autism: Conversations with the Pioneers. West Sussex: Wiley-Blackwell, 2007. Web. 18 Ocak 2019.
• “Fenilketonüri.” Haz. Erdi Kanbaş. Web. 15 Ocak 2020.
• “Geçmişten Bugüne ZİÇEV.” Web. 23 Ocak 2020.
• Gelir Vergisi Kanunu. Web. 18 Şubat 2020.
• Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun. Web. 18 Şubat 2020.
• Gümrük Kanunu. Web. 23 Ocak 2020.
• Gündüz, Mustafa.” Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Engelli Eğitimi Üzerine Gelişmeler.” Eğitime Bakış 10.31 (Ekim-Kasım-Aralık 2014): 5-14. Web. 12 Şubat 2020.
• Halmatov, Sultanberk. Türkiye’de Psikolojik Danışma ve Rehberliğin Gelişim Süreci. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, 2014. Web. 18 Şubat 2020.
• “Heller Sendromu.” Haz. Erdi Kanbaş. Web. 15 Ocak 2020.
• “History of Assistive Technology.” Web. 23 Ocak 2020.
• “History of People First.” Web. 22 Şubat 2020.
• “History Inclusive Education”. Web. 12 Ocak 2020.
• “History of the Disability Movement.” Web.12 Ocak 2020.
• “History of Intellectual Disability (IntD)” Web.12 Ocak 2020.
• “History of Intellectual Disability Timeline.” Web.12 Ocak 2020.
• “International League of Societies For The Mentally Handicapped.” Web.14 Şubat 2020.
• İlköğretim ve Eğitim Kanunu. Web. 20 Şubat 2020.
• “Jean-Étienne-Dominique Esquirol.” Encylopedia Britannica. Web 19 Şubat 2020.
• Kabasakal, Kemal. “Zihinsel Engelliliğin Tarihi Gelişimi (Dünü ve Bugünü)” Web. 12 Aralık 2019.
• Kalıtsal Hastalıklarla Mücadele Kanunu. Web. 20 Şubat 2020.
• Kara, Büelnt. “Dünyada ve Türkiye’de Zihinsel Engellilerde Eğitim.” The Journal of Academic Social Science Studies 61 (2017): 277-288. Web. 2 Kasım 2019.
• Karademir, Şeniz. Özürlülük Sınıflaması İçin Bir Model Oluşturma. Uzmanlık Tezi, Aydın, Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. 2008. Web. 12 Kasım 2019.
• Karellas, Georgia. “Intelligence Testing-Binet- Simon Scala.” Changes in Child Psychology. Ed. Anam Habib ve diğerleri. 2011. Web. 30 Ocak 2020.
• Kargın, Tevhide. "Cumhuriyetin 80.Yılında Özel Eğitim." Milli Eğitim Dergisi 160 (Güz 2003). Web. 16 Ocak 2020.
• Katma Değer Vergisi Kanunu. Web. 23 Ocak 2020.
• Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun. Web. 23 Ocak 2020.
• “Law for the Prevention of Offspring with Hereditary Diseases.” Web. 12 Kasım 2019.
• Mesleki Eğitim Kanunu. Web. 12 Ocak 2020.
• “Milestones of the Disability Rights Movement Over the Years.” Web. 12 Aralık 2019.
• Milli Eğitim Temel Kanunu. Web. 23 Ocak 2020.
• Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu. Web. 23 Ocak 2020.
• Mutua, Kagendo, James Siders ve Jeffrey P. Bakken. “History of Intellectual Disabilities.” History of Special Education. Ed. Anthony F. Rotatori, Festus E. Obiakor ve Jeffrey P. Bakken. Emerald Publishing Limited. Web. 29 Aralık 2019.
• National Association for Down Syndrome. Web. 17 Şubat 2020.
• O'Connor, James P. B. “Thomas Willis and the Background to Cerebri Anatome.” Journal of the Royal Society of Medicine 96.3 (March 2003): 139–143. Web. 17 Şubat 2020.
• Otizm Dernekleri Federasyonu. Web. 15 Ocak 2020.
• “Otizm Nedir?” Haz. Erdi Kanbaş. Web. 15 Ocak 2020.
• Otizmli Bireyleri Destekleme Vakfı (OBİDEV). Web. 15 Ocak 2020.
• “Öjenik.” Vikipedia. Web. 29 Ocak 2020.
• Özdinç, Ahmet. “Toptaşı Bimarhanesi Başhekimlerinden Avni Mahmud ve
• Terbiyye-i Akliyye Adlı Eseri.” Türkiye Klinikleri J Med Ethics.27.3 (2019):
• 238. Web. 2 Ocak 2020.
• “Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.” Web. 21 Şubat 2020.
• Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu. Web. 20 Kasım 2019.
• “Prader-Willi Sendromu.” Haz. Erdi Kanbaş. Web. 15 Ocak 2020.
• Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun. Web. 20 Kasım 2019.
• Roth. Emily A., Shivali N. Sarawgi ve Jill C. Fodstad. “History of Intellectual Disabilities.” Handbook of Intellectual Disabilities: Integrating Theory, Research, and Practice. Ed. Johnny L. Matson. Springer, 2019. 1-16. Web. 20 Kasım 2019.
• “Rudolf Berlin Center: Center for Learning Disabilities...” Web. 18 Şubat 2020.
• Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu. Web. 23 Ocak 2020.
• Saygılıgil Gündüz, Feryal. Osmanlı Devleti’nde İstanbul’da Kadınlara Hizmet İçin Açılan Hastane ve Klinikler. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı, 1999. Web. 2 Kasım 2019.
• Serebral Palsili Çocuklar Derneği. Web. 12 Ocak 2020.
• Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü Özürlülerin Bakımı, Rehabilitasyonu ve Aile Danışmanlığı Hizmetlerine Dair Yönetmelik. Web. 12 Ocak 2020.
• Sushma, C. ve Meghamala S. Tavaragi. “Moral Treatment: Philippe Pinel.” The International Journal of Indian Psychology 3.2. (January - March 2016): 165- 170. Web. 21 Ocak 2020.
• “Timeline of Learning Disability History.” Web. 11 Aralık 2019.
• “Timeline of Learning Disabilities.” Web. 11 Aralık 2019.
• “Timeline of Treatments for Mental Illness.” Web. 11 Aralık 2019.
• Tohum Türkiye Otizm Erken Tanı ve Eğitim Vakfı. Web. 23 Ocak 2020.
• Türk Ceza Kanunu. Web. 1 Şubat 2020.
• Türk Kanunu Medenisi. Web. 1 Şubat 2020.
• Türk Medeni Kanunu. Web. 1 Şubat 2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Web. 1 Şubat 2020.
• Unat, Yavuz. “Amasya Darüşşifası’nın Tıp Tarihi Açısından Önemini Gösteren İki Hekim: Aksarayî ve Sabuncuoğlu.” Uluslararası Amasya Sempozyumu: Tarih, Dil, Kültür, Edebiyat Bildiriler Kitabı 2. Cilt 4-7 Ekim 2017 Amasya. Ed. Fatih Köksal ve diğerleri. Ankara: KIBATEK, 2017. 1465-1483. Web. 20 Eylül 2019. Web. 21 Şubat 2020.
• Ünlü, Emre. “Osmanlı Döneminde Zihin Yetersizliği Olan Bireyler.” Turkish Studies 13.27 (Fall 2018): 1563-1574. Web. 11 Kasım 2019.
• Weiner, David B. “Philippe Pinel's "Memoir on Madness" of December 11, 1794: A Fundamental Text of Modern Psychiatry.” The American Journal of Psychiatry 149.6 (Jun 1992):725-732. Web. 14 Şubat 2020.
• Yörükan, Turhan. “Vineland Sosyal Olgunluk Skalası.” Sosyoloji Dergisi 2. 13-14 (1958): 173-197. Web. 14 Şubat 2020.
• “Zihin Engelliler ve Eğitimi.” Web. 14 Şubat 2020.
• Zorlu, Tuncay. “Osmanlıların Tıp Bilimine Katkılarından Örnekler.” Web. 20. Eylül 2019.