İLKOKUL VE ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNDE GÖRSEL ALGI TEMELLİ ULAMLAŞTIRMA

Yıl 2020, Cilt: 60 Sayı: 2, 917 - 941, 01.01.2020

Özay Önal

Öz

Bu deneysel çalışmada, ilkokul ve ortaokul öğrencilerinin ulam resimlerini adlandırmadaki ulamsal düzey tercihleri, hangi ulamsal düzeyden daha fazla yararlandıklarını bulmak amacıyla bilişsel ve dilsel yönlerden gözlemlenmiştir. Çalışmada; DOĞAL TÜRLER, İNSAN YAPIMI EŞYALAR ve OLAY/EYLEM ulamsal gruplarından oluşan iki resim grubu kullanılmış ve iki farklı test R1 ve R2 uygulanmıştır. R1 testindeki resimler katılımcıların kolaylıkla tanıdığı ve adlandırabildiği; R2'dekiler ise, ayrıntılı olarak tanımlanması ve adlandırılması zor resimlerden seçilmiştir. Katılımcılar R1 testindeki resimleri ağırlıklı olarak TEMEL düzeyde örn, gömlek adlandırmışlardır. Bu sonuç, TEMEL düzeyin ayrıcalıklı niteliğini doğrulamaktadır. R2'deki resimler ise ağırlıklı olarak ÜST düzeyde örn. böcek adlandırılmıştır. Bu sonuç ise, çocukların ÜST düzey ulamları nasıl ve ne zaman kullanacaklarını bildiklerini göstermektedir. ALT düzeyde adlandırma söz konusu olduğunda, katılımcıların çekinceli davrandığı gözlemlenmiştir. Ulamsal gruplar arasında İNSAN YAPIMI EŞYALAR için daha ayrıntılı adlandırmalar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dilbilim, Bilişsel Anlambilim, Ulamsal Düzeyler, Adlandırma

VISUAL PERCEPTION-BASED CATEGORIZATION IN ELEMENTARY AND SECONDARY SCHOOLERS

Öz

In this experimental study, cognitive and linguistic aspects of Turkish elementary and secondary schoolers' categorical level preferences were observed to find out which categorical levels they exploited more to name the category pictures. Two sets of pictures composed of NATURAL KINDS, ARTIFACTS and EVENT/ACTION categorical groups were used. Two different tests R1 and R2 were applied. R1 pictures belonged to the categories the participants were familiar with and could name easily. R2 pictures, in contrast, were difficult to identify and name specically. In the results, participants tended to name R1 categories in BASIC level e.g. shirt , which proved the privileged cognitive status of BASIC level. On the other hand, R2 categories were mostly named in SUPERORDINATE level e.g. insect , which showed that children knew how and when to use SUPERORDINATE naming. As for the naming in SUBORDINATE level, the participants were observed to behave tentatively. Among the categorical groups, they made more specific namings for ARTIFACTS than the others.

Anahtar Kelimeler

Linguistics, Cognitive Semantics, Categorical Levels, Naming

Kaynakça

• Brown, Roger. “How shall a thing be called”. Psychological Review 65 (1958): 14-21.
• Carroll, David. W. Psychology of Language. 5th Ed. Toronto: Thomson Wadsworth, 2008.
• Clark, Eve Vivienne. “Semantic Categories in Acquisition”. Categorization in Cognitive Science. Ed. Henri Cohen and Claire Lefebvre, Elsevier, 2005. 459- 477.
• Cycowicz, Yael M. et al. “Picture Naming by Young Children: Norms for Name Agreement, Familiarity, and Visual Complexity”. Journal of Experimental Child Psychology 65 (1997): 171–237.
• Dirven, René and Marjolijn Verspoor. Cognitive Exploration of Language and Linguistics. Amsterdam: John Benjamins, 2004.
• Evans, Vyvyan and Melanie Green. Cognitive Linguistics an Introduction. Edinburgh: Edinburgh University, 2006.
• Jolicoeur, Pierre, Mark A. Gluck and Stephen M. Kosslyn. “Pictures and Names: Making the Connection.” Cognitive Psychology 16 (1984): 243-275.
• Lakoff, George. Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind. Chicago: University of Chicago Press, 1987.
• Löbner, Sebastian. Understanding Semantics. New York: Arnold, 2002.
• Markman, Ellen M. Categorization and Naming in Children. Cambridge: MIT Press, 1991.
• Mervis, Carolyn B. and Maria A Crisafi. ”Order of Acquisition of Subordinate, Basic and Superordinate Level Categories”. Child Development 53 (1982): 258-266.
• Murphy, Gregory L. and Hiram H. Brownell. “Category Differentiation in Object Recognition: Typicality Constraints on ıhe Basic Category Advantage” Journal of Experimental Psychology 11.1 (1985): 70-84.
• Önal, Özay. “Geç Çocukluk Dönemi Anadili Ediniminde Taksonomik Ulamlaştırma Becerileri”. DTCF Dergisi 59.1 (2019): 662-692.
• Rosch, Eleanor. “Principles of Categorization.” Concept:Core Readings. Ed. Eric Laurance and Stephen Margolis Cambridge, MA: MIT Press, 1999. 189-206.
• Rosch, Eleanor, et al. “Basic Objects in Natural Categories”. Cognitive Psychology 8 (1976): 382-439.
• Schmid, Hans-Jörg. “Entrenchment, Salience, and Basic levels”. The Oxford Handbook of Cognitive Linguistics. Ed. Dirk Geeraerts and Hubert Cuyckens. Oxford: Oxford University, 2007. 117-138.
• Smith, Edward E. and Stephen M. Kosslyn. Cognitive Psychology. New Jersey: Pearson, 2007.
• Taylor, John R. Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press, 2003.
• ---. Linguistic Categorization. Oxford: Oxford University Press, 1995.
• Ungerer, Friedrich and Hans-Jörg Schmid. An Introduction to Cognitive Linguistics. Harlow: Pearson Longman, 2006.