FICHTE’S SYSTEM OF PHILOSOPHY AND ITS FOUNDATIONS

Yıl 2022, Cilt: 62 Sayı: 2, 1034 - 1056, 20.12.2022

Fatma Erkek

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2022.62.2.8

Öz

The purpose of this study is firstly to reveal the philosophical system that Fichte, one of the significant representatives of German Idealist philosophy, laid the foundations of in his work Wissenschaftslehre, and the basic foundations of this system. Another purpose of this study is to show that Fichte’s main aim is to research and reveal the possibility of freedom and human being to become morally better. His philosophy is shaped by his political and moral concerns. Therefore, his philosophy is more concerned with practical issues. Fichte’s system of philosophy is not independent of the philosophy of Kant and Reinhold. Fichte constructs his system by making use of the philosophies of Kant and Reinhold and completing their deficiencies. For Reinhold and Fichte, one of the most serious problems in Kant’s philosophy is the absence of a basic principle. Reinhold resolves this problem by introducing a basic principle, “the Principle of Consciousness”, which can serve as the foundation for all knowledge. However, Fichte rejects this principle, claiming it expresses a fact rather than an act. Fichte’s system is based on three fundamental principles: the absolute self, the self, and the not-self. His entire system is based on the self, or consciousness, which is revealed as an action or an activity. Through abstraction and reflection, Fichte reaches this self or consciousness from empirical consciousness. The main feature of this self is action or activity. After positing itself, the self posits its antithesis, the not-self. For its own being, self-consciousness, and to find oneself acting, the self posits the not-self. Fichte brings these two principles together in the dialectical process’ synthesis stage (the absolute self). They both occur at this stage as entities that partially negate and constrain one another. The relationship between the self and not-self is both theoretical and practical. The not-self determines the self in the theoretical part of Wissenschaftslehre, whereas the self determines the not-self in the practical part. The not-self is the product of the completely active self in the practical part of this book. For him, when there is resistance or an obstacle, the self can become conscious of itself and find itself acting. Positing the not-self as an obstacle and resistance to the self leads to endless striving. The object of this striving is unreachable. Because striving or action is about “ought” rather than “is”.

Anahtar Kelimeler

The Absolute Self, The Self, The not-self, Action, Striving, Freedom

FICHTE'NİN FELSEFE SİSTEMİ VE DAYANAKLARI

Öz

Bu çalışmanın amacı öncelikle Alman İdealist felsefenin önemli temsilcilerinden biri olan Fichte’nin Wissenschaftslehre adlı eserinde temellerini attığı felsefe sistemini ve bu sistemin temel dayanaklarını ortaya koymaktır. Bu çalışmanın bir diğer amacı ise Fichte’nin temel amacının özgürlüğün ve insanın ahlaki olarak daha iyi hale gelmesinin olanağını araştırmak ve ortaya koymak olduğunu göstermektir. Fichte’nin felsefesini politik ve ahlaki kaygılar şekillendirir. Bu nedenle felsefesi daha çok pratik meselelere ilişkindir. Fichte’nin felsefe sistemi Kant’ın ve Reinhold’un felsefesinden bağımsız değildir. Fichte, Kant ve Reinhold’un felsefelerinden beslenerek, onların eksiklerini tamamlayarak sistemini inşa eder. Reinhold ve Fichte için, Kant felsefesindeki en büyük sorunlardan biri temel bir ilkenin yokluğudur. Reinhold bu sorunu gidermek için tüm bilgiye dayanak olabilecek “Bilinç İlkesi” adında temel bir ilke ortaya koyar. Ancak Fichte bu ilkenin bir olguyu ifade ettiğini söyleyerek reddeder ve bu ilkenin bir edimi ifade etmesi gerektiğini dile getirir. Fichte, sistemini üç temel ilkeden hareketle inşa eder: Mutlak Ben, Ben ve Ben-olmayan. Tüm siteminin dayanağı kendisini bir edim, etkinlik olarak ortaya koyan Ben ya da bilinçtir. Fichte empirik bilinçten hareketle soyutlama ve refleksiyon aracılığıyla bu ben’e veya bilince ulaşır. Bu Ben’in temel özelliği eylem veya etkinliktir. Ben, kendini koyduktan sonra ikinci aşamada karşıtını, yani Ben-olmayanı koyar. Ben, kendi varlığı, ben-bilinci ve kendini eyleyen olarak bulmak için Ben-olmayanı koyar. Fichte bu iki ilkeyi diyalektik sürecin sentez aşaması (Mutlak Ben) dediğimiz aşamada biraraya getirir. Bu aşamada onlar birbirlerini kısmen olumsuzlayan, kısıtlayan şeyler olarak ortaya çıkar. Ben’in Ben-olmayan ile ilişkisi ise hem teorik hem de pratiktir. Wissenschaftslehre’nin teorik kısmında Ben-olmayan Ben’i belirler, oysa pratik kısmında Ben, Ben-olmayan’ı belirler. Pratik kısımda Ben-olmayan tamamen etkin olan Ben’in ürünüdür. Ona göre Ben karşısına bir direnç veya engel çıktığında kendisinin bilincine varabilmektedir ve kendini eyleyen olarak bulabilmektedir. Bir engel, bir direnç olarak Ben-olmayanın Ben’in karşısına konulması sonsuz çabaya yol açar. Bu çabanın nesnesi ulaşılamazdır. Çünkü çaba veya eylem “olana” değil “olması gerekene” ilişkindir.

Anahtar Kelimeler

Mutlak Ben, Ben, Ben-olmayan, Eylem, Çaba, Özgürlük

Kaynakça

• Aiken, H.D. (2015). İdeoloji Çağı, 19. Yüzyıl Filozofları (Çev. Ayşen Tekşen), Payel Yayınevi, İstanbul.
• Ateşoğlu, G. (2006). “Fichte’nin Yaşamı ve Felsefesi”, Alman İdealizmi I, Fichte (Haz. Eyüp Ali Kılıçaslan-Güçlü Ateşoğlu) Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Beiser, F. C. (2018). Aydınlanma, Devrim ve Romantizm (Çev. Aslı Önal), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Beiser, F.C. (2016). “Fichte and the French Revolution”, The Cambridge Companion to Fichte, Ed.by David James and Günter Zöller, Cambridge University Press, Cambridge.
• Beiser, F. C. (2002). German İdealism, The Struggle against Subjectivism, 1781-1801, Harvard University Pres, USA.
• Berkeley, G. (1998). İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine (Çev. Halil Turan), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Breazeale, Dan. (2022). “Johann Gottlieb Fichte”. Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/johann-fichte/. Erişim Tarihi: 30 Mart 2022.
• Copleston, F. (2010). Felsefe Tarihi, Cilt VII, Bölüm 1a, Alman İdealizmi (Çev. Aziz Yardımlı), İdea Yayınevi, İstanbul.
• Dudley, W. (2007). Understanding German Idealism. Acuman Publishing Limited, Stocksfield.
• Elgür, E. V. (2013). Felsefenin Arzusu: Politika. NotaBene Yayınları, Ankara.
• Fichte, J. G. (1982). The Science of Knowledge (Ed. and trans. by Peter Heath and John Lachs), Cambridge University Press, USA.
• Fichte, J. G. (2006a). “Bilim Öğretisi (Wissenschaftslehre) (1794)” (Çev. Güçlü Ateşoğlu), Alman İdealizmi I, Fichte (Haz. Eyüp Ali Kılıçaslan-Güçlü Ateşoğlu), Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Fichte, J. G. (2006b). “Transendental Felsefenin Temelleri, (Wissenschaftslehre) Nova Methodo (1796 / 99)” (Çev. Yasemin Çına), Alman İdealizmi I, Fichte (Haz. Eyüp Ali Kılıçaslan-Güçlü Ateşoğlu), Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Fichte, J. G. (2006c). “Wissenschaftslehre Kavramı ya da ‘Felsefe’ Olarak Anılan Kavram Üzeine (1794)” (Çev. Meryem Uçar), Alman İdealizmi I, Fichte (Haz. Eyüp Ali Kılıçaslan-Güçlü Ateşoğlu), Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Fichte, J. G. (2006d). “Aenesidemus’un Eleştirisi (1792)”, (Çev. Özlem Barın), Alman İdealizmi I, Fichte, (Haz. Eyüp Ali Kılıçaslan-Güçlü Ateşoğlu), Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Fichte, J. G. (2006e). “Felsefede Tin ve Yazı Arasındaki Ayrım Üzerine”. (Çev. Metin Bal), Alman İdealizmi I, Fichte, (Haz. Eyüp Ali Kılıçaslan-Güçlü Ateşoğlu), Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Hartmann, N. (2021a). Fichte-Kantçılar ve Kant Karşıtları. (Çev. Saygın Günenç). Fol Yayınları, Ankara.
• Hartmann, N. (2021b). Schelling /Doğa, Özgürlük, Mitoloji (Çev. Saygın Günenç). Fol Yayınları, Ankara.
• Hegel, G.W.F. (2006). “Fichte (Felsefe Tarihi Üzerine Dersler)” (Çev. Eyüp Ali Kılıçaslan), Alman İdealizmi I, Fichte (Haz. Eyüp Ali Kılıçaslan-Güçlü Ateşoğlu), Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Hilav, S. (2014). Diyalektik Düşüncenin Tarihi. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Kant, I. (1998). Critique of Pure Reason (Trans.by Paul Guyer and Allen W. Wood) Cambridge University Press, Cambridge.
• Locke, J. (2004). İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme (Çev. Vehbi Hacıkadiroğlu), Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• Neuhouser, F. (1990). Fichte’s Theory of Subjectivity, Cambridge University Press, Cambridge.
• Neuhouser, F. (2011). “Fichte’nin Kuramının Kökleri: Aklın Birliği Fikri”. (Çev. Erdal İşbir). Fichte, Yazan ve Yayıma Hazırlayan: Aslan Topakkaya, Say Yayınları, İstanbul.
• Safranski, R. (2013). Romantik, Bir Alman Sorunsalı (Çev. Ali Nalbant), Kabalcı Yayıncılık, İstanbul.
• Schelling, F. W. J. (2006). “Kant-Fichte, Transendental İdealizm Sistemi” (Çev. Ali Irgat), Alman İdealizmi I, Fichte (Haz. Eyüp Ali Kılıçaslan-Güçlü Ateşoğlu), Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Özlem, D. (2010). Tarih Felsefesi. Say Yayınları, İstanbul.
• Pinkard, T. (2002). German Philosophy, 1760-1860, The Legacy of Idealism, Cambridge University Press, USA.
• Rockmore, T. (2019). Hegel’den Önce Hegel’den Sonra: Hegel’in Düşüncesine Tarihsel Bir Giriş (Çev. Kağan Kahveci), Say Yayınları, İstanbul.
• Taşkın, A. ve Becermen, M. (2013). Felsefe Tarihi II, Rönesans, Yeniçağ ve XIX. Yüzyıl Felsefesi Tarihi, Sentez Yayıncılık, Ankara.
• Topakkaya, A. (2011). Fichte, Say Yayınları, İstanbul.
• Ünsalın, F. (2019). “Öz-Bilinç Tartışması Bağlamında Fichte Düşüncesi Üzerine Bir İnceleme”. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2019 Güz, Say:28, ss. 243-273.
• Wood, A. W. (2006). “Fichte’nin Hukuk ve Etik Felsefesi” (Çev. Kaan Özkan), Alman İdealizmi I, Fichte (Haz. Eyüp Ali Kılıçaslan-Güçlü Ateşoğlu), Doğu Batı Yayınları, Ankara.