TÜRKİYE'DE KÜLTÜREL MİRASIN KORUNMASINA YÖNELİK PROAKTİF MÜCADELE ARAYIŞI: TESPİTLER VE MODEL ÖNERİSİ

Yıl 2023, Cilt: 63 Sayı: 1, 474 - 502, 20.06.2023

Aykut Çalışkan

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2023.63.1.20

Öz

Kültürel miras, kültür varlıklarının şeklen büründüğü yapıların ötesinde kolektif hafızaya içkin bir görünümü serimlemektedir. Bu durum düşünsel boyutta kültürel miras kavramına açıklama sunarken, somut düzlemde kültürel varlıkların korunmasını ve sürdürülebilirliğini öne çıkarmaktadır. Pro-aktif mücadelenin karşılığı ise kamusal sorumluluğu ilgilendirmesi açısından kültürel mirasın korunmasına yönelik parametrelerin belirlenmesi ile olası hale gelmekte ve uygulanması gereken sorumluluğun tespit edilmesiyle fiili bir anlam kazanmaktadır. Bu çalışma ile yapılmak istenen; kültürel mirasın korunmasına yönelik toplumsal ve kültürel dinamikleri keşfetmek ve aralarındaki olası ilişkiyi modelleyebilmektir. Eklektik anlayışa dayalı geliştirilen bu çabanın arkasında, kültürel mirasın korunmasına yönelik bireysel, toplumsal ve kültürel açıdan öne çıkan değişkenleri keşfetme arayışı bulunmaktadır. Araştırmada belirlenen sorunsalın saha verileri üzerinden çözümlenmesi hedeflenmiştir. Bu çerçevede çalışmanın metodolojisi inşa edilirken betimsel ve korelasyonel istatistiklerden elde edilen sonuçlar dikkate alınmış, makro veriler yordamıyla ilişkisel bir araştırma deseni tercih edilerek ikincil veriler analiz edilmiştir. Kültürel varlıkların zarar görmesine sebep olan eylemlerin etki ve değişim alanlarının belirlenmesi amacıyla oluşturulan modelde; izinli define çalışması ile kazı ve yüzey araştırmalarının önemi keşfedilmiştir. Kültürel mirasın korunabilmesi için uygulamada yer alan geleneksel tedbirlerin yanında toplumsal bilinç ve farkındalık ile pekiştirilen önlemlere ağırlık verilmesinin faydalı olacağı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras, Kamusal Alan, Proaktif Mücadele, Adalet İstatistikleri, Zaman Serisi Analizi

ENDEAVOR OF PROACTIVE STRUGGLE FOR THE PROTECTION OF CULTURAL HERITAGE IN TÜRKIYE: FINDINGS AND MODEL SUGGESTIONS

Öz

Cultural heritage reveals an immanent appearance to the collective consciousness beyond the structures in which cultural assets take shape. While this situation provides an explanation for the concept of cultural heritage in an intellectual dimension, it highlights the protection and sustainability of cultural assets on a concrete level. Since pro-active struggle concerns public responsibility, it becomes possible by determining the parameters for the protection of cultural heritage. At the same time, it gains a de facto meaning with the determination of the responsibility to be applied. The aim of this study is to explore the dynamics for the protection of cultural heritage and to model the possible relationship between them. In this effort, which was developed based on an eclectic understanding, there is a search for discovering the individual, social and culturally prominent variables for the protection of cultural heritage. It is aimed to solve the problem determined in the research through field data. In this framework, the results obtained from descriptive and correlational statistics were considered in the construction process of the methodology of the study. Secondary data were analyzed by choosing a relational research design with the macro data procedure. In the model created to determine the impact and change areas of actions that cause damage to cultural assets, the status of permitted treasure studies and the importance of excavation and surface surveys were discovered. To protect the cultural heritage, it is important to focus on measures that are reinforced by social awareness and consciousness, as well as the traditional measures that are currently in practice.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage, Public Space, Proactive Struggle, Justice Statistics, Time Series Analysis

Kaynakça

• Adalet İstatistikleri. (2022). Adalet İstatistikleri Yayın Arşivi, Adalet Bakanlığı, Erişim Tarihi: 03 Temmuz 2022 https://adlisicil.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/adalet-istatistikleri-yayin-arsivi.
• Ahmad, Y., (2006). The scope and definitions of heritage: from tangible to intangible. International journal of heritage studies, 12(3), 292-300.
• Arioğlu, I. E., & Aydoğdu Atasoy, Ö. (2015). Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Geleneksel El Sanatları Ve Kültür Ve Turizm Bakanlığı. Electronic Turkish Studies, 10(16).
• Balcells, M. (2019). One Looter, Two Looters, Three Looters… The Discipline of Cultural Heritage Crime Within Criminology and Its Inherent Measurement Problems. In The Palgrave Handbook on Art Crime (pp. 33-53). Palgrave Macmillan, London.
• Basat, E. M. (2013). Somut ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Birlikte Koruyabilmek. Milli Folklor, 61. Başar, S. Sanatsal Bir İfade Dili Olarak “Eylem” ve “Tahribat”. İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 5(10), 71-84.
• Blake, J. (2000). On defining the cultural heritage. The International and Comparative Law Quarterly, 49(1), 61-85.
• Blum, R.H. (1995), Art and Cultural Heritage Loss: A Worthy Priority for International Prevention and Enforcement, Journal of Financial Crime, Vol. 3 No. 2, pp. 149-152.
• Bos, A. (2005). The importance of the 1899, 1907 and 1999 Hague conferences for the legal protection of cultural property in the event of armed conflict. Museum international, 57(4), 32-40.
• Bouchenaki, M. (2003). The interdependency of the tangible and intangible cultural heritage. In: 14th ICOMOS General Assembly and International Symposium: ‘Place, memory, meaning: preserving intangible values in monuments and sites’, 27 – 31 oct 2003, Victoria Falls, Zimbabwe.
• Clarke, R. V. (1983). Situational crime prevention: Its theoretical basis and practical scope. Crime and justice, 4, 225-256. Clarke, R. V. (2012). Opportunity makes the thief. Really? And so what?. Crime Science, 1(1), 1-9.
• Cornish, D. B., & Clarke, R. V. (1986). The reasoning criminal: Rational choice perspectives on offending. New York: Springer-Verlag.
• Cunliffe, E., Muhesen, N., & Lostal, M. (2016). The destruction of cultural property in the Syrian conflict: legal implications and obligations. International Journal of Cultural Property, 23(1), 1-31.
• Çapar, G., & Yenipınar, U. (2016). Somut olmayan kültürel miras kaynağı olarak yöresel yiyeceklerin turizm. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4, 100-115.
• Çokişler, N., Arslan, A., & Çokişler, E. (2016). Silahlı Çatışmaların Somut Kültürel Miras Üzerindeki Etkilerinin Turizm Bağlamında Değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 15-25.
• Ecodiurnal, (2022). Kültürel Miras Nedir? Erişim Tarihi: 17 Haziran 2022. https://ecodiurnal.com/kulturel-miras-nedir/.
• Felson, M., & Clarke, R. V. (1998). Opportunity makes the thief. Police research series, paper, 98(1-36), 10.
• Fisman, R., & Wei, S. J. (2009). The smuggling of art, and the art of smuggling: Uncovering the illicit trade in cultural property and antiques. American Economic Journal: Applied Economics, 1(3), 82-96.
• Fitri, I., Ahmad, Y., & Ahmad, F. (2015). Conservation of tangible cultural heritage in Indonesia: a review current national criteria for assessing heritage value. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 184, 71-78.
• Garrett, D. (2019). Protecting Works of Art from Theft. In The Palgrave Handbook on Art Crime (pp. 187-211). Palgrave Macmillan, London.
• Gerstenblith, P. (2009). Archaeology in the context of war: Legal frameworks for protecting cultural heritage during armed conflict. Archaeologies, 5(1), 18-31.
• Giddens, A. & Sutton, Philiph W. (2019). Sosyoloji, (Çev. E. Arzu Kayhan). Kırmızı Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• Göğebakan, Y. (2015). Dünya üzerindeki kültürel varlıkların turizme ve ekonomiye katkısı. Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(2), 48-71.
• Grove, L. (2013). Heritocide? Defining and exploring heritage crime. Public Archaeology, 12(4), 242-254.
• Handler, R. (2003). Cultural property and culture theory. Journal of Social Archaeology, 3(3), 353-365.
• Hayward, K. (2007). Situational crime prevention and its discontents: Rational choice theory versus the ‘culture of now’. Social Policy & Administration, 41(3), 232-250.
• Historic England. (2022). “Tackling Heritage Crime”, Erişim Tarihi: 26.05.2022, https://historicengland.org.uk/advice/caring-for-heritage/heritage-crime/tackling/.
• Holtorf, C. (2006). Can less be more? Heritage in the age of terrorism. Public archaeology, 5(2), 101-109.
• Hutchings, R. M., & La Salle, M. (2017). Archaeology as state heritage crime. Archaeologies, 13(1), 66-87.
• Ito, N. (2013). “Intangible cultural heritage involved in tangible cultural heritage”. In: 14th ICOMOS General Assembly and International Symposium: ‘Place, memory, meaning: preserving intangible values in monuments and sites’, 27 – 31 oct 2003, Victoria Falls, Zimbabwe.
• İnterpol (2022). “Cultural Heritage Crime”, Erişim Tarihi: 26.03.2022, https://www.interpol.int/Crimes/Cultural-heritage-crime.
• Kila, J., & Balcells, M. (2014). Conclusion: cultural property crime. In Cultural Property Crime (pp. 366-370). Brill.
• Korsell, L., Hedlund, G., Elwér, S., Vesterhav, D., & Heber, A. (2006). Cultural heritage crime: The Nordic dimension. Swedish National Council for Crime Prevention. Information and Publication, Stockholm, Sweden.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2022). “Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanter Listesi”, Erişim Tarihi:31.05.2022, https://aregem.ktb.gov.tr/TR-279417/somut-olm-kult-miras-turkiye-ulusal-envanteri.html.
• Macionis, John J. “Sosyoloji” (Çev. V. Akan). Nobel Akademik Yayıncılık, 13. Baskı, (2012) Ankara.
• Mackenzie, S. (2019). White-Collar Crime, Organised Crime and the Challenges of Doing Research on Art Crime. The Palgrave Handbook on Art Crime, 839-853.
• Merryman, J. H. (1986). Two ways of thinking about cultural property. The American journal of international law, 80(4), 831-853.
• Mevzuat Bilgi Sistemi (2022). Kültür Varlıklarının Kanunsuz ithal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması İçin Alınacak Tedbirlerle İlgili Sözleşmeye Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, Erişim Tarihi: 30.04.2022, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLARKARARLAR/kanuntbmmc063/kanun tbmmc063/kanuntbmmc06302256.pdf.
• Mevzuat Bilgi Sistemi (2022). Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, Erişim Tarihi: 30.05.2022, https://www.mevzuat.gov.tr.
• Nemeth, E. (2007). Cultural security: The evolving role of art in international security. Terrorism and political violence, 19(1), 19-42.
• Nesli, A. (2018). Eski Eserlerin Korunmasının Hukuk Tarihi Yönüyle İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(1), 431-478.
• Oğuz, M. Ö. (2009). Somut olmayan kültürel miras ve kültürel ifade çeşitliliği. Milli Folklor Dergisi, 11(82), 6-12.
• Özüşen, B., & Beceren, E. (2019). Kültür Varlıklarının Kaçakçılığı Ve Arkeolojik Tahribat. CEDRUS. Kültür Varlıklarının Kaçakçılığı ve Arkeolojik Tahribat. Cedrus 7 (2019): 607-625.
• Poyser, B. ve Poyser, S. (2017). Police practitioners and place managers’ understandings and perceptions of heritage crime in Nottinghamshire. International Journal of Police Science & Management, 19 (4), 247-260.
• Regina, B., Hafstein, V. T. (2014). The Constant Muse: Copyright and Creative Agency. Narrative Culture, 1(1), 9-48.
• Smith, C., Burke, H., de Leiuen, C., & Jackson, G. (2016). The Islamic State’s symbolic war: Da'esh's socially mediated terrorism as a threat to cultural heritage. Journal of Social Archaeology, 16(2), 164-188.
• Stone, P. G. (2015). The challenge of protecting heritage in times of armed conflict. Museum International, 67(1-4), 40-54. Temiño, I. R., Yáñez, A., Villar, S. J., Mateos, Á. R., Rus, J. R., Álvarez, J. S., & Berdonces, A. C. L. (2018). Forensic Archaeometry Applied to Antiquities Trafficking: An Investigation at the Frontiers of Knowledge. Preprints 2018, 2018040263 (doi: 10.20944/preprints201804.0263.v1).
• Toprak, K. (2020). Kültür varlığı kaçakçılığı suçu ve yasa dışı kültür varlığı ticareti suçları (Master's thesis, İbn Haldun Üniversitesi).
• Türker, A., & Çelik, İ. (2012). Somut olmayan kültürel miras unsurlarının turistik ürün olarak geliştirilmesine yönelik alternatif öneriler. Yeni Fikir Dergisi, 9, 86-98.
• UNESCO, (2022). Convention on the Means of Prohibiting and Preventing the Illicit Import, Export and Transfer of Ownership of Cultural Property (1970), Erişim Tarihi: 30.05.2022, http://portal.unesco.org/.
• Vecco, M. (2010). A definition of cultural heritage: From the tangible to the intangible. Journal of cultural heritage, 11(3), 321-324.
• Weirich, C. A. (2019). Situational crime prevention of antiquities trafficking: a crime script analysis (Doctoral dissertation, University of Glasgow).