Batman/Beşiri Çemialo Sırtı’nda Arkeobotanik Çalışmalar

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 215 - 230, 31.01.2021

Leman Kutlu , Ernaz Altundağ Çakır

https://doi.org/10.29130/dubited.773005

Öz

Bu çalışmada Batman ili Beşiri ilçesi Çemialo Sırtı mevkisinde 2013-2015 yılları arasında yapılan arkeolojik kazılar sonucunda MÖ 1. bin ile 2. binlere tarihlendirilen tabakalardan elde edilen arkeobotanik bulgular değerlendirilmiştir. MÖ 1. bin yıla tarihlendirilen örneklerin büyük çoğunluğu iki ayrı küp mezardan elde edilmiştir. Bu küp mezarlarda büyük çoğunluğu Fabaceae familyasına ait çok sayıda karbonlaşmış tohum bulunmuştur. MÖ 2. bin yıl örneklerinden elde edilen arkeobotanik kalıntılar ise büyük oranda mekan içi olarak tanımlanmış alanlardandır. Mekanlarda çanak çömleklerin çok sayıda bulunduğu alanlardan alınan toprak örneklerinden farklı bitkilere ait karbonlaşmış tohum elde edilmiştir. Bu mekanların yoğun tohum içermesi sebebiyle gıda depolama alanları oldukları düşünülmektedir. Arkeobotanik malzeme dönem açısından değerlendirildiğinde MÖ 1. bin ve MÖ 2. bin yıl bulguları arasında büyük bir değişiklik görülmemekle birlikte MÖ 2. bin yıl örneklerinde Hordeum vulgare L. tohumunun sayısı MÖ 1. bin yıl örneklerindekilere oranla daha yüksektir. Her iki dönemde de en fazla Lens culinaris Medik. tohumu ele geçmiştir. Fabaceae familyasına ait diğer tohumlar: Lathyrus sativus L., Pisum sativum L., Cicer arietinum L. ve Vicia ervilia (L.) Willd.’dır. Poaceae familyasından ise Triticum aestivum L. ve Triticum dicoccon (Schrank) Schübl. tohumları teşhis edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arkeobotanik, Batman, Çemialo Sırtı

Proje Numarası

2018.05.01.727

Teşekkür

Çemialo Sırtı kazısı arkeobotanik malzemesinin çalışılmasına izin veren Prof. Dr. Aslı ERİM ÖZDOĞAN’a ve tohum teşhisi teyitlerini yapan Prof. Dr. René CAPPERS’e teşekkür ederiz. Bu çalışma Düzce Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Destek Programı kapsamında desteklenmiştir. Proje Numarası: 2018.05.01.727.

Archaeobotanical Studies in Batman/Beşiri Çemialo Hillside

Öz

In this study, archaeobotanical data obtained from the layers of the 1st and 2nd BC between the years 2013 and 2015 were evaluated from the Çemialo Sırtı Excavations in Batman Province, Beşiri District. Most of the samples dating to the 1st millennium BC were obtained from two separate pithos graves. Many carbonized seeds, mostly belonging to the Fabaceae family, were found in these graves. Plant remains from the samples of the 2nd millennium BC have been predominantly obtained from areas defined as interior spaces. A large number of carbonized seeds were achieved from the samples taken from the areas where many broken clay containers were. These rooms are thought to be reserved for food storage because of numerous seeds of various species. When the archaeobotanical material was evaluated from the point of view of periods, although there is no significant change between the 1st and 2nd millennium BC findings, the number of Hordeum vulgare L. seeds in the samples of 2nd millennium BC is higher than that of the 1st millennium BC samples. In both periods, the particular amount of seeds belongs to Lens culinaris Medik.. Other seeds from the Fabaceae family are: Lathyrus sativus L., Pisum sativum L., Cicer arietinum L. and Vicia ervilia (L.) Willd.. From the Poaceae family, Triticum aestivum L., Triticum dicoccon (Schrank) Schübl. seeds were obtained.

Anahtar Kelimeler

Archaeobotany, Batman, Çemialo Hillside

Proje Numarası

2018.05.01.727

Kaynakça

• [1] M. Özdoğan, N. Başgelen, “Sunu: Türkiye’de Neolitik Dönem,” Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı Türkiye’de Neolitik Dönem Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, 1. Baskı, İstanbul, Türkiye: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2007, ss. IX.
• [2] V. Özkaya, A. Coşkun, “Körtik Tepe,” Aktüel Arkeoloji, s. 27, ss. 89-90, 2012.
• [3] G. Willcox, M. Nesbitt, F. Bittmann, “From Collecting to Cultivation: Transitions to A Production Economy in the Near East,” Vegetation History and Archaeobotany, c. 21, ss. 81–83, 2012.
• [4] G. Willcox, “The Roots of Cultivation in Southwestern Asia,” Science, c. 341, ss. 39, 2013.
• [5] H. Hauptmann, “Nevali Çöri,” Aktüel Arkeoloji, s. 27, ss. 96, 2012.
• [6] M. Ergun, C. Kabukçu, C. Çilingir İpek, “Arkeobotanik: İnsan ve Bitki İlişkisi Çerçevesinde Gelişen Bir Bilim Dalı,” Arkeolojide Temel Yöntemler, 1. Baskı, İstanbul, Türkiye: Ege Yayınları, 2018, böl. Arkeobotanik, ss. 227.
• [7] K. Tanno, G. Willcox, “Distinguishing Wild and Domestic Wheat and Barley Spikelets From Early Holocene Sites in the Near East,” Vegetation History and Archaeobotany, c. 21, s. 2, ss. 107-115, 2012.
• [8] N. F. Miller, “Historic Landscape and Site Preservation at Gordion, Turkey: An Archaeobotanist’s Perspective,” Vegetation History and Archaeobotany, c. 28, ss. 357–364, 2019.
• [9] Batman Valiliği, Batman '98, 1. Baskı, Batman, Türkiye: İzgi Matbaacılık, 1998, ss. 199.
• [10] A. Erim-Özdoğan, S. Sarıaltun, “Ilısu Baraj Alanı Garzan Vadisi ve Batman Çayı Çevresi Kültür Envanteri,” Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2002 Yılı Çalışmaları, 1. Baskı, Ankara, Türkiye: ODTÜ Tarihsel Çevre Araştırma ve Değerlendirme Merkezi (Taçdam), 2011, böl. 13, c. 2, ss. 980 ve 1108.
• [11] E. Cihangir, “Salat Tepe’de Arkeobotanik Çalışmalar,” Yüksek lisans tezi, Biyoloji Bölümü, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 2006.
• [12] M. A. Mcdonald. (2017, Haziran 06). Tell Taya (Samiatum) [Çevrimiçi]. Erişim: http://ancientneareast.tripod.com/Taya.html.
• [13] J. E. Reade, “Tell Taya (1972-73): Summer Report,” Iraq, c. 35, s. 2, ss. 155-187, 1973.
• [14] B. J. Parker. (2017, Haziran 06). Kenan Tepe [Çevrimiçi]. Erişim: http://tacdam.metu.edu.tr/kenan-tepe.
• [15] B. J. Parker, A. Creekmore, et al. “The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP): A Preliminary Report From the 2001 Field Season,” Anatolica, c. 29, s. 536, ss. 103-174, 2003.
• [16] Anonim. (2017, Haziran 06). Hirbemerdon Tepe [Çevrimiçi]. Erişim: http://www.tayproject.org/TAYages.fm$Retrieve?CagNo=4696&html=ages_detail_t.html&layout=web#top
• [17] N. Laneri, et al., “The Hirbemerdon Tepe Archaeological Project 2006-2007 A Preliminary Report on the Middle Bronze Age ‘Architectural Complex’ and the Survey of the Site Catchment Area,” Anatolica, c. 34, s. 6, ss. 177-240, 2008.