Komşuluk Planlamasında Eko Verimlilik Ajandaları: Örnekler Üzerinden Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 3, 1443 - 1461, 31.07.2022

K.pınar Kırkık Aydemir , Gamze Kazancı , Ahmet Kurnaz

https://doi.org/10.29130/dubited.982523

Öz

Kentlerde altyapının inşası sürecinde izlenen yöntem ve teknikler, yapım ve uygulama şekli, mevcut şehri geliştirmek ve yaşanabilir hale getirmek açısından önem taşımaktadır. Bütünsel planlama yaklaşımı ile bölge ölçeğinden mahalle ölçeğine ve hatta mikro düzeye inebilen sistemsel bir çözüm ile kaliteli çevreler yaratmak mümkün olabilmektedir. Bu konuda yapılan çalışmalar, eko mahallelerin iklim değişikliği için gerekli olan mavi-yeşil altyapı, hammadde ve doğal kaynak verimliliği, geri dönüştürülebilir atık malzeme yönetimi ve enerji tasarrufu gibi eko verimliliğe dayalı stratejiler ile sürdürülebilirliği sağladığı yönündedir. Özellikle yerel düzeyde ekolojik tasarım, çevrenin kalitesini geliştirme şekli olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu noktada, eko tasarım rehberleri ve eko verimlilik ajandaları önem kazanmaktadır. Bu çalışma, eko komşuluğun yapısını ekolojik ağ örüntüsü-eko verimlilik kavramları üzerinden ele almaktadır. Çalışma, geleneksel komşuluk teorisinden başlayarak kentsel tasarımı yönlendiren kriterler, sürdürülebilirlik ve ekolojik yaklaşımlar çerçevesinde değerlendirilmektedir. Ekolojik tasarımı oluşturan ilkelerde eko verimliliği öne çıkaran uluslararası örnekler incelenmiş; kentsel sistemler bütünü içerisinde mavi-yeşil altyapı, ulaşım, atık ve enerji konularının öne çıktığı içerik analizi yöntemi ile kavramsal bir model önerisi geliştirilmiştir. Tümden gelim – tüme varım şeklinde kapsamlı bir yaklaşımla kent sistemi içerisinde eko kriterler belirtilerek, eko verimlilik- eko duyarlılık ilkelerini planlama/tasarıma dâhil eden bütüncül bir kavramsal model oluşturulması amaçlanmış, geliştirilecek eko komşuluk birimleri için işleyiş şeması ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eko verimlilik, eko mahalle, eko tasarım

Kaynakça

• [1]G. Mossad, Y. Farghali, N. Hany and N. Rizk, “Environmental guidelines for sustainable neighborhood planning case study: Alex-West Compound, Alexandria,” Journal of Al Azhar University Engineering Sector, vol. 13, no. 49, pp. 1360-1379, 2018.
• [2]G. Okumuş ve H. Türkoğlu, “Komşuluk birimi ölçeğinde, coğrafi bilgi sistemleri tabanlı bir kentsel sürdürülebilirlik değerlendirme modeli önerisi,” Planlama, c. 27, s. 2, ss. 193–204, 2017.
• [3]United Nations. (2016, 17 Ekim). “Yeni kentsel gündem: herkes için sürdürülebilir kentler ve yerleşimlere ilişkin Kito bildirgesi (Habitat III).” [Online]. Erişim: https://uploads.habitat3.org/hb3/NUA-Turkish.pdf?v=2.
• [4]U.S.G.B.C., LEED for Neighbourhood Development Rating System, USA, 2012.
• [5]H. A. M. Khogali, “Sustainable eco neigbourhood assesment report in residental neighbourhood in greater khartoum” International Conference for Future Sustainability, Applied Science University & London South Bank University, Bahrain, 2017, pp.1-40.
• [6]S. G. Ünal ve D. Erol, “Sürdürülebilir mahalle planlamasının değişimi, planlamada yeni eğilim ‘EkoYer’ yaklaşımı ve Türkiye’de uygulanabilirliği,” Planlama, c. 30, s. 1, ss. 15–35, 2019.
• [7]K. B. Y. Kumlu, Ş. Tüdeş ve R. Keleş, “Komşuluk birimi ölçeğinde yapılı çevreyi biçimlendiren planlama kararlarına ilişkin sonuçların ölçülmesine yönelik çok değişkenli bir yöntem önerisi,” Planlama, c. 28, s. 3, ss. 328–347, 2018.
• [8]O. Furuseth, “Neotraditional planning: a new strategy for building neighborhoods?,” Elsevier ,vol. 14 no. 3, pp. 201–213, 1997.
• [9]R. Steuteville. (2018, 3 May ). “25 Great Ideas of New Urbanism,” [Online]. Erişim: https://www.cnu.org/sites/default/files/25-great-ideas-book.pdf.
• [10]P. G. Berg and G. Nycander, “Sustainable neighbourhoods - a qualitative model for resource management in communities,” Landscape and Urban Planning, vol. 39, no. 33, ss. 117-135, 1997.
• [11]A. Madanipour. Design of Urban Space: An Inquiry into a Socio-Spatial Process. London,1ST Ed, 2001.
• [12]M.C. Georgiadou, “Eco‐neighbourhood Planning in Greece, IAIA10 Conference Proceedings The Role of Impact Assessment in Transitioning to the Green Economy 30th Annual Meeting of the International Association for Impact Assessment”, International Conference Centre Geneva ‐ Switzerland, 2010.
• [13]Ö. Y. Ercoşkun, “Comparison between Turkish&Scandinavian housing and key strategies for ecotech design,” İTU A/Z, vol. 5, no. 1, pp. 74-96, 2008.
• [14]A. K. Arkun, “Türkiye'de sürdürülebilir kentsel tasarım modeli ve değerlendirme sistemi geliştirmek,” Şehir ve Medeniyet Dergisi, c. 4, s. 12, ss. 109-134, 2020.
• [15] Erişim tarihi: (2021, 10 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://www.breeam.com/BREEAMInt2016SchemeDocument/#resources/output/10_pdf/a4_pdf/nc_pdf_printing/sd233_nc_int_2016_print.pdf
• [16] Erişim tarihi: (2021, 10 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://kapost-files-prod.s3.amazonaws.com/published/54886ef033efbe406e00012a/ebook-leed-v4-user-guide.pdf
• [17]Erişim tarihi: (2021, 10 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://www.ibec.or.jp/CASBEE/english/overviewE.htm
• [18] Erişim tarihi: (2021, 10 Nisan). [Online]. Erişim adresi: http://www.iisbe.org/system/files/SBTool%20System%20as%20a%20platform%20for%20education%20in%20SBE.pdf
• [19] Erişim tarihi: (2021, 10 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://new.gbca.org.au/
• [20] Erişim tarihi: (2021, 10 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://www.cedbik.org/tr/b-e-s-t-konut-sertifikasi-12-pg
• [21]Güney Ege Kalkınma Ajansı, (2018, 1 Temmuz). Eko-Verimlilik, Güney Ege, [Online]. Erişim: https://geka.gov.tr/uploads/current_publications_v/5e397d63a1395-geka-sayi17yukle.pdf.
• [22] H. Kaplan, S. Aslan and Z. Özdemir,“Ecological planning study towards eco-urbanisation project: Cide (Türkiye),” 2nd International Sustainable Building Symposium,” 2015, pp. 1-11.
• [23]F. Ulutas and E. Alkaya, “Green Entrepreneurship in Turkey: Regional Activity Centre for Cleaner Production (CP/RAC) Mediterranean Action Plan,” Regional Activity Centre for Cleaner Production., Ankara, 2011.
• [24]M. Holden, C. Li and A. Molina,“The emergence of spread neighbourhoods around the world,” Sustainability, vol. 7, pp. 11418-11437, 2015.
• [25]Ç. Tuğaç, “Türkiye için iklim değişikliğine dayanıklı kentsel planlama modeli önerisi: eko-kompakt kentler,” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, c. 32 s.4 ss. 1047-1068, 2018.
• [26]E. Kırtorun ve F. Karaer, "Su yönetimi ve suyun sürdürülebilirliği", Sürdürülebilir Mühendislik Uygulamaları ve Teknolojik Gelişmeler Dergisi, c. 1, s. 2, ss. 151-159, 2018.
• [27] S. Kyvelou, M. Sinou, I. Baer and T. Papadopoulos,” Developing a South-European Eco-Quarter Design and Assessment Tool Based on the Concept of Territorial Capital,” Sustainable Development-Authoritative and Leading Edge Content for Environmental Management: IntechOpen, pp. 561-588, 2012.
• [28]UN-HABITAT, “Planning Sustainable Cities: Global Report on Human Settlements,” 2009.
• [29]United Nations Environment Programme, (2019, 1 March). Cleaner production: a training resource package, ındustry and environment, [Online]. Erişim: https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/8281/-Cleaner%20Production%20-%20A%20Training%20Resource%20Package-19962285.pdf?sequence=2&isAllowed=y
• [30]H. Dong, T. Fujita, Y. Geng, L. Dong, S. Ohnishi, L. Sun, Y. Dou and M. Fujii, “A review on eco-city evaluation methods and highlights for integration,” Ecological Indicators, vol. 60, pp. 1184-1191, 2016.
• [31] M. Alawi, “Eco-Cities as an approach to solve urban problems,” Yüksek lisans tezi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Uludağ Üniversitesi, Bursa, Türkiye, 2016.
• [32]B. Güngör ve B. Felekoğlu, “Eko-verimlilik kavramı, gelişimi ve uygulanma süreci,” BAUN Fen Bil. Enst. Dergisi, c. 20, s. 3, ss. 90-104, 2018.
• [33]United Nations, (2011, 1 January). Are we building competitive and liveable cities?: Guidelines for developing eco-efficient and socially inclusive infrastructure, [Online]. Erişim: https://www.cepal.org/en/publications/37700-are-we-building-competitive-and-liveable-cities-guidelines-developing-eco
• [34]The Climate Group, (2014, 1 February). “Eco-civilization: China’s blueprint for a new era,” Insight briefing, [Online]. Erişim adresi: http://www.kachan.com/files/_assets/files/China-Ecocivilisation.pdf.
• [35]A. Cheshmehzangi, A. Flynn, M. Tan-Mullins, Deng, Xie, L. E. W. Mangi, W. Chen, “From eco-urbanism to eco-fusion: an augmented multi-scalar framework in sustainable urbanism”. Sustainability, vol. 13, no. 4, 2021.
• [36]Erişim tarihi: (2021,9 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://energy-cities.eu/members/city-of-liege/
• [37]Erişim tarihi: (2021, 9 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://www.rhinescheme.com/work/caofeidian-eco-city-landscape/
• [38]Erişim tarihi: (2021, 11 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://www.zedfactory.com/bedzed
• [39]Erişim tarihi: (2021,11 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://www.urbangreenbluegrids.com/projects/bo01-city-of-tomorrow-malmo-sweden/
• [40]Erişim tarihi: (2021, 15 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://www.21stcenturydevelopment.org/media/1227/zac-de-bonnepdf.pdf
• [41]Erişim tarihi: (2021, 18 Nisan). [Online]. Erişim adresi: https://www.thenatureofcities.com/2014/02/12/hammarby-sjostad-a-new-generation-of-sustainable-urban-eco-districts/
• [42]H. Brezet,“Ecodesign-A promising approach to sustainable production and consumption,” United Nations Environmental Programme (UNEP), Paris, 1997.
• [43]B. Bekci, G. Taskan, C. Bogenc. “A habitant-focused approach to the concept of eco-city at industrialized cities with a rural city character (Bartın-Karabük) Turkey sample,” Journal of Food, Agriculture & Environment, vol. 11, pp. 867-872, 2013.
• [44]M. Crul, J. C. Diehl and C. Ryan, “Design for sustainability-A step by step approach,” UNEP, Paris, 2009.
• [45]Ç. Çetinkaya, “Eko-kentler: kent ve doğa ilişkisinde yeni bir sistem tasarımı,” Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, c. 6 s. 1 ss. 12-16, 2013.
• [46]E. Peker ve C. İ. Aydın, “Değişen iklimde kentler: yerel yönetimler için azaltım ve uyum politikaları,” İstanbul Politikalar Merkezi–Sabancı Üniversitesi–Stiftung Mercator, 2019.
• [47]T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2019). 2019-2023 Stratejik Planı, [Online]. Erişim adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/strateji/icerikler/csb_2019-2023-stratej-kplan-11 20191108155418.pdf