İyileştiren Hastane Yaklaşımı ve 21. Yüzyılın Sağlık Kampüslerine Yönelik Tasarım İlkeleri

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 4, 1960 - 1983, 25.10.2022

Nazlıcan Birinci , Gaye Birol

Öz

20. yüzyılda sağlık yapılarının tasarımlarına yönelik olarak geliştirilen çağdaş hastane tasarım yaklaşımları, 21. yüzyılda hasta merkezli bir anlayışı benimseyen iyileştiren hastane yaklaşımı olarak karşılık bulmuştur. Yapılan araştırma sonucunda, yaklaşımı tarifleyen tasarım ilkelerinin, 21. yüzyılda deneyimlenen çağdaş sağlık kampüsü tipolojisi ile uyumluluk gösterdiği ancak ulusal mimarlık literatüründe sağlık kampüslerinin tasarım kurgusunu tanımlayan herhangi bir bilimsel çalışma ya da kılavuzun bulunmadığı dikkat çekmiştir. Çalışmada sağlık mekânlarının, tıp ve mimarlık disiplinlerinin ilişkisinden etkilen mimari gelişim süreçlerine yönelik olarak uluslararası ve ulusal alanda yürütülen bilimsel araştırmalardan yararlanılarak 21. yüzyılın sağlık kampüslerinin tasarım ilkeleri belirlenmiştir. Günümüzdeki modern sağlık mekânı anlayışını tanımlamak üzere belirlenen tasarım ilkeleri, bütüncül bir sınıflandırma sistemi ile sistematik hale getirilmiş ve birbiri ile ilişkilendirilerek tanımlanmıştır. Çalışma ile günümüzde şehir hastaneleri olarak da adlandırılan sağlık kampüslerinin bilimsel araştırma ve tasarım sürecini tanımlamak, uygulama açısından tasarım ve tasarım sonrası kullanım ile ilgili potansiyel sorunların çözümlenmesine yardımcı olmak ve bu alandaki mevcut literatüre bir katkı yapmak hedeflenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

iyileşme, iyileştiren hastane, sağlık yapıları, sağlık kampüsü

Teşekkür

Sorumlu yazar Nazlıcan Birinci Ertürk, YÖK 100/2000 ve TÜBİTAK BİDEB 2211-A Doktora Bursiyeri’dir.

Patient-Centered Healing Hospital Approach and Architectural Design Principles for 21st Century Health Campuses

Öz

Contemporary hospital design approaches developed for the architectural design of health buildings in the 20th century have interpreted as a healing hospital approach that adopts a patient-centered approach in the 21st century. As a result of the research, it was noted that the design principles describing the approach are compatible with the contemporary health campus typology experienced in the 21st century, but there is no scientific study or guide describing the design setup of health campuses in the national architectural literature. In the study, 21st century hospital and health campus design principles were determined by making use of international and national scientific researches for architectural development processes affected by the relationship of health spaces, medicine and architecture disciplines. The design principles determined to define today's modern health space understanding have been systematized with a holistic classification system and have been defined by associating with each other. With the study, it is aimed to contribute to the scientific research and architectural design process of hospitals and health campuses, which are also called city hospitals today, to help solve or minimize potential problems related to design and post-design use in terms of application, and to make a contribution to the existing literature in this field. 

Anahtar Kelimeler

healing, healing hospital, health buildings, health campus

Kaynakça

• [1]E. Özgen, “Sağlık yapılarımın genel mekan tasarımlarının kullanıcılar üzerindeki etkisi ile Hacettepe Tıp Fakültesi Hastanesi 7 no’lu kapı girişinin düzenlenmesine bir öneri,” Yüksek Lisans tezi, İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Anabilim Dalı, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 2014.
• [2]J. L. Beggs, “Healing through architecture,” The degree of Master of Architecture, University of Waterloo, Canada, 2015.
• [3]B. Güç, Z. Gençel ve A. Karadayı, “Mekan-kullanıcı ilişkilerinin hastane örneğinde sayısal olarak modellenmesi,” SDU International Journal of Technological Science, c. 4, s. 1, ss. 58-72, 2012.
• [4]A. Sungur Ergenoğlu, “Sağlık kurumlarının iyileştiren hastane anlayışı ve akreditasyon bağlamında tasarımı ve değerlendirilmesi,” Doktora tezi, Mimarlık Bilim Dalı, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2006.
• [5]D. Akyol Altun, “Cumhuriyet öncesi dönemde İzmir hastanelerinin mekânsal gelişimi,” Tarih İncelemeleri Dergisi, c. XIX, s. 2, ss. 405-443, 2014.
• [6]E. Özgen, “İlk sivil hastaneler, kültürü ve yansımaları,” Sosyal Bilimler Dergisi, c. 7, s. 46, ss. 507-513, 2018.
• [7]M.Ş. Hanioğlu, “Batılılaşma,” TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, Türkiye: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1992, ss. 148-152.
• [8]O. Bolak, Hastanelerimiz: Eski Zamanlardan Bugüne Kadar Yapılan Hastanelerimiz Tarihi ve Mimari Etüdü, İstanbul, Türkiye: İstanbul Matbaacılık, 1950.
• [9]A. Altan, “Hastane yapıları,” Yüksek Lisans tezi, Mimarlık Anabilim Dalı, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir, Türkiye, 2003.
• [10]D. F. Şalgam, “İyileştiren mimari tasarım bağlamında hasta bakım odalarının değerlendirilmesi,” Yüksek Lisans tezi, Mimari Tasarım Bilim Dalı, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2010.
• [11]A. Poyraz, “Akıl hastanelerinde hasta-mekân etkileşimi,” Yüksek Lisans tezi, İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Anabilim Dalı, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 2015.
• [12]R. S. Ulrich, “View through a window may influence recovery from surgery,” Science, vol. 224, no. 4647, pp. 420-421, 1984.
• [13]G. Purves, Healthy Living Centres: A Guide to Primary Health Care Design, Oxford: Architectural Pres-Elsevier Science, 2002.
• [14]D. Theodore, “Better design, better hospitals,” CMAJ, vol. 188, no. 12, pp. 902–903, 2016.
• [15]Ö. Berberoğlu, “Algı, sınır, kişisel alan kavramları ve hastane tasarımı,” Yüksek Lisans tezi, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2010.
• [16]R. Guenther and G. Vittori, Sustainable Healthcare Architecture, 1st edition, New York, USA: John Wiley & Sons, Inc., 2008.
• [17]The American Institute of Architects Academy of Architecture for Health, Guidelines for Design and Construction of Hospital and Health Care Facilities, USA: Facility Guidelines Institute, 2001.
• [18]K. M. Beauchemin and P. Hays, “Sunny hospital rooms expedite recovery from severe and refractory Depressions,” Journal of Affective Disorders, vol. 40, no. 1, pp. 49-51, 1996.
• [19]K. M. Beauchemin and P. Hays, “Dying in the dark: Sunshine, gender and outcomes in myocardial infarction,” Journal of the Royal Society of Medicine, vol. 91, no. 7, pp. 352-354, 1998.
• [20]S. Bensalem. (2015). Sustainable healthcare architecture: Designing a healing environment [Online]. Available: https://www.academia.edu/10842853/Sustainable_Healthcare_Architecture_-_Designing_a_Healing_Environment
• [21]M. B. Folmer, M. F. Mullins and A. K. Frandsen, “Healing architecture,” Helende Arkitekture, no. 29, 2009.
• [22]B. Lawson, “Healing architecture,” Arts Health, no. 2, pp. 95-108, 2010.
• [23]J. Malkin, Hospital İnterior Architecture: Creating Healing Environments for Special Patient Populations, New York, USA: John Willey & Sons, Inc., 1992.
• [24]C. Nickl-Weller and H. Nickl, Hospital Architecture for The Future, Switzerland: Braun Publishing, 2007.
• [25]C. Nickl-Weller and H. Nickl, Healing Architecture, Switzerland: Braun Publishing, 2013.
• [26]C. Nickl-Weller and H. Nickl, Health Care of The Future 4: Healing Architecture, Berlin, Germany: Mwv Medizinisch Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, 2013.
• [27]C. Nickl-Weller, Healing Architecture 2004-2017: Forschung und Lehre - Research and Teaching, Switzerland: Braun Publishing, 2017.
• [28]R.S. Ulrich, “Effects of gardens on health outcomes: theory and research,” Healing Gardens, NewYork, USA: John Wiley and Sons Inc, 1999, pp. 27-85.
• [29]R. S. Ulrich, R. F. Simons, B. D. Losito, E. Fiorito, M. A. Miles and M. Zelson, “Stress recovery during exposure to natural and urban environments,” Journal of Environmental Psychology, vol. 11, no. 3, pp. 201-230, 1991.
• [30]R. S. Ulrich, X. Quan, A. Joseph, C. Zimring and H. Choudhary, The Role of The Physical Environment in The Hospital of The 21 st Century: A Once-in-A-Lifetime Opportunity, Concord, CA: Center for Health Design, 2004.
• [31]A.E. Van den Berg, Health İmpacts of Healing Environments: A Review of The Benefits of Nature, Daylight, Fresh Air and Quiet in Healthcare Settings, Groningen: University Hospital Groningen, 2005.
• [32]D. Aydın, Hastane Mimarisi İlkeler ve Ölçütler, Konya, Türkiye: Mimarlar Odası Konya Şubesi, 2009.
• [33]T. Duzenli, S. Yilmaz and E. Tarakcı Eren, “A study on healing effects of hospital gardens,” Fresenius Environmental Bulletin, vol. 26, no. 12, pp. 7342-7352, 2017.
• [34]A. Erçetin, Değişen Kullanım İhtiyaçları Karşısında Hastane Giriş Mekânlarının Şekillenmesi, Ankara, Türkiye: Gece Akademi Yayınevi, 2019.
• [35]H. Gezer, “Hastanelerde ve sağlık merkezlerinde erişilebilirlik,” İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, s. 25, ss. 113-133, 2014.
• [36]B. Güç, “Okunabilirlik ve erişilebilirlik açısından hastane dolaşım alanlarındaki mekânsal düzenin etkisi: Süleyman Demirel Üniversitesi poliklinikleri,” Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, c. 3, s. 3, ss. 425-432, 2015.
• [37]B. Güç, Z. Gençel and A. Karadayı, “Mekân-kullanıcı ilişkilerinin hastane örneğinde sayısal olarak modellenmesi,” SDU International Journal of Technological Science, vol. 4, no. 1, pp. 58-72, 2012.
• [38]B. Güç, Z. Gençel ve A. Karadayı, “Mekân, algı ve biliş bağlamında hastane tasarım dilini anlamak: SDÜ Hastanesi örneği,” Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, c. 17, s. 1, ss. 133-146, 2013.
• [39]H. Özcan, “Healing design: A holistic approach social interaction in pediatric intensive care units in United States and Turkey,” 1st International CIB Endorsed METU Postgraduate Conference, Built Environment & Information Technologies, Ankara, Turkey, 2006, ss. 243-260.
• [40]M. Özdemir, “Yeşil hastane tasarım ölçütlerinin irdelenmesi ve tasarıma ilişkin çözüm önerileri,” Yüksek Lisans tezi, Mimarlık Anabilim Dalı, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2017.
• [41]E. Özgen, “İnsan mekân etkileşiminde sağlık yapıları ve mekânın iyileştirici rolü,” Sanat&Tasarım Dergisi, c. 8, s. 2, ss. 184-195, 2018.
• [42]M. Z. Paköz, “Sağlık hizmetlerine erişim ve hastane yer seçimi: İstanbul örneği,” Doktora tezi, Şehir ve Bölge Planlaması Anabilim Dalı, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2014.
• [43]S. Pouya, P. Şafak ve Ö. Demirel, “Engelli çocuklar için iyileştirme (terapi) bahçeleri,” 24.Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Edirne, Türkiye, 2014.
• [44]S. Pouya, E. Bayramoğlu ve Ö. Demirel, “Şifa bahçesi tasarım yöntemlerinin araştırılması,” Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, c. 15, s. 1, ss. 15-25, 2015.
• [45]S. Pouya and Ö. Demirel, “What is a healing garden?,” Akdeniz University Journal of Faculty of Agriculture, vol. 28, no. 1, pp. 5-10, 2015.
• [46]H. Songur ve T. Saygın, “Şifahaneden hastaneye: Sağlık kuruluşlarının değişimine genel bir bakış,” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 2014/1, s. 19, ss. 199-211, 2014.
• [47]A. Soysal, “Sağlık sektöründe çevre duyarlılığı: Yeşil hastane uygulamaları özelinde bir değerlendirme,” ISEM2014, Adıyaman, Türkiye, 2014, ss. 690-700.
• [48]A. Tandoğan, “Hastane yatan hasta katlarının iç mekan analizi Adana örneği,” Yüksek Lisans tezi, İç Mimarlık Ana Sanat Dalı, Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye, 2012.
• [49]S. Uzunay, “Hastane yapılarının planlanması ve hastanelerde sirkülasyon,” Yüksek Lisans tezi, Mimarlık Anabilim Dalı, Haliç Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2011.
• [50]Ö. İtez. (2014). 1. ödül, Şanlıurfa Viranşehir Eğitim Kampüsü mimari proje yarışması [Çevrimiçi]. Erişim: https://www.arkitera.com/proje/2793/1-odul-sanliurfa-viransehir-egitim-kampusu-mimari-proje-yarismasi
• [51]Ö. V. Aksu ve Ö. Demirel, “Hastane bahçelerinde peyzaj tasarımları: Trabzon kenti örneği,” Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, c. 12, s. 2, ss. 236-250, 2012.
• [52]E. Berber. (2016). Sağlık tesis yer seçimi [Çevrimiçi]. Erişim: https://prezi.com/1zt0xxpisvz-/saglik-tesis-yer-secimi/
• [53]M. Uysal, “Yeşil dokunun yapma çevre ile bütünleşmesi,” Yüksek Lisans tezi, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2014.
• [54]E. Garip. (2014). Eşdeğer Mansiyon, Gökçeada Lise Kampüsü Mimari Proje Yarışması [Çevrimiçi]. Erişim: http://www.arkitera.com/proje/3467/esdeger-mansiyon-gokceada-lise-kampusu-mimari-proje-yarismasi4
• [55]B. Karakaya ve T. Kiper, “Hastane dış mekân tasarımlarının Edirne ili örneğinde irdelenmesi,” Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, c. 8, s. 2, ss. 49-64, 2011.
• [56]A. Sungur Ergenoğlu ve A. Aytuğ, “Sağlık kurumlarında değişen paradigmalar ve iyileştiren hastane kavramının mimari tasarım açısından irdelenmesi,” Megaron, c. 2, s. 1, ss. 44-63, 2007.
• [57]N. Purde Savul, “Mevcut hastanelerin akreditasyon sistemleri bağlamında etmen tabanlı bir sistem ile değerlendirilmesi,” Yüksek Lisans tezi, Bilişim Anabilim Dalı, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2014.
• [58]R.F. Carr, Hospital. Washington, USA: SpaceMed Guide, 2017.
• [59]A. Karadayı, “Güvenli hastaneler tasarımı: Uluslararası uygulamalar,” II.Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi, Antalya, Türkiye, 2010.
• [60]Ç. B. Dikmen ve S. Sahil, “Tıp Fakültesi hastanelerinde işlevsel performansın erişilebilirlik kapsamında değerlendirilmesi,” Bozok Tıp Dergisi, c. 6, s. 4, ss. 8-20, 2016.
• [61]Department of Health. (2004). Guidelines in the planning and design of a hospital and other health facilite [Çevrimiçi]. Erişim: https://doh.gov.ph/sites/default/files/publications/planning_and_design_hospitals_other_facilities.pdf
• [62]A. Fronczek-Munter, J. Van der Zwart and G.K. Hansen, “How to evaluate healthcare buildings? Selection of methods for evaluating hospital architectural quality and usability - a case at st. Olavs hospital in Norway,” 3th International Conference on Architecture, Research, Care and Health, Norway, 2017.
• [63]L. Kristiansen. (2010). Sengetun / bed courts and nurse calls [Çevrimiçi]. Erişim: https://www.uio.no/studier/emner/matnat/ifi/INF5200/v12/undervisningsmateriale/kristiansen.pdf
• [64]L. Kristiansen. (2010). Fixed and wireless nurse calls: Source for awareness and interrupts [Çevrimiçi]. Erişim: https://slideplayer.com/slide/10308955/
• [65]F. Benedetti, C. Colombo, B. Barbini, E. Campori and E. Smeraldi, “Morning sunlight reduces length of hospitalization in bipolar depression,” Journal of Affective Disorders, vol. 62, no. 3, pp. 221-223, 2001.
• [66]Türkiye Sağlık Yapıları Asgari Tasarım Standartları 2010 Yılı Klavuzu, Sağlık Bakanlığı, 2010.
• [67]J. Huddy, Emergency department design: A practical guide to planning for the future, Dallas, ABD: Johnson Printing Service, 2002.
• [68]H. Frumkin, “Beyond toxicity: Human health and the natural environment,” American Journal of Preventive Medicine, vol. 20, no. 3, pp. 234-240, 2001.
• [69]World Landscape Architecture. (2020, 12 Mayıs). The Martin Luther King Jr. Medical Center campus master plan [Çevrimiçi]. Erişim: https://worldlandscapearchitect.com/the-martin-luther-king-jr-medical-center-campus-master-plan-los-angeles-usa-ahbe-landscape- architects/#.XsGMamgzZPZ
• [70]ArcDaily. (2020, May 12). Bendigo Hospital [Online]. Available: https://www.archdaily.com/938939/bendigo-hospital-silver-thomas-hanley-plus-bates-smart?ad_medium=gallery
• [71]Pinterest. (2020, May 12). Landscape architects – HOK [Online]. Available: https://tr.pinterest.com/pin/761389880744537613/
• [72]Pinterest. (2020, May 12). Spaulding Rehab Hospital [Online]. Available: https://tr.pinterest.com/pin/423831014907482469/
• [73]Pinterest. (2020, May 12). Paving pattern [Online]. Available: https://tr.pinterest.com/pin/195765915030627082/
• [74]Pinterest. (2020, May 12). Crystal City [Online]. Available: https://tr.pinterest.com/pin/122160208611976506/
• [75]Pinterest. (2020, May 12). Wayfinding table [Online]. Available: https://tr.pinterest.com/pin/338332990759926993/
• [76]Designboom. (2020, May 15). Schmidt Hammer Lassen Architects - Holding Hospital [Online]. Available: https://www.designboom.com/architecture/schmidt-hammer-lassen-architects-kolding-hospital/
• [77]SDA. (2020, May 18). Jikei University Katsushika Medical Center sign design system development [Online]. Available: https://www.sign.or.jp/old/award/2012/r4-04/index.html#
• [78]NDGA. (2020, May 18). Unimed shopping total signage [Online]. Available: https://ndga.wordpress.com/2017/02/13/sinalizacao-unimed/
• [79]Frame. (2020, May 18). Chicago Hospital [Online]. Available: https://www.frameweb.com/article/in-this-chicago-hospital-a-colour-per-floor-stimulates-different-kinds-of-patients
• [80]Bustler. (2020, May 18). Winners of the 2016 AIA National Healthcare Design Awards [Online]. Available: https://bustler.net/news/5064/winners-of-the-2016-aia-national-healthcare-design-awards
• [81]Archilovers. (2020, May 18). CHUM - Centre hospitalier de l’universite de montreal [Online]. Available: https://www.archilovers.com/projects/215324/chum-centre-hospitalier-de-l-universite-de-montreal.html
• [82]Healthcare Snapshots. (2020, May 17). Scotish rite for chidren orthopedic and spats medicine center [Online]. Available: https://healthcaresnapshots.com/projects/4178/scottish-rite-for-children-orthopedic-and-sports-medicine-center-frisco-campus/
• [83]Array. (2020, May 17). Pediatric waiting room [Online]. Available: https://array-architects.com/top-10-considerations-for-designing-a-pediatric-waiting-room/
• [84]Archdaily. (2020, May 18). Nemours Children’s Hospital [Online]. Available: https://www.archdaily.com/439396/nemours-children-s-hospital-stanley-beaman-and-sears
• [85]Pinterest. (2020, May 18). Green Military Hospital reimagines armed services healthcare [Online]. Available: https://tr.pinterest.com/pin/492299802987699418/
• [86]Flickr. (2020, May 18). Seattle children’s patient room [Online]. Available: https://www.flickr.com/photos/seattlechildrens/5590469040/