Afet Bölgesindeki Bazı Yerleşim Alanlarının Geoteknik Açıdan Değerlendirilmesi: Bartın-Amasra Örneği

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 4, 1897 - 1912, 24.10.2023

Fatih Göktepe

https://doi.org/10.29130/dubited.1184869

Öz

Coğrafi konum olarak Batı Karadeniz Bölgesi’nde bulunan Bartın ilinde geçmiş yıllarda gerçekleşen deprem, sel, heyelan gibi afetlerden dolayı, bölge sosyal ve ekonomik anlamda hissedilir düzeyde etkilenmiştir. Tektonik olarak aktif bir bölge olan Batı Karadeniz Havzasının iklim koşulları, bitki örtüsü ve topoğrafik yapısı nedeniyle yaşanan bu tür afetlerin gelecekte alüvyal tabanlı Bartın ilini sıklık ve şiddet anlamında daha fazla etkilemesi muhtemeldir. Bu sebeple bölgede yapılacak mühendislik yapılarının sismik tasarım sürecinde ve şiddetli yağışlara bağlı meydana gelen su baskınlarının olumsuz etkilerini azaltmak için yapılacak çalışmalarda, elverişsiz zemin koşullarının iyi bilinmesi gerekir. Yapılan bu çalışmada Bartın şehir merkezi ve Amasra ilçesinde bulunan yoğun yerleşim alanlarındaki genel zemin yapısı, geoteknik deprem mühendisliği açısından önemli olan bazı dinamik parametreler kullanılarak analiz edilmiştir. Pilot inceleme alanlarında yapılmış zemin etüt raporlarından elde edilen verilerin analiz edildiği bu araştırmada, geoteknik açıdan problemli ve/veya yapı açısından daha duyarlı yerleşim sahalarının risk değerlendirmesi yapılmıştır. Ayrıca, bölgede en son gerçekleşen Haziran 2022 sel afeti sonrası oluşan bazı taşkın ve heyelan olayları, arazi koşullarında edinilen güncel resimler ve izlenimlere bağlı olarak yorumlanmıştır. Çalışma kapsamında sunulan sonuç ve önerilerin, bölgede inşa edilecek mühendislik yapılarını tasarlayan mühendislerin yanı sıra bölgenin afet durumunu analiz eden araştırmacılara ve yerleşim noktalarının belirlenmesinde görev alan şehir planlayıcılarına yol gösterici olacağı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet Bölgesi, Sel, Heyelan, Deprem, Bartın –Amasra, Geoteknik Değerlendirme, Alüvyal Çökeller

Teşekkür

Bu çalışmada kullanılan zemin etüt raporlarının ve sondaj verilerinin teminini sağlayan Jeoloji Mühendisleri Necmettin Berberoğlu ve Sezen Mankadak Özçelik’e teşekkür ederim. Ayrıca, öğrencilikleri sırasında inceleme sahasındaki zemin etüt raporlarına ait verilerin toparlanmasına yardımları olan ve şu an mezun durumdaki eski öğrencilerimiz İnşaat Mühendisleri Ali Mantar, Aylin Kiret, Ayşenur Yüksel, Feride Ercan, Halil Tolga Yıldırım, Kerem Uzun, Merve Bozkurt, Muhammet Aydın ve Müge Şahin’e teşekkür ederim.

Geotechnical Evaluation of Some Settlement Areas in the Disaster Region: The Case of Bartın-Amasra

Öz

Bartın province, located in the Western Black Sea Region as a geographical location, has been affected socially and economically at a detectable level due to earthquake, flood, and landslide disasters in the past years. Such disasters connected with the climatic conditions, vegetation, and topographic structure of Western Black Sea Basin, a tectonically active region, are likely to affect the alluvial-based Bartın province more in terms of frequency and severity in the future. For this reason, unfavorable soil conditions should be well known in the seismic design process of engineering structures to be built in the region and in the studies to be carried out to reduce the adverse effects of floodings based on heavy rains. In this study, the general soil structure in the dense residential areas in Bartın city center and Amasra district were analyzed using some important dynamic parameters in geotechnical earthquake engineering. The risk assessment of the geotechnically problematic and/or more sensitive building areas was determined using the data obtained from the ground survey reports in the pilot study areas. In addition, some overflowing and landslide events that occurred after the last flooding in June 2022 in the region were interpreted depending on the updated pictures and impressions obtained from the field conditions. It was evaluated that the results and suggestions presented within the scope of the study will guide the engineers designing engineering structures to be built in the region, as well as the researchers analyzing the disaster situation of the region and the city planners involved in the determination of settlement points.

Anahtar Kelimeler

Disaster area, Flooding, Landslide, Earthquake, Bartın –Amasra, Geotechnical evaluation, Alluvial deposits

Kaynakça

• [1] Z. Gündüz ve H. Arman, “Zemin Davranışına Uygun Yapı Tasarımı İlkeleri ve Uygulanabilirliği,” Deprem Sempozyumu, İzmit, Türkiye, 2005, ss. 1237-1243.
• [2] I. Yüksel, H. Arman, F. Göktepe and G. Çeribaşı, “Flood management to prevent flooding damages in western Black Sea region in Turkey,” International Journal of Physical Sciences, vol. 6, no. 29, pp. 6759-6766, 2011.
• [3] Ü. Şorman, P. Gülkan, H. Önder, M. Yanmaz, V. Doğanoğlu, C. Erkay, E. Karaesmen ve D. Yıldız, “Batı ve Doğu Karadeniz Bölgeleri Sel afetleri Araştırma Raporu,” Türkiye Müteahhitler Birliği, Türkiye, Rap. 1141, 1998.
• [4] H. Turoğlu, “Bartın’da meydana gelen sel ve taşkınlara ait zarar azaltma ve önleme önerileri,” Türkiye Kuvaterner Sempozyumu (TURQUA-V), İstanbul, Türkiye, 2005, ss.104-110.
• [5] H. Turoğlu ve H. Özdemir, Bartın’da sel ve taşkınlar: Sebepler, Etkiler, Önleme ve Zarar Azaltma Önerileri, 1. baskı, Ankara, Türkiye: Çantay Yayınları, 2005.
• [6] M. Tunay ve A. Ateşoğlu, “Bartın ili taşkın sahalarındaki değişimin uzaktan algılama verileriyle incelenmesi,” Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, c. A, s. 2, ss. 60-72, 2004.
• [7] H. Arman, I. Yüksel, L. Saltabaş, F. Göktepe and M. Sandalcı, “Overview of flooding damages and its destructions: a case study of Zonguldak-Bartin basin in Turkey,” Natural Science, vol. 2, no. 4, pp. 409-417, 2010.
• [8] H. Turoğlu, “İklim değişikliği ve Bartın Çayı havza yönetimi muhtemel sorunları,” Coğrafi Bilimler Dergisi, c. 12, s. 1, ss. 1-22, 2014.
• [9] E. Gökyer ve M. Öztürk, “Bartın İli Kentsel Alanı ve Yakın Çevresi Arazi Kullanımlarının Heyelan Risk Değerlendirmesi,” Ulusal Heyelan Sempozyumu Tebliğler, Ankara, Türkiye, 2016, ss. 241-254.
• [10] B. Görbil, “Stability assessment of the landslide in Bartın Kirazlı bridge dam diversion km: 18+ 325–18+ 421 segment,” M.S. thesis, Department of Geological Engineering, Middle East Technical University, Ankara, Turkey, 2019.
• [11] Ö. Alptekin, J.L. Nabelek and M.N. Toksöz, “Source mechanism of the Bartın earthquake of September 3, 1968 in north-western Turkey: Evidence for active thrust faulting at the southern Black Sea margin,” Tectonophysics, vol. 122, no. 1-2, pp. 73-88, 1986.
• [12] İ. Kuşçu, J.Parke, R. Whıte, D. Mc Kenzıe, G. Anderson, T. Mınshull, N. Görür ve A. Şengör, “Amasra açıklarında (Güneybatı Karadeniz) aktif kütle kayması ve bunun bölgesel tektonik hareketlerle ilişkisi,” Maden Tetkik ve Arama Dergisi, c. 128, ss. 27-47, 2004.
• [13] H. Wedding, “3 Eylül 1968 De Vukua Gelen Bartın-Amasra Yersarsıntısı,” Maden Tetkik ve Arama Dergisi, c. 71, ss. 135-141, 1968.
• [14] İ. Ketin ve Ş. Abdüsselamoğlu, “Bartın depreminin etkileri,” Türkiye Jeoloji Bülteni, c. 12, s. 1-2, ss. 66-76, 1969.
• [15] J.F. Lander, “Seismological Notes-September and October 1968,” Bulletin of the Seismological Society of America, vol. 59, no. 2, pp. 1023-1030, 1969.
• [16] S. Mankadak Özçelik, “Bartın İli-Merkez İlçe Tuna Mahallesi Zemin Etüt Raporu,” Ayaz Mühendislik, Türkiye, 2017.
• [17] O. Tüysüz, A. Aksay ve E. Yiğitbaş, Batı Karadeniz Litostratigrafi Birimleri, Stratigrafi Komitesi, Litostratigrafi Birimleri Serisi-1, 1. Baskı, Ankara, Türkiye: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 2004.
• [18] M. Tokay, “Filyos Çayı Ağzı-Amasra-Bartın-Kozcağız-Çaycuma Bölgesinin jeolojisi,” Maden Tetkik ve Arama Dergisi, c. 46, ss. 58-74, 1955.
• [19] N. Berberoğlu, “Bartın İli-Merkez İlçesi Gölbucağı Mahallesi-Bucak Mevkii Zemin Etüt Raporu,” Necmettin Berberoğlu Mühendislik, Türkiye, 2017.
• [20] S. Saner, I. Taner, Z. Aksoy, M. Siyako ve K. Bürkan, “Karabük-Safranbolu Bölgesinin Jeolojisi,” Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Türkiye, Rap. 1322, 1979.
• [21] N. Berberoğlu, “Bartın İli-Amasra İlçesi Kum Mahallesi Zemin Etüt Raporu,” Necmettin Berberoğlu Mühendislik, Türkiye, 2017.
• [22] Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. (2022, 12 Ağustos). Yerbilimleri Harita Görüntüleyicisi [Çevrimiçi]. Erişim: http://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx
• [23] D. Kalafat ve N.M. Toksöz, “Karadeniz’in yakın dönem depremselliğine ve sismotektoniğine genel bir bakış,” Aktif Tektonik Araştırma Grubu Toplantısı (ATAG 19), Sakarya, Türkiye, 2015, ss. 71.
• [24] D. Kalafat, “An Overview of the Seismicity and Tectonics of the Black Sea,” in Moment Tensor Solutions: A Useful Tool for Seismotectonics, 1st ed., Cham, Switzerland: Springer, 2018, pp. 573-588.
• [25] Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2022, 22 Temmuz). Bartın İlinin Afet Tehlike ve Riskleri [Çevrimiçi]. Erişim: https://bartin.afad.gov.tr/ilimizin-afet-tehlike-ve-riskleri
• [26] Akar-Su Mühendislik Müşavirlik Ltd. Şti., “Batı Karadeniz Havzası Taşkın Yönetim Planı Yönetici Özeti,” T.C. Tarım Ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Türkiye, 2019.
• [27] K. Terzaghi and R.B. Peck, Soil Mechanics in Engineering Practice, 3rd ed., New York, USA: John Wiley & Sons, 1967.
• [28] A.W. Skempton, “Standard Penetration Test Procedures and the Effects in Sands of Overburden Pressure, Relative Density, Particle Size, Ageing and Overconsolidation,” Géotechnique, vol. 36, no. 3, pp. 425-447, 1986.
• [29] M.A. Stroud, “The standard penetration test in insensitive clays and soft rock,” in Proceedings of European Symposium on Penetration Resistance, Stockholm, Sweden, 1974, pp. 367-375.
• [30] H.B. Seed and I.M. Idriss, “Simplified Procedure for Evaluating Soil Liquefaction Potential,” Journal of the Soil Mechanics and Foundations Division, vol. 97, no. 9, pp. 1249-1273, 1971.
• [31] R.B. Peck, W.E. Hanson and T.H. Thornburn, Foundation Engineering, 2nd ed., New York, USA: John Wiley & Sons,1974.
• [32] G.G. Meyerhof, “Bearing Capacity and Settlement of Pile Foundations,” Journal of the Geotechnical Engineering Division, vol. 102, no. 3, pp. 197-228, 1976.
• [33] N. Yoshida ed., Remedial Measures Against Soil Liquefaction: from Investigation and Design to Implementation, 1st ed., Rotterdam, Netherlands: CRC Press / Balkema, 1998.
• [34] H. Yıldız, “İstanbul’da Sondaj Kuyularında PS Logging Yöntemi ile Ölçülen Kayma Dalgası Hızının SPT-N İle Değişimi,” Yüksek Lisans Tezi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2008.
• [35] N. Yoshida, Seismic Ground Response Analysis, 1st ed., New York, USA: Springer, 2015.
• [36] B.M. Das and Z. Luo, Principles of Soil Dynamics, 3rd ed., New York, Boston, USA: Cengage Learning India Private Limited, 2016.