Evaluation of Yield and Quality Traits of Advanced Bread Wheat Lines under Diyarbakir Province Irrigated Conditions by GGE Biplot Technique

Yıl 2023, , 107 - 123, 10.06.2023

Sibel İpekeşen , Muhammed İsmail Akyıldız , Aydın Alp

https://doi.org/10.55007/dufed.1277128

Cited By: 1

Öz

In this study, it was aimed to determine the yield and quality characteristics of 32 advanced lines and three bread wheat varieties (Tosunbey, Saggitario and Ceyhan-99) in irrigated conditions in Diyarbakir province ecological conditions and to evaluate the relationship between line and characteristics with GGE biplot analysis technique. The experiment was carried out according to Augmented Trial design in the 2020-2021 growing season at Dicle University, Faculty of Agriculture, Field Crops Department, Research and Application area. In the study, the number of days of heading, plant height, spike length, number of grains per spike, thousand grain weight, hectoliter weight, grain yield and grain protein ratio were investigated. In the results of study, grain yield and grain protein ratio varied between 463.1-920.5 kg da-1 and 13.5-18.3%, respectively. Tosunbey variety (920.5 kg/da) given the highest value for grain yield, and H-20 line showed the closest value to this variety with 890.0 kg/da. According to biplot analysis, the number of days of heading, number of grains per spike, grain yield, grain protein ratio and plant height were in the same group, while thousand-seed weight, spike length and number of grains per spike were in a separate group. Hectoliter weight alone formed a separate group. The lines (H-9, H-10, H-15, H-18, H-20, H-27 and H-31), standout in the characteristics examined as a result of the research, will contribute to the breeding bread wheat suitable under irrigated growing conditions.

Anahtar Kelimeler

Bread wheat, Triticum aestivum, Yield, Protein, GGE biplot analysis

Diyarbakır İli Sulu Koşullarında İleri Kademe Ekmeklik Buğday Hatlarının Verim ve Kalite Özelliklerinin GGE Biplot Tekniği ile Değerlendirilmesi

Öz

Bu araştırmada, Diyarbakır ili sulu koşullarında toplam 32 adet ileri kademe ekmeklik buğdayhattı ile 3 adet ekmeklik buğday çeşidinin (Tosunbey, Saggitario ve Ceyhan-99) verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi ve GGE biplot analiz tekniği ile hat ve özellikler arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Deneme Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Araştırma ve Uygulama alanında 2017-2018 üretim sezonunda Augmented desenine göre yürütülmüştür. Araştırmada bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başaklanma gün sayısı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, tane verimi ve tanede protein oranı özellikleri incelenmiştir. Araştırma sonucunda tane verimi 463.1-920.5 kg/da ve tanede protein oranı %13.5-18.3 arasında değişmiştir. Tane verimi yönünden en yüksek değeri Tosunbey çeşidi (920.5 kg/da) gösterirken bu çeşide en yakın değeri 890.0 kg/da ile H-20 hattı göstermiştir. Biplot analiz sonucunda başaklanma gün sayısı, başakta tane sayısı, tane verimi, tane protein oranı ve bitki boyu aynı grupta, bin tane ağırlığı, başak uzunluğu ve başakta tane sayısı ayrı bir grupta yer almıştır. Hektolitre ağırlığı ise tek başına ayrı bir grubu oluşturmuştur. Araştırma sonucunda incelenen özellikler yönünden öne çıkan hatlar (H-9, H-10, H-15, H-18, H-20, H-27 ve H-31) sulu yetiştirme koşullarına uygun olan ekmeklik buğday ıslah çalışmalarına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, Triticum aestivum, Verim, Protein, GGE biplot analizi

Kaynakça

• TUİK, (2022). Erişim Tarihi: 28.03.2023. [Online]. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/ ?kn=92&locale=tr
• A. C. Sönmez, "Sulu ve kuru koşullarda yetiştirilen ekmeklik buğday çeşitlerinde farklı ekim sıklıklarının bazı fizyolojik, verim ve kalite özelliklerine etkisinin belirlenmesi", Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 2017.
• S. Ünal, "Buğdayda kalitenin önemi ve belirlenmesinde kullanılan yöntemler", Hububat ürünleri teknolojisi Kongre ve Sergisi 3-4 Ekim, Gaziantep, 2002.
• F. Çay, "Sentetik hekzaploid buğday hatları ve ekmeklik buğday hatlarının morfolojik ve moleküler karakterizasyonu", Doktora Tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Tekirdağ, 2020.
• M. Şahin, S. Aydoğan, A. Akçacık Göçmen, S. Taner, "Orta Anadolu için geliştirilmiş bazı ekmeklik buğday genotiplerinin alveograf enerji değeri yönünden değerlendirilmesi", Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Bitkisel Araştırma Dergisi, cilt 2, s.1-9, 2009.
• M. Tosun, S. Yüce, A. Erkul, H. Ege, "Kuru ve sulu koşullarda yetiştirilen buğdayın bazı agronomik ve kalite özelliklerinin direkt seleksiyona karşı indirekt seleksiyon etkinliği", Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., cilt 43, sayı 2, s. 53-62, 2006.
• M. Karaman, "Evaluation of the physiological and agricultural properties of some of breadwheat (TriticumaestivumL.) genotypes registered in Turkey using biplot analysis", Pak. J. Bot.,vol. 52, no. 6, p. 1989-1997, 2020.
• W. Yan, N.A. Tinker, "Biplot analysis of multienvironment trial data: Principles and applications", Canadian Journal of Plant Science, vol. 86, pp. 623–645, 2006.
• H. Kılıç, "Durum buğday genotiplerinin (Triticum durum L.) yüksek sıcaklık şartlarında verim ve bazı kalite özellikleri yönünden değerlendirilmesi", International Journal of Pure and Applied Sciences, cilt 6, sayı 1, s. 17-32, 2020.
• E. Kendal, "GGE biplot analysis of multi-environment yield trials in barley (Hordeumvulgare L.) cultivars". Journal of Crop Breeding and Genetics, vol.2, no. 1, pp. 90-99, 2016.
• R. G. Petersen, "Corvallis, USA Augmented Designs for preliminary yield trials (Revised) RACHIS, Oregon Statw University", vol. 4, no. 1, pp. 27-32, 1985.
• M. Çölkesen, N. Eren, A. Öktem, A. Akıncı, "Şanlıurfa’da kuru ve sulu koşullara uygun makarnalık buğday çeşitlerinin saptanması üzerine bir araştırma", Makarnalık Buğday ve MamülleriSimpozyumu, s. 533-539, Ankara, 1993.
• Z. Khan, M. Ibrahim, G. Ahmad, M. Jan, M. Ishaq, K. Afridi, "Evaluation of promising wheat advanced lines for maturity and yield attributes under rainfed environment" American-Eurasian J. Agric. & Environ. Sci.,vol. 15, no. 8, pp. 1625-1629, 2015.
• S. Aydoğan, "Kuru ve sulu yetiştirme şartlarının ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve kalitesine etkisinin belirlenmesi", Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Konya, 2016.
• Z.Ş. Tunca, "Sulu ve kuru şartlar için geliştirilen ileri bisküvilik buğday hatlarının verim, verim unsurları ve kalite özelliklerinin belirlenmesi", Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 2020.
• A. Kaya, "Çukurova’nın taban ve kıraç koşullarında bazı ekmeklik buğday genotiplerinin morfolojik ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi", Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 2006.
• M. Çöl, "Geçmişten günümüze ekmeklik buğdayda verim ve kalitedeki gelişmeler", Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. 2007,
• S. Özen, Z. Akman, "Yozgat ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi", Sdü Ziraat Fakültesi Dergisi, cilt 10, sayı 1, s. 35-43, 2015.
• A. Amanullah, Khan, Z. Hussain, D. Jan, "Performance of wheat cultivars sown at different seeding rates under drought-stress conditions", Archives of Agronomy and Soil Science, vol. 56, no. 1, pp. 99-105, 2010.
• S. Özdemir, "Farklı lokasyonlarda ekilen buğday çeşitlerinin optimum ekim sıklığının belirlenmesi", Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 2011.
• D. Kaydan, "Van ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin verim ve verim öğeleri üzerine bir araştırma", Journal of Agricultural Sciences, cilt 14, sayı 4, s. 350-358, 2008.
• E. J. M. Kirby, "Analysis of Leaf, stem and ear growth in wheat from terminal spikelet stage to anthesis", Field Crops Research, vol. 18, pp. 127-140, 1988.
• D. Kaydan, M. Yağmur, "Van ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin verim ve verim öğeleri üzerine bir araştırma", Tarım BilimleriDergisi, cilt 14, sayı 4, s. 350-358, 2008.
• Z. Mut, N. Aydin, H. Orhan Bayramoglu, H. Ozcan, "Stability of some quality traits in bread wheat (Triticum Aestivum) genotypes", Journal of Environmental Biology, vol. 31, no. 4, pp. 489-495, 2010.
• R. Kara, A. Y. Dalkılıç, C. Yürürdurmaz, B. Şimşek, Y. Aldemir, A. Akkaya "Makarnalık Buğdayda Ekim Sıklığının Fizyolojik Parametreler Üzerine Etkileri", Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, cilt 25, sayı 1, s. 78-87, 2016.
• M. Karaman, "Sulu koşullarda bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) hatlarının tarımsal özellikler bakımından değerlendirilmesi", Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, cilt 6, sayı 2, s. 296-304, 2019.
• S. Aydoğan, M. Şahin, A. G. Akçacik, B. Demir, S. Hamzaoğlu, E. Yakişir, "Sulu koşullardaki ekmeklik buğday ıslah materyallerinin kalite özellikleri açısından ıslah programı kapsamında değerlendirilmesi". Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, cilt 8, sayı 1, s. 11-20, 2019.
• S. Aydoğan, S. Soylu, "Ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve verim öğeleri ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi", Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, cilt 26, sayı1, s. 24-30, 2017.
• L. Dotlacil, J. Hermuth, Z. Stehno, M. Manev, "Diversity in European winter wheat landraces and obsolete cultivars", Czech. J. Genet. Plant Breed. vol. 16, pp. 29–36, 2000.
• E.H. El-Harty, S.S. Alghamdi, M.A. Khan, H.M. Migdadi, M. Farooq, "Adaptability and stability analysis of different soybean genotypes using biplot model", International Journal of Agriculture and Biology, cilt 20, sayı 10, s. 2196-2202, 2018.
• H. Güngör, "Bolu koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticuma estivum L.) çeşitlerinin verim, verim unsurları ve kalite yönünden değerlendirilmesi", Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, cilt 6, sayı 1, s. 44-51, 2019.
• L. Yorulmaz, M. Öner, Ö. Albayrak, C. Akıncı, "Ekmeklik Buğday (Triticum Aestivum L.) Genotiplerinde Verim ve Kalite Özelliklerinin Değerlendirilmesi". Tarla Bitkilerinde Ekonomik Öneme Sahip Stratejik Ürünlerin Araştırılması. Iksad Yayınevi. Bölüm:2, s. 33-46, 2022.
• H. Güngör, M. F. Çakır, Z. Dumlupınar, "İleri ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) hatlarının verim, verim unsuru ve kalite özellikleri bakımından değerlendirilmesi", Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, No. 35, s. 123-127, 2022.
• F. Abate, F. Mekbib, Y. Dessalegn, "GGE biplot analysis of multi-environment yield trials of durum wheat (Triticum turgidum Desf.) genotypes in North Western Ethiopia". American J. Exp. Agriculture, vol. 8, no. 2, pp. 120-129, 2015.
• W. Yan, L. A. Hunt, Q. Sheng, Z. Szlavnins, "Cultivar evaluation and mega-environment investigation based on the GGE biplot". Crop Science, vol. 40, no. 3, pp. 597-605, 2000.
• D. Kabak, M. Akçura, "Bingöl ilinden toplanan yerel çavdarlarda tane verimi ve bazı özellikler arasındaki ilişkilerin biplot analizi ile incelenmesi", Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, cilt 4, sayı 2, s. 227-235, 2017.
• M. Karaman, "GGE biplot tekniği ve scatter plot matrixi ile ekmeklik buğdayda (Triticuma estivum L.) genotip, verim ve verim komponentlerinin yorumlanması", Muş Alparslan Üniversitesi, Fen Bilimleri Dergisi, cilt 10, sayı1, s. 931-937, 2022.