Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Kurak Sezonda Verim Performansları

Yıl 2023, , 125 - 137, 10.06.2023

Levent Yorulmaz , Muhammet Öner , Önder Albayrak , Cuma Akıncı

https://doi.org/10.55007/dufed.1279104

Öz

Tarımda en dikkat çekici çevresel kaygı küresel sıcaklığın artmasıdır. Buğday, dünyadaki temel besin kaynaklarından biridir ve tarım sektöründe önemli bir noktadadır. Küresel ısınmanın yol açtığı kuraklık buğday üretimini ciddi anlamda tehdit etmektedir. Bu çalışmada, kurak geçen buğday yetiştirme sezonunda 20 adet ekmeklik buğday genotipinin kuraklığa karşı tepkilerinin gözlemlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, tane verimi, bitki boyu, başak uzunluğu, başakta başakçık sayısı, başakta tane sayısı ve ana sap çapı özellikleri incelenmiştir. İncelenen özelliklerin tümünde genotipler arasında p≤0.01 seviyesinde önemli istatistiksel farklar oluşmuştur. Çalışmada genotip ortalamaları, tane veriminde 115,86 kg da-1, bitki boyunda 42,57 cm, başak uzunluğunda 7,22 cm, başakta başakçık sayısında 13,81, başakta tane sayısında 12,21 ve ana sap çapı özelliğinde 2,39 cm olarak belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre, DZMP, Yerel-3 ve Yerel-6 genotipleri kuraklık stresine diğer genotiplere oranla daha fazla tolerans göstermiştir. Söz konusu genotipler özellikle seleksiyon ve melez ıslahında değerlendirilmek üzere gelecekte yapılacak ıslah programlarına dahil edildiği takdirde araştırmacıların yeni çeşit geliştirmesine kaynak oluşturacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, Verim, Kuraklık stresi, Python 3.8

Destekleyen Kurum

Dicle Üniversitesi

Proje Numarası

ZİRAAT.22.001

Teşekkür

Bu araştırma, Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi Koordinatörlüğü’nce desteklenmiştir.

The Yield Performance of Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes under Drought Season

Öz

The most significant environmental concern in agriculture is the increase in global temperature. Wheat is one of the most important sources of food worldwide and plays a crucial role in the agricultural sector. However, drought caused by global warming seriously threatens wheat production. This study aimed to observe the responses of 20 bread wheat genotypes to drought during the wheat growing season. Grain yield, plant height, spike length, spikelet number per spike, grain number per spike, and stem diameter were examined. Statistically significant differences between genotypes were observed for all the examined traits at a p≤0.01 level. The genotype means in the study were determined as 115.86 kg/ha-1 for grain yield, 42.57 cm for plant height, 7.22 cm for spike length, 13.81 for spikelet number per spike, 12.21 for grain number per spike, and 2.39 cm for stem diameter. Based on these results, DZMP, Yerel-3, and Yerel-6 genotypes showed more tolerance to drought stress compared to other genotypes. If these genotypes are included in future breeding programs for selection and hybridization, it will provide researchers with new genetic material and resources for developing new drought-resistant varieties, reducing the impact of drought caused by global climate change on agricultural production.

Anahtar Kelimeler

Wheat, Yield, Drought stress, Python 3.8

Proje Numarası

ZİRAAT.22.001

Kaynakça

• W. De Costa, “A review of the possible impacts of climate change on forests in the humid tropics,” J. Natl. Sci. Found Sri., vol. 39, pp. 281–302, 2011.
• G. Fontana, A. Toreti, A. Ceglar, G. De Sanctis, “Early heat waves over Italy and their impacts on durum wheat yields,” Nat. Hazards Earth Syst. Sci., vol. 15, pp. 1631-1637, 2015.
• B. Mueller, M. Hauser, C. Iles, R. H. Rimi, F. W. Zwiers, H. Wan, ‘‘Lengthening of the growing season in wheat and maize producing regions,” Weather Clim Extrem, vol. 9, pp. 47–56, 2015.
• S. Asseng, F. Ewert, P. Martre, R. P. Rotter, D. B. Lobell, D. Cammarano, B. A. Kimball, M. J. Ottman, G. W. Wall and J. W. White., “Rising temperatures reduce global wheat production,” Nat. Clim. Chang., vol. 5, pp. 143–147, 2014.
• S. Mondal, R. P. Singh, J. Crossa, J. Huerta-Espino, I. Sharma, R. Chatrath, G. P. Singh, V.S. Sohu, G. S. Mavi, V. S. P. Sukaru, I. K. Kalappanavarg, V. K. Mishra, M. Hussain, N. R. Gautam, J. Uddin, N. C. D. Barma, A. Hakim, A. K. Joshi, “Earliness in wheat: a key to adaptation under terminal and continual high temperature stress in south Asia,” Field Crops Res., vol. 151, pp. 19–26, 2013.
• C. Akıncı, R. Özkan, M. Bayhan, Ö. Albayrak, “Comparison of some bread wheat (Triticum aestivum L.) lines for yield in Diyarbakir conditions,” Eurasia 6th International Congress of Applied Science, pp. 36-43, 2020.
• L. Yorulmaz, C. Akıncı, “Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Sırta Ekim Sisteminde Morfolojik, Fizyolojik,Verim ve Kalite Yönünden İncelenmesi,” MAS Journal of Applied Sciences, vol. 7, no. 2, s. 326–336, 2022.
• Ö. Albayrak, M. Bayhan, R. Özkan, C. Akıncı, “Ekmeklik Buğday İleri Hatlarının Verim ve Verim Kriterlerinin İncelenmesi,” Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, vol. 11, no. 1, s. 173-182, 2022.
• M. Bayhan, L. Yorulmaz, R. Özkan, M. Yıldırım, Ö. Albayrak, M. Öner, “Kurak koşullarda bazı ekmeklik buğday genotiplerinin performanslarının GGE Biplot Analizi Yöntemi ile değerlendirilmesi,” AÇÜ Orman Fakültesi Dergisi, vol. 23, no. 2, s. 88-95, 2022.
• İ. Naneli, M. A. Sakin ve A. S. Kıral, “Tokat-Kazova Şartlarında Bazı Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi,” Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, vol. 32, no. 1, s. 91-103, 2015.
• Ö. Çetin, D. Uygan, H. Boyaci, K. Ögretir, “Kışlık buğdayda sulama-azot ve bazı önemli iklim özellikleri arasındaki ilişkiler,” Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım, Adana, Cilt I, Genel ve Tahıllar, s. 151-156, 1999.
• Z. Mut, N. Aydın, H. Özcan ve O. Bayramoğlu, “Orta Karadeniz Bölgesi’nde ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi,” GOP Üniv. Zir. Fak. Derg., cilt 22, sayı 2, s. 85-93, 2005.
• D. Kaydan ve M. Yağmur, “Van ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin verim ve verim öğeleri üzerine bir araştırma,” Tarım Bil. Derg., vol. 14, no. 4, s. 350-358, 2008.
• H. Aktaş, M. Karaman, E. Oral, E. Kendal ve S. Tekdal, “Bazı ekmeklik buğday genotiplerinin (Triticum aestivum L.) doğal yağış koşullarındaki verim ve kalite parametrelerinin değerlendirilmesi,” Tarla Bit. Merk. Araş. Enst. Derg., cilt 26, sayı 1, s. 86-95, 2017.
• M. R. Poudel, H. Poudel, M. Pandey, D. Thapa, K. Dhakal, “Evaluation of Wheat Genotypes Under Irrigated, Heat Stress and Drought Conditions,” J. Biol. Today's World 2020, vol. 9, no. 1, pp. 212, 2020.
• R. Özkan, M. Bayhan, L. Yorulmaz, M. Öner ve M. Yıldırım, “Effect of different organic fertilizers on bread weat (Triticum aestivum L.) productivity,” International Journal of Agriculture, Environment and Food Sciences, vol. 5, no. 3, pp. 433-442, 2021.
• L. Yorulmaz, M. Öner, Ö. Albayrak ve C. Akıncı, “Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) genotipleride verim ve kalite özelliklerinin değerlendirilmesi,” Tarla Bitkilerinde Ekonomik Öneme Sahip Stratejik Ürünlerin Araştırılması Kitabı, s. 33-46, 2022.
• T. Usta ve M. Yağmur, “Kırşehir ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin (Triticum aestivum L.) verim ve verim öğelerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma”. Kırşehir Ahi Evran Üniv. Zir. Fak. Derg., cilt 1, sayı 1, s. 36-54, 2021.
• M. A. Sakin, İ. Naneli, A. G. Göy ve K. Özdemir, “Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin Tokat-Zile koşullarında verim ve verim komponentlerinin belirlenmesi”. GOÜ. Zir. Fak. Derg., cilt 32, sayı 3, s. 119-132, 2015.
• H. Güngör ve Z. Dumlupınar, “Bolu koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticumaestivum L.) çeşitlerinin verim, verim unsurları ve kalite yönünden değerlendirilmesi”. Türk Tarım ve Doğa Bil. Derg., cilt 6, sayı 1, s. 44-51, 2019.
• M. Karaman, “Muş Koşullarında Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Verim ve Verim Bileşenleri Bakımından Değerlendirilmesi,” Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, vol. 11, no. 1, s. 125-136, 2022.
• M. Yıldırım, F. Kızılgeçi, Ö. Albayrak, M.A. Iqbal and C. Akıncı, “Grain yield and nitrogen use efficiency in spring wheat (Triticum aestivum L.) hybrids under different nitrogen fertilization regimes”. J. Elem., vol. 27, no. 3, pp. 627-644, 2022.
• D. A. Abd El Moneim, I. N. Mohamed, A. H. Belal, and M. E. Atta, “Screeningbread wheat genotypes for drought tolerance: germination, radical growth and mean performance of yield and its components”. 2. International Conference on Drought Management, Istanbul, Turkey, 04-06 March, 2010.
• A. Ali, N. Ali, N. Ullah, F. Ullah, M. Adnan and Z. A. Swati, “Effect of drought stress on the physiology and yield of the Pakistani wheat germplasms”. International Journal Advance Research Technology, vol. 2, no. 7, pp. 419-430, 2013.
• L. Yorulmaz, C. Akıncı, Ö. Albayrak and M. Öner, “Effect of Drought Stress on Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes”. Journal of Agronomy, Technology and Engineering Management, vol. 6, no. 1, pp. 866-872, 2023.
• S. S. Andarab, “Study of correlation among yield and yield components affecting traits on bread wheat under drought stressand non-stress conditions”. Annal Biology Research, vol. 4, no. 5, pp. 286-289, 2018.
• A. Khakwani, M. D. Dennett, M. Munir, “Drought tolerance screening of wheat varieties by inducing water stress conditions”. Songklanakarin J. Sci. Technol., vol. 33, no. 2, pp. 135-142, 2011.
• M. Kamran, M. K. Naeem, M. Ahmad, M. Kausar, N. Shah and M. S. Iqbal, “Physiological responses of wheat (Triticum aestivum L.) against drought stress”. International Journal of Plant and Soil Science, vol. 6, no. 1, pp. 1-9, 2015.
• M. Karaman, “Sulu koşullarda bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin tarımsal özellikler bakımından değerlendirilmesi”. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, vol. 6, no. 2, s. 296-304, 2019.
• W. Yan and M. Kang, “GGE Biplot analysis: a graphical tool forbreeders, geneticists’ agronomists”. CRC Press, Boca Raton, Florida. 2002.
• M. Temesgen, S. Alamerew and F. Eticha, “GGE biplot analysis of genotype by environment interaction and grain yield stability of bread wheat genotypes in Southeast Ethiopia”. World Journal of Agricultural Sciences, vol. 11, no. 4, pp. 183-190, 2015.
• S. Golkari, R. Hagparast, E. Roohi, S. Mobasser, M. M Ahmadi, K. Soleimani, G. Khalilzadeh, G. Abedi-Asl and T. Babaei, “Multi-environment evaluation of winter bread wheat genotypes under rainfed conditions of Iran-Using AMMI model”. Crop Breeding Journal, vol. 4, no. 6, pp. 17-31, 2016.
• E. Kendal, S. Tekdal and M. Karaman, “Proficiency of biplot methods (AMMI and GGE) in the appraisal of triticale genotypes in multiple environments”. Applied Ecology and Environmental Research, vol. 17, no. 3, pp. 5995-6007, 2019.
• M. Karaman, M. Başaran, İ. Erdemci and M. Okan, “Augmented deneme desenine dayalı ekmeklik buğday genotiplerinin (Triticum aestivum L.) Diyarbakır yağışa dayalı şartlarında bazı tarımsal özellikler yönünden değerlendirilmesi”. MSU Fen Bilimleri Dergisi, vol. 9, no. 1, s. 833-842, 2021.
• A. A. Suleiman, J. F. Nganya and M.A. Ashraf, “Correlation and pathanalysis of yield and yield components in some cultivars of wheat (Triticum aestivum L.) in Khartoum State”. Sudan. Journal of Forest Products ve Industries, vol. 3, no. 6, pp. 221-228, 2014
• S. Özen ve Z. Akman, “Yozgat ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, vol. 10, no. 1, s. 35-43, 2015.