Response to Nitrogen and Profitable Variety Preference in Wheat

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 50 - 60, 01.07.2018

Remzi Özkan , İrfan Özberk Fethiye Özberk Merve Bayhan

Öz

This study aimed to assess the responses of widely grown 5 bread wheats Ceyhan-99, Kaşifbey-95, Nurkent, Panda and pehlivan and 5 durum wheats Aydın-93, Fırat-93, sarıçanak-98, Svevo and Şahinbey varieties onto increasing nitrogen levels 6, 10, 14, 18 and 22 kg da-1 for some yield components and grain yield in the experimental field of Faculty of Agriculture in 2014-15 growing season. A split plot experimental design with 3 replications was employed. Nitrogen ratios were assigned at the main plots and the varieties at the subplots respectively. Various agronomical characteristics and grain yield were scored. Data obtained from experiment were subjected to analysis of variance, correlation and regression analyses. The highest average values were obtained from the nitrogen ratio of 18 kg da. Nitrogen ratios upward and downward from 18 kg da-1 resulted in decreasing average values for all characteristics under study. Bread wheat variety of Kaşifbey-95 518 kg da-1 and durum wheat variety of Aydin-93 538,1 kg da-1 were found to be highest yielding at 18 kg da-1 nitrogen application. The coefficients of correlation between some agronomical characteristics vs. grain yield were found to be significant. Regression between such characteristics vs. grain yield also turned out to be significant. It was found that the regression equations with the high coefficients of determinations R2% can be used for yield estimates. Bread wheat variety of Ceyhan-99 86,33 kg da-1 and Pehlivan 83,66 kg da-1 , durum wheat variety of Şahinbey 155,23 kg da-1 and Sarıçanak-98 124,8 kg da-1 were found to be the most responsive and profitable cultivars to increasing nitrogen application

Anahtar Kelimeler

Bread and durum wheat varieties, response to nitrogen, correlation, regression, profitability

Buğdayda Azota Tepki ve Karlı Çeşit Tercihi

Öz

Bu çalışmada Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaygın olarak ekilen 5 ekmeklik Ceyhan-99, Kaşifbey-95, Nurkent, Panda ve Pehlivan , 5 makarnalık Aydın-93, Fırat-93, Sarıçanak-98, Svevo ve Şahinbey buğday çeşitlerine artan oranlarda 6, 10, 14, 18 ve 22 kg da-1 verilen azotlu gübreye tepkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma Ziraat Fakültesi deneme alanında 2014-15 üretim yılında iki ayrı tarla denemesi halinde ekmeklik ve makarnalık buğday tesadüf bloklarında bölünmüş parseller 3 tekerrürlü deneme desenine uygun olarak yürütülmüştür. Ana parselleri azot dozları, alt parselleri çeşitler oluşturmuştur. Çalışmada çeşitli tarımsal karakterler ve tane verimi ölçülmüştür. Elde edilen veriler varyans, korelasyon ve regresyon analizleriyle detaylı olarak incelenmiştir. Ölçülen karakterlerde en yüksek ortalama değerler 18 kg da-1 azot dozundan alınmıştır. Azot dozunun 18 kg da-1’ın üstünde veya altında olması halinde ortalama değerlerde azalma görülmüştür. 18 kg da-1azot uygulamasında ekmeklik Kaşifbey-95 518 kg da -1 ve makarnalık Aydın-93 538,1 kg da-1 çeşitleri en verimli çeşitler olmuşlardır. Ölçülen karakterler ile verim arasındaki korelasyon ilişkileri genellikle önemli bulunmuştur. İstatistiksel önemde bulunan regresyon ilişkileri ise doğrusal olmaktan ziyade parabolik bulunmuştur. Regresyon eşitlikleri tahminde kullanılmaları halinde yüksek determinasyon katsayısı değerleri ile güvenilir bulunmuşlardır. Uygulanan azot miktarı 6 kg da-1‘ dan 18 kg da-1‘a artırıldığında ekmeklik Ceyhan-99 86,33 kg da-1 ve Pehlivan 83,66 kg da-1 çeşitleri artan azotlu gübreye cevapları en yüksek ve karlı çeşitler olarak bulunmuştur. Makarnalık buğdayda aynı orandaki azotlu gübre artışında Şahinbey 155,23 kg da-1 ve Sarıçanak-98 124,8 kg da-1 azotlu gübreye cevabı en yüksek ve karlı çeşitler olmuşlardır

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitleri, N tepki, Korelasyon, Regresyon, Karlılık

Kaynakça

• [1] N. Dinçer, (1972). Azotlu gübre ve ekim sıklığının ekmeklik ve makarnalık buğdaylarda verim, verim komponentleri ve bazı agronomik karakterlere etkisi üzerine araştırmalar. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• [2] M. Karaca, H. Eyüpoğlu, M. Güler, N. Durutan, Kuzey geçit bölgesi her yıl ekim sisteminde azotun bazı makarnalık buğday çeşitlerinde verime etkisi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2(1): 69-82. (1993).
• [3] W.L. Hutcheon, E.A. Paul, Control of the protein content of Thatcher wheat by nitrogen fertilization and moisture stress. Canadian Journal of Soil Sciences, 46(2); 101- 108. (1966).
• [4] D.P. Hucklesby, C.M Brown,. S.E. Howel, R.H. Hageman, Late spring aplications of nitrogen for efficient utilization and enhanced production of grain and grain protein of wheat. Agron.Journal, 63:772-774. (1971).
• [5] R.J. Goos, D.G. Westfall, A.E. Ludwick, J.E. Goris, Grain protein content as an indicator of sufficiency for winter wheat. Agronomy ournal., 74:130-133, (1982).
• [6] C.A. Campbell, H.R. Davidson, F.G. Warder, Effects of fertilizer N and soil moisture on yield, yield components, protein content and N accumulation in the above ground parts of spring wheat. Canadian Journal of soil sciences, 57(3):311-327, (1977).
• [7] D. B., J. Fowler, B. A. Brydon, M. H. Darroch, A. M., Entz,., Johnson, Environment and genotype influence on grain protein concentration of wheat and rye. Agronomy Journal, 82: 655-664. (1990).
• [8] Ö. Çetin,. Harran ovası koşullarında farklı su ve azot uygulamalarının buğday verimine etkisi ve sulu tüketimi. T.C. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı , Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Şanlıurfa Araştırma Enstitüsü Müd. Yayınları, Genel Yayın No.80, Rapor Seri No.54 (1993).
• [9] A.M. Hagras, Influence of seed rates and nitrogen fertilazition on yield durum wheat. Annals of Agricultural Sciens , 30: 929-949. (1985).
• [10] A.V. Katkat, N. Çelik, N. Yürür, M. Kaplan, Ekmeklik Cumhuriyet-75 Buğday çeşidinin azotlu ve fosforlu gübre ihtiyacının belirlenmesi. Türkiye Tahıl Sempozyumu. TÜBİTAK Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu, Bursa, s. 583-591. (1987).
• [11] R.A. Fischer, Irrigated spring wheat and timing and amount of nitrogen fertilizer. ıı. physiology of grain yield response. Field Crops Reseach., 33(1-2): 57-80. (1993).
• [12] V. P. N. Singh, S. C. Singh, S. E. Uttam, Response of wheat (triticum aestivum) varieties to nitrogen under latesown condition. Indian Journal of Agronomy, 42: 282-284. (1997).
• [13] G. L. Terman, R. E. Ramig, A. F. Dreier, R. A. Olson, Yield-protein relationships in wheat grain, as affected by nitrogen and water. Agronomy Journal, 61(5):755-759. (1969).
• [14] J.L. Cooper, A.B. Blakeney, The effect of two forms of nitrogen fertiliser applied near anthesis on the grain quality of irrigated wheat. Australian Journal of Experimental Agriculture, 30:615-619, (1990).
• [15] D. M. Whitfield, C..J. Smith, Nitrogen uptake, water use, garin use, grain yield and protein content in wheat. Field Crops Research, 29:1-14. (1992).
• [16] T. Gençtan, M. Sağlam, Trakya koşullarında beş makarnalık buğday çeşidinde farklı azotlu gübre dozları ve verilme zamanlarının dönme ve tane kalitesi üzerine olan etkileri. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım-03 Aralık 1993, Ankara, s. 430-440, (1993).
• [17] M. S. Özer, İ. Dağdeviren, Harran ovası kuru ve sulu şartlarda bu ğdayın azotlu gübre isteği. Urfa Toprak su Araştırma Ens. Müd. Raporları , Genel Yayın No:12, Urfa. (1983).
• [18] S. Aslan, M. Çölkesen, N. Eren, A. Öktem, Harran Ovası sulu koşullarında değişik dozlarda uygulanan azotun ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinde verim ve verim unsurlarına etkisi üzerine bir araştırma. Tarla Bitkileri Kongresi, Agronomi Bildirileri, 25-29 Nisan, Cilt I, s:32-35, İzmir, (1994).
• [19] Ö. Çetin, D. Uygan, H. Boyacı, K. Öğretir, Kışlık buğdayda sulama-azot ve bazı önemli iklim özellikleri arasındaki ilişkiler. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım 1999, Cilt I, Genel ve Tahıllar, , Adana, s.151-156, (1999).
• [20] Y. Çoşkun, A. Öktem. Farklı dozlarda ve zamanlarda uygulanan azotun makarnalık buğdayın verim ve verim unsurlarına etkisi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 7 (3-4): 1-10. (2004).
• [21] M.M. Alley, W.E. Baethgen, D.E. Bran, Determining Nitrogen Needs for Maximum Economic Wheat Yields in Humid Regions. In Proc. Maximum Wheat Systems Workshop, Denver, CO. 5-7 March 1986. The Potash and Phosphate Inst., Atlanta (1986).
• [22] İ. Sönmez, M. Kaplan, S. Sönmez, Kimyasal gübrelerin çevre kirliliği üzerine etkileri ve çözüm önerileri. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 2008,25(2):24-34 (2008).
• [23] G.F. Mc Isaac, R.D. Libra, Revisiting nitrate concentrations in the Des Moines River. J. Environmental Quality,. 32:2280–2289. doi:10.2134/ jeq2003.2280 (2003).
• [24] H. Liu, S. Grot, B.E. Logan, Electrochemically assisted microbial production of hydrogen from acetate. Environmental Science. Technology, 39 (11), 4317 – 4320. DOI:10.1021/es050244p. (2005).
• [25] K. Korkmaz, Tarım Girdi Sisteminde Azot ve Azot Kirliliği. http://www.ziraat.ktu.edu.tr/tarim_girdi.htm (2007).
• [26] S. Sünal S. Erşahin, Türkiye’de tarımsal kaynaklı yeraltı suyu nitrat kirliliği. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi. 5, 116-118. (2012).
• [27] K.W. Finlay, G. N. Wilkinson, The analysis of adaptation in a plant breeding program. Australian Journal of Agricultural Research, 14:742-754. (1963).
• [28] F. Kızılgeçi, M. Yıldırım, Ö. Albayrak, F. Başdemır, C. Akıncı, Farklı azot dozlarının makarnalık buğday F2 melez kombinasyonlarında bazı kalite parametreleri üzerine etkisi. Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 5(1), 7-14, (2016).
• [29] H. Kılıç, E.Kendal, H. Aktaş, S. Tekdal, İleri kademe ekmeklik buğday hatlarının farklı çevrelerde tane verimi ve bazı kalite özellikleri yönünden değerlendirilmesi. IIğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(+):87-95 (2014).
• [30] S. Dinç, O. Erekul, Bazı ekmeklik buğdaylarda ekim sıklığının verim ve verim öğelerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(2):117-125, (2010).
• [31] E. Kendal, Yazlık bazı ekmeklik buğday genotiplerinin Diyarbakır koşullarında verim ve kalite yönünden değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 16(3):16-24 (2014).
• [32] M. Karaman, E. Kendal, H. Aktaş, S. Tekdal, A. Altıkat, Kalite parametreleri yönünden yerli ve yabancı bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 5(2): 29-32, (2012).
• [33] A. Öktem, Y. Coşkun, A.G. Öktem, İ. Özberk, Bazı makarnalık buğday (Triticum turgidum var. durum) genotiplerinin Harran Ovası koşullarına adaptasyonu. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2):81-90. (2003).
• [34] İ. Özberk, H. Kılıç, A. Atlı, B. Karlı, Selection of wheat based on economic returns per unit area. Euphytica, 152: 235-245. (2006).
• [35] E. Kendal, Güneydoğu Anadolu bölgesinde uygulanan farklı dozlardaki çinko (ZnSO4) gübresinin makarnalık buğday çeşitlerinde verim , verim unsurları ve kalite özelliklerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi,Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 84 s. (2008).
• [36] A. Aksoy, (2012). Akdeniz iklim kuşağında yetiştirilen bazı makarnalık buğday( T.turgidum spp. Durum L.) çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin incelenmesi. Tarla Bitkileri Ana Bilim dalı Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Ens. Adana.
• [37] P. E. Rasmussen,. C..L. Douglas Jr, The ınfluence of tillage and cropping-ıntensity on cereal response to nitrogen, sulfur, and phosphorus. Fertilizer Research, 31(1): 15-19. (1997).
• [38] E.S. Efimov, S.A. Vertii, Effect of fertilizers on the qualitiy of winter grain under irrigation in the Kuban. Field Crop Abstracts, 24(1):14. (1971).
• [39] F. H. Mcneal, M.A. Berg, P. L. Brown, C. F. Mcgurie, Productivity and quality response of live spring wheat genotypes (Triticum aestivum L.) to nitrogen fertilizer. Agronomy Journal, 63:908-910. (1971).
• [40] S. Dubetz, J.B. Bole, Effects of moisture stress at early heading and of nitrogen fertilizer on three spring wheat cultivars. Canadian Journal of Plant Sciences, 53(1):1-5, (1973).
• [41] N.W. Christiansen, V.W. Meints, Evaluating N fertilizer sources and timing for winter wheat. Agronomy Journal 75(5):840-844, (1982).
• [42] İ. Özberk, F. Özberk, Y. Coşkun, Harran ovası koşullarında ekmeklik buğdayda verim ve bazı verim öğeleri arasındaki ilişkiler. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2002, 6 (1-2):39-45. (2002).
• [43] İ. Genç, Y. Kırtok, T. Yağbasanlar, M. Koç, M. Kılınç, H. Özkan, Güneydoğu anadolu bölgesi sulu koşullarda uygun ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin tespiti üzerine araştırmalar. kesin sonuç raporu, Proje Bileşeni No:5.2.4. Ç.Ü.Z.F. Yayın No:30, GAP yayın No:59, Adana. (1992).
• [44] M. Çölkesen, S. Aslan, Eren, N. A. Öktem, Şanlıurfa’da kuru ve sulu koşullarda farklı dozlarda uygulanan azotun Diyarbakır-81 makarnalık buğday çeşidinde verim ve verim unsurlarına etkisi üzerine bir araştırma. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, Ankara,s. 486-494. (1993).
• [45] K. Z. Korkut, N. Sağlam, İ. Başer, Ekmeklik ve makarnalık buğdaylarda verimi etkileyen bazı özellikler üzerine araştırmalar. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2 (2): 111-118. (1993).
• [46] B. Sade, A. Akçin, Farklı sulama seviyeleri ve azot dozlarının makarnalık buğday çeşitlerinin (Triticum durum Desf.) verim ve kalite özellikleri üzerine etkileri. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, Ankara,s. 513-532 (1993).
• [47] T. Yağbasanlar, Makarnalık buğdayda verim ve verim öğeleri üzerinde path katsayısı analizi. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, cilt.11, s.143-158. (1996).
• [48] Anonim, 2015. Şanlıurfa buğday fiyatları. http://uye.sutb.org.tr:3333/Bultenweb?bultenturu=3& baslamatarihi (15.8.2015)
• [49] Anonim, 2015a. 2015 yılı gübre fiyatları. https:// www.trakkulup.net/archive/index.php./t-51041-p-3.html (22.8.2015).