AMMI ve Biplot Teknikleri Kullanılarak Diyarbakır Şartlarına Uygun Arpa Genotiplerinin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 27 - 42, 10.06.2020

Enver Kendal

Öz

Arpa ıslah çalışmalarında uygun yöntemlerle yapılan bir seleksiyon ıslah proğramlarının başarısını artırmakta ve uygun çeşit adaylarını belirlemede etkili olmaktadır. Bu çalışmada etkili bir seleksiyon için biplot tekniğinin görselliğinden ve AMMI analiz sonuçlarında da faydalanılmıştır. Çalışma, tesadüf blokları deneme desenin göre üç tekerrürlü olarak Diyarbakır ilinde yağışa dayalı şartlarda 2010-11 ve 2011-12 yetiştirme sezonlarında yürütülmüştür. Çalışmada seleksiyonla elde edilen 20 adet ileri kademede hat ve bölgede geniş alanlarda tercih edilen 5 adet çeşit standart olarak kullanılmıştır. Varyans analiz sonuçlarına göre, araştırılan karakterler bakımından hat/çeşitler arasında önemli farklılıklar (p<0.01 ve 0.05) tespit edilmiştir. Ayrıca tüm özellikler bakımından en uygun genotipler biplot tekniği ile belirlenmiştir. Yapılan varyans analizinde; verim 472.4 ile 758.1 kg/da, başaklanma 113 ile 123 gün, bitki boyu 87.5 ile 130 cm, hektolitre ağırlığı 57.3 ile 71.8 kg/hl, protein oranı % 12.6 ile 17.2, bin tane ağırlığı 33.8 ile 44.3 g ve nişasta oranı % 67.6– 71.1 arasında değişim göstermiştir. Sonuçlara göre 2 hat tane verimi bakımından, 11 hat ise hektolitre ağırlığı bakımından tüm standartları geçerken, diğer özellikler bakımından (bin tane ağırlığı bakımından, protein oranı, nişasta oranı, başaklanma süresi ve bitki boyu) hatlar yüksek bir varyasyon sergilemişlerdir. Sonuç olarak görsel olarak daha etkili bir seleksiyon için biplot tekniğinin kullanılabileceği tespit edilmiştir. Varyans ve biplot analiz sonuçlarına göre araştırmada kullanılan 10 adet hat araştırılan karakterler bakımından araştırmada standart olarak kullanılan çeşitlere göre daha iyi sonuçlara sahip olduğundan dolayı seçilerek çeşit adayı olarak ileri kademeye taşınmasına karar verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Verim, Yağışa Dayalı, Kalite, Hat, Yazlık

Destekleyen Kurum

GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğünün alt yapısından faydalanmıştır.

Proje Numarası

Islah proğramı kapsamında yürütülmüşütür.

Teşekkür

Gap Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürülüğü Yöneticileri ve Buğday Islah personeline teşekkürlerimi sunarım

Kaynakça

• E. Kendal, Y. Doğan, E Oral, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde arpa yetiştiriciliğinin sorunları ve çözüm önerileri. Türk Doğa ve Fen Dergisi, Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(2016a) 36-42.
• Y. Doğan, E. Kendal, T. Karahan, V. Çiftçi, Diyarbakır koşullarında bazı arpa genotiplerinde verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, (2) (2014) 31-40.
• Z. Mut, A. Sirat, İ. Sezer, Samsun koşullarında bazı iki sıralı arpa (Hordeum vulgare conv. distichon) genotiplerinde tane verimi ile başlıca tarımsal özelliklerin belirlenmesi ve stabilite analizi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 24(1) (2014) 60-69.
• E. Kendal, S. Tekdal, H. Aktaş, M. Karaman, K. Bereketoğlu, H. Doğan, Biplot analiz kullanılarak yazlık arpa genotiplerinin verim ve evrim unsurlarının belirlenmesi. Trakya University Journal of Natural Sciences, 15(2) (2014) 95-103.
• F. Kızılgeçi, M. Yıldırım, C. Akıncı and Ö. Albayrak, Bazı arpa genotiplerinin diyarbakır ve Mardin koşullarında verim ve kalite parametrelerinin incelenmesi. Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Dergisi, 6(3) (2016) 161-169.
• Y. O. Koca, O. Erekul, S. Sabancı, A. Zeybek, A. Yiğit, Akdeniz kuşağında yetiştirilen arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinde verim unsurları ve tane kalite özelliklerinin belirlenmesi. Adnan Menderes Ünv. Ziraat Fak. Der., 12(1) (2015) 9 – 15.
• H. Kılıç, T. Akar., E. Kendal and I. Sayım, Evaluation of grain yield and quality of barley varieties under rainfed conditions. African Journal of Biotechnology 9(46) (2010) 7825-7830.
• Z. Jalata, GGE-biplot Analysis of Multi-environment yield trials of barley (Hordeum vulgare L.) genotypes in Southeastern Ethiopia Highlands. International J.of P. Breeding and Gen. 5(1) (2011) 59-75.
• E. Kendal¸ Y. Doğan¸ E. Oral¸ Ana etkiler ve çarpımsal interaksiyonlar AMMI Analizi ile çoklu çevre şartları üzerinden yazlık arpa çeşit adayının mevcut çeşitlerle karsılaştırılması. 1. Uluslararası Akdeniz Bilim ve Mühendislik Kongresi, (2016b) 3201-3209, 26-28 Ekim Çukurova Üniversitesi, Adana/Türkiye.
• A. Sirat, İ. Sezer, Z. Mut, Bazı Kışlık Arpa (Hordeum vulgare L.) Çeşitlerinin genotip x çevre interaksiyonları ve stabilitelerinin belirlenmesi. GÜFBED/GUSTIJ, 2(2) (2012) 68-75.
• C. Akıncı, İ. Gül, ve M. Çölkesen, Diyarbakır koşullarında bazı arpa çeşitlerinin tane ve ot tane verimi ile bazı verim unsurlarının belirlenmesi. Türkiye 3.Tarla Bitkileri Kongresi 15-18 Kasım (1998), Adana.
• E. Kendal, ICARDA Orjinli yazlik arpa genotiplerinin bazi özellikleri yönünden seleksiyonu, Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 5 (1) (2012) 107-111.
• R. Ayrancı, M. Akçura, Y. Kaya, S. Taner, Orta Anadolu kurak şartlarında bazı kışlık arpa genotiplerinin tane veriminin stabilitesi. Bahri Dağdaş Uluslararsı Tarımsal Araştırma Enstitüsü. Bitkisel Araştırma Dergisi, 1(1) (2004) 11-16.
• A. Alp, F. Öztürk, İ. Doran, Güneydoğu Anadolu Bölgesi sulu koşullarında yatmaya dayanıklı bazı arpa çeşitlerinin bitkisel özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 2(2005), 607-611, 5-9 Eylül 2005, Antalya.
• E. Kendal, İleri kademede bazıyazlık arpa genotiplerinin farklı çevre şartlarında verim ve kalite parametrelerinin incelenmesi, Fırat Üniv., Fen Bil.Dergisi, 25(1) (2013) 7-17.
• İ. Öztürk, R., Avcı. T. Kahraman, Trakya Bölgesi’nde yetiştirilen bazı arpa (Hordeum vulgare L) çeşitlerinin verim ve verim unsurları ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Trakya Üniv. Zir. Fak.dergisi, 21 (1) (2007) 59-68.
• A. Sirat, İ. Sezer, Samsun ekolojik koşullarında bazı iki ve altı sıralı arpa (Hordeum vulgare L.) genotiplerinin verim ve verim unsurları ile kalite özelliklerinin belirlenmesi. YYÜ Tarım Bilimleri Dergisi, 23(1) (2013) 10-17.
• G.P. Fox, J.F. Panozzo, R.C.D. Li, C.M. Lance, P.A. Inkerman, R.J. Henry, Molecular basis of barley quality. Australian Journal of Agricultural Research, 54(12) (2003) 1081–1101.
• T. Karahan Güneydoğu Anadolu ekolojik koşullarinda bazi arpa çeşitlerinin verim ve verim unsurlarinin incelenmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, (2005)-Van.
• H. Kılıç, E. Kendal, H. Aktaş, Evaluatıon of yield and some quality characters of winter barley (Hordeum vulgare L.) genotypes using biplot analysis. Agriculture & Forestry, 64(3) (2018)101-111.
• D. Kabak, M. Akçura, Bingöl ilinden toplanan yerel çavdarlarda tane verimi ve bazı özellikler arasındaki ilişkilerin biplot analizi ile incelenmesi. T. Tar. Doğa Bil.Der., 4(2)(2017) 227-235.
• H. Kılıç, Additive main effect and multiplicative interactions (AMMI) Analysis of grain yield in barley genotypes acrossenvironments. J. Agril. Sci. 20 (2014) 337-344.
• E. Oral, E. Kendal, Y. Dogan, Selection the best barley genotypes to multi and special environments by AMMI and GGE biplot models. Fres. Env. Bulletin, 27(7) (2018) 5179-5187.
• F. Flores, M. T. Moreno¸ J. I. Cubero A comparison of univariate and multivariate methods to analysis environments. Field Crops Res. 56(3) (1998) 271-286.
• M.N. Mirosavlievic, N. Przulj, Bocanski, D. Stanisavlievic, B Mitrovic, The application of AMMI model for barley cultivars evaluation in multi-year trials. Genetika (22014) 445-454.
• E., Kendal, S. Tekdal¸ Application of AMMI model for evolution spring barley genotypes in Multi-Environment trials- Bangladesh J. Bot. 45(3) (2016) 613-620.
• M. Bantayehu, J. Esmael, Y. Awoke¸ Additive main effect and multiplicati ve ınteraction analysis and clustering of environments and genotypes in malting barley. African Journal of Agricultural Research, 8(18) (2013) 1896-1904.
• M. Mohammadi, P. Sharifi, Karimizadeh, J. Alt Jafarby, H. Khanzadeh, T. Hosseınpour, M. M. Poursıabıdı, M. Roustaii, H. M. Hassanpour¸ M. Pedram¸ Stability of grain yield of durum wheat genotypes by AMMI model. Agr. &Forestry, 61(3) (2015) 181-193.
• N. Sabaghnia, H. Dehghani, B. Alizadeh, M. Mohghaddam, Genetic analysis of oil yield, seed yield, and yield components in rapeseed using additive main effect and multiplicative interaction biplots. Agronomy Journal, 102(5) (2010) 1361-1368.
• A. Akter, M. J. Hassan, M. U. Kulsum, M. R. Islam, K. Hossain¸ M. M. Rahman¸ AMMI biplot analysis for stability of grain yield in hybridrice (Oryza sativa L.). J. Rice Res. 2(2) (2014) 126.
• Y. Doğan, E. Kendal, E. Oral, Identifying of relationship between traits and grain yield in spring barley by GGE Biplot analysis. Agriculture & Forestry, 62(4) (2016) 239-252.
• E. Kendal, Y. Dogan¸ Stability of a candidate and cultivars (Hordeum vulgare L) by GGE Biplot analysis of multi-environment yield trials in spring barley. Agriculture & Forestry, 61(4) (2015) 307-318.
• H. Güngör, B. Akgöl¸ Kırklareli ekolojik koşullarında makarnalık buğday genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin biplot analiz Yöntemi ile değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 2(3) (2015) 256–267.