Diyarbakır’ın Kentsel Gelişiminde Kent Sinemalarının Rolü

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 1 - 7, 29.01.2019

Didem Şahin Hale Demir , Fatma Meral Halifeoğlu Nursen Işık

Öz

Diyarbakır’ın sinemayla tanışması 1920’li yıllarda olmuş, kent halkının her yaş grubu, kendine yönelik bir şeyler bularak sinema tutkunu haline gelmiştir. Bu nedenle kentte açık veya kapalı sinema sayısı hızla artmıştır. Televizyonun icadı, film endüstrisinde oluşan rekabet ve özellikle yazlık sinemaları etkileyen arazi kiralama fiyatlarının hızla yükselmesi tarihi sinemaların sayısının hızla azalmasına sebep olmuştur. Türkiye sinemasının en parlak çağı sayılan 1950-1970 yılları arasında Diyarbakır Sinemaları altın çağını yaşamıştır. 1930’lardan 1980’lere kadar 21 sinema salonunun varlığı tespit edilirken, günümüzde ise sinema salonlarının sayısı 10’u geçmemektedir. Tüm sanat dalları gibi sinema da toplumdan beslenir ve topluma geri döner. Ancak sinemanın sahip olduğu görsellik ve bilinçaltıyla doğrudan iletişim kurabilme gücü diğer tüm sanat dallarının üzerindedir. Günümüzde televizyondan kaynaklı bir gerileme yaşayan sinema kültürü ve sinema salonlarının işlevsizleşmeye başlaması, kentlerin; toplumsal, kültürel ve ekonomik gelişimi önünde büyük engellerdir. Yedinci sanat olarak da adlandırılan sinema ve bununla doğru orantılı olarak da sinema salonlarının varlığı gelişmeye açık kentlerde önemli bir kent dinamiği oluşturmuştur. Diyarbakır’da da sinemalar toplumun sosyal yaşantısında önemli bir yer tuttuğu gibi, getirdiği dinamikle kentin kültürel ve ekonomik gelişimine büyük katkıda bulunmuştur. Sinema biletiyle başlayan ticaret, büfelerin artışı, sinemalarda çalışan insan sayısının çoğalması ve yakın çevrelerinde oluşan çay bahçeleri şehrin ekonomik ve sosyo kültürel gelişimine önemli katkılar sunmuştur. Sur dışında yapılan Dilan ve Site Sineması kentin sur dışı çıkışına değerli bir ivme getirmiştir. Bu çalışmada Diyarbakır’da Cumhuriyet sonrası kentsel gelişimde sinema ve sinema kültürünün etkisi anlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır, Kentsel Gelişim, , sinema, , Toplumsal yaşam

Kaynakça

• Şahin D. Modern Mimarlık Mirası Yapılarında Koruma ve Yeniden Kullanım Önerisi Diyarbakır Dilan ve Site Sineması, Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır (2019).
• Değertekin, H. Bir Ev Bir Sokak Bir Şehir Diyarbakır Anıları, Kanguru Yayınları, Ankara (2012).
• Mercan, M. https://groups.yahoo.com/neo/groups/diyarbekir/conversations/messages/7711indirilme Tarihi: 01.09.2015, “Diyarbakır'ı Anlatmak; 32 - Diyarbakır'da Sinemalar ve Eğlence Dünyası” (2010).
• Çetin O. E. Kişisel Fotoğraf Arşivi, Diyarbakır (2015).
• Özer, İ. Türk Modernleşmesinde Halkevleri ve Diyarbakır Halkevi Örneği, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara (2010).
• URL, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/90176/Bir_doneme_taniklik_etmisti.html (2009).
• Şahin D. Halifeoğlu F.M., Diyarbakır Sinemalarının Kentsel ve Toplumsal Yaşama Katkıları/ Contributions Of Cinemas On Urban And Social Life İn Diyarbakir, Uluslararası Ekonomi, Siyaset ve Yönetim Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır (2017).
• Değertekin, H., Diyarbakır Surlarının Bugünkü Durumu Diyarbakır Müze Şehir YKY yayınları İstanbul. (1999).
• Marie Michel, Filmlerde Kentsel Tema, (Çev. M. Öztürk), Türkoğlu Nurçay, Öztürk Mehmet ve Aymaz Göksel (Der.). Kentte Sinema Sinemada Kent, Pales Yayıncılık, İstanbul (2014).
• Dalkılıç N. Halifeoğlu F. M., Erken Cumhuriyet Döneminde Diyarbakır’da Kamu Binaları: 1923-1950 Dönemi, Mimarlık Dergisi, sayı 358, Ankara (2011)
• Beysanoğlu, Ş.. Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi, Cumhuriyet Dönemi. Cilt III, Neyir Matbaası, Ankara (2001).
• Arslan, R. Diyarbakır Kentinin Tarihi ve Bugünkü Konumu, Diyarbakır Müze Şehir, YKY, Sayfa 81-94-96-107, İstanbul (1999).