Bitlis ve Çevresindeki Yem Bitkileri Ekiliş Alanlarında Bulunan Zararlı ve Yararlı Böcek Türlerinin Saptanması

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 221 - 234, 30.12.2021

Hasan Maral , Mehmet Salih Özgökçe

Öz

Çalışma 2005–2006 yıllarında Bitlis ilinde yürütülmüştür. Çalışma ile Bitlis’te geniş alanlarda yetiştiriciliği yapılan yem bitkilerindeki zararlı ve yararlı böcek türlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Sörvey sonucunda yem bitkilerinde Coleoptera, Hemiptera, Hymenoptera, ve Lepidoptera takımlarına bağlı 19 familyadan 46 zararlı tür ile Coleoptera, Hemiptera, Diptera ve Raphidioptera takımlarına bağlı 4 familyaya ait 12 yararlı böcek türü saptanmıştır. Yonca hortumluböceği, Hypera variabilis (Herbest, 1975) (Coleoptera: Curculionidae)’in bütün yem bitkileri alanlarında bulunduğu ve ana zararlı olduğu gözlenmiştir. Bu türün mayıs ayı ortası ile haziran ayı sonu arasında en büyük zararı yaptığı tespit edilmiştir. Ayrıca Sitona concavirostris Hochhuth, 1851 (Coleoptera: Curculionidae), Camptopus lateralis (Germar, 1817) (Hemiptera: Alydidae), Nezara viridula (L.), Dolycoris baccarum (L.) (Hemiptera: Pentatomidae), Acyrthosiphon pisum (Harris, 1776) ve Therioaphis trifolii (Monell, 1882) (Hemiptera: Aphididae) türlerine tüm sörvey alanlarında rastlanmış ve yer yer bu türlerin de ciddi zararlara neden oldukları görülmüştür. Coleoptera takımına bağlı Coccinellidae, Hemiptera takımına bağlı Pentatomidae, Miridae, Nabidae, Hymenoptera takımına bağlı Tenthredinidae ve Diptera takımına bağlı Syrphidae familyalarına Bitlis ili genelinde rastlanmıştır. Doğal dengede önemli etkileri bulunan Coccinella septempunctata (L.) (Coleoptera: Coccinellidae)’nın faydalı türler içinde en yüksek yoğunluğu gösteren tür olduğu tespit edilmiştir. Diğer faydalı türlerden Adonia variegata (Goeze, 1777) (Coleoptera: Coccinellidae), Nabis ferus (L.) (Hemiptera: Nabidae), Eupeodes (=Metasyrphus) corollae (Fabricius, 1794), Melanostoma mellinum L. ve Sphaerophoria rueppellii (Wiedemann, 1830) (Diptera: Syrphidae) yaygın ve sık olarak görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bitlis, Yem bitkileri, Fauna, Zararlı türler, Yararlı türler

Teşekkür

Türlerin teşhisini yapan Prof. Dr. Nedı̇m UYGUN, Prof. Dr. Ahmet Ömer KOÇAK, Prof. Dr. Hüseyin BAŞPINAR, Prof. Dr. Rüstem HAYAT, Prof. Dr. İrfan ARSLAN, Prof. Dr. Erol YILDIRIM, Prof. Dr. Ünal ZEYBEKOĞLU, Prof. Dr. Ahmet DURSUN, Prof. Dr. Levent GÜLTEKİN, Prof. Dr. Ali SATAR, Doç. Dr. Işıl ÖZDEMİR ve Dr. Semra TURGUT’a teşekkür ederiz.

The Determination of Harmful and Beneficial Insect Species in Forage Crops Planting Areas of Bitlis and Its Surroundings

Öz

This study was carried out in the forage crops planting areas in Bitlis province, between 2005 and 2006. The aim of this study was to determine the harmful and beneficial insect species in forage crops cultivated in large areas in Bitlis, Turkey. As a result of the surveys 46 harmful species belonging to 19 families from order Coleoptera, Hemiptera, Hymenoptera, Lepidoptera and 12 beneficial species belonging to 4 families from order Coleoptera, Hemiptera, Diptera and Raphidioptera were determined. Hypera variabilis (Herbest, 1975) (Coleoptera: Curculionidae) was found to be the most harmful among all forage crops planting areas. It was also found that this species show the worst harm between in the middle of may and at the end of june. Sitona concavirostris Hochhuth, 1851 (Coleoptera: Curculionidae), Camptopus lateralis (Germar, 1817) (Hemiptera: Alydidae), Nezara viridula (L.), Dolycoris baccarum (L.) (Hemiptera: Pentatomidae), Acyrthosiphon pisum (Harris, 1776) and Therioaphis trifolii (Monell, 1882) (Hemiptera: Aphididae) were also found in all areas of the survey and determined to cause serious harms at times. Coccinella septempunctata (L.) (Coleoptera: Coccinellidae) which play an important role in the natural balance emerged the highest density among the beneficial species. Adonia variegate (Goeze, 1777) (Coleoptera: Coccinellidae), Nabis ferus (L.) (Hemiptera: Nabidae), Eupeodes (=Metasyrphus) corollae (Fabricius, 1794), Melanostoma mellinum L. and Sphaerophoria rueppellii (Wiedemann, 1830) (Diptera: Syrphidae) which are other beneficial species were found widespread.

Anahtar Kelimeler

Bitlis, Forage crops, Fauna, Harmful species, Beneficial species

Kaynakça

• Anonim, Bitkisel Üretim Verileri (2018). Erişim Tarihi: 26.06.2021. [Online]. https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf.
• Anonim, TRB2 Bölgesi Bölge Planı 2014-2023. Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı, Van, 284, 2014.
• E. Bıçakçı, S. Açıkbaş, “Bitlis ilindeki kaba yem üretim potansiyelinin hayvan varlığına göre yeterliliğinin belirlenmesi” BEÜ Fen Bilimleri Dergisi, vol. 7, no. 1, pp. 180–185, 2018.
• M. Aydemir, A. K. Serdar, C. Kaya, H. Dündar, Doğu Anadolu Bölgesinde Korunga ve Yoncalarda Zararlı Olan Çadır Tırtılı (Cymbalophora pudica Esp.) Üzerinde Ön Çalışmalar. Zirai Mücadele Araştırma Yıllığı, Ankara, 1994.
• L. Gültekin, Ş. Güçlü, “Erzurum ilinde korungada zarar yapan Bembecia scopigera (Scopoli)’nın biyoekolojisi üzerinde araştırmalar”, Bitki Koruma Bülteni, vol. 37, no. 3, pp. 101–110, 1996.
• L. Gültekin, Ş. Güçlü, H. Özbek, “Erzurum’da yeni bir korunga zararlısı Agapanthia erzurumensis Önalp (Coleoptera, Cerambycidae)’ın biyolojisi ve zararı”, Türkiye 3. Entomoloji Kongresi, Bildiri Özetleri, 24–28 Eylül 1996.
• C. Gözüaçık, E. Atay, “A new pest: Rush veneer, Nomophila noctuella Denis & Schiffermüller, 1775 (Lepidoptera: Crambidae) on alfalfa (Medicago sativa L.) and its larval parasitoids in Iğdır province of Turkey”. Türkiye Entomoloji Bülteni, vol. 6, no. 4, pp. 321–326, 2016.
• E. Kaplan, A. Mart, D. Şenal, “A study on the family of Coccinellidae (Coleoptera) in Bingöl and Muş provinces”, Bitki Koruma Bülteni, vol. 59, no. 1, pp. 43-52, 2019.
• N. Lodos, “Aditional notes the Turkish Curculionidae (Coleoptera) (Brachyderinae)”, Türkiye Bitki Koruma Dergisi, vol. 1, no. 2, pp. 3–11, 1977.
• L. Efil, “Diyarbakır, Şanlıurfa ve Mardin illeri yonca alanlarında zararlı Yonca Hortumlu Böceği Hypera variabilis (Herbst, 1795) (Coleoptera: Curculionidae)’nin zarar durumu ve larva parazitoiti Bathyplectes curculionis (Thomson, 1887) ve parazitlenme oranları”, Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, vol. 5, no. 1, pp. 86–89, 2018.
• T. Erol, M. Karagöz, “Aydın ili yonca ekiliş alanlarında görülen zararlı ve yararlı türler ile önemlilerinin populasyon değişimleri üzerinde araştırmalar”, Türkiye 3. Entomoloji Kongresi, Bildiri Özetleri, Ankara, 24- 28 Eylül 1996.
• A. Anay, S. Kornoşor, “Çukurova koşullarında yonca (Medicago sativa L.)’da zararlı ve yararlı böcek faunası”, Türkiye 4. Entomoloji Kongresi, Aydın, 12–15 Eylül 2000.
• N. Yılmaz, M. Aydemir, Z. Mutlu, Karadeniz Bölgesi Yem Bitkilerinde Zararlı ve Faydalı Fauna Surveyi. Zirai Mücadele Araştırma Yıllığı, Tarım Orman ve Köyişleri Bak. Koruma Kont. Gen. Müd. Yayınları, Ankara, 1983.
• Ş. Türkmen, P. Hıncal, Ege Bölgesi Baklagil Yem Bitkilerinin Zararlı ve Yararlı Faunasının Saptanması Üzerine Çalışmalar. Zirai Mücadele Araştırma Yıllığı, Tarım Orman ve Köyişleri Bak. Koruma Kont. Gen. Müd. Yayınları, Ankara, 1984.
• A. Tamer, M. Aydemir, A. Has, “Ankara ve Konya illerinde korunga ve yoncada görülen zararlı ve faydalı böcekler üzerinde faunistik çalışmalar”, Bitki Koruma Bülteni, vol. 37, no. 3, pp. 125–161, 1997.
• H. Bolu, “Southeastern Anatolia region insect fauna I (Coleoptera II: Curculionoidea, Tenebrionoidea) of Turkey”, Agriculture & Forestry, vol. 67, no. 3, pp. 73–91, 2016.
• N. Lodos, F. Önder, E. Pehlivan, R. Atalay, Ege ve Marmara Bölgesinin Zararlı Böcek Faunasının Tespiti Üzerine Çalışmalar. Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1978.
• A. Arbab, M. R. McNeill, “Spatial distribution and sequential sampling plans for adult Sitona humeralis Stephens (Coleoptera: Curculionidae) in alfalfa”, J. AsiaPacific Entomol., vol. 17, no. 3, pp. 515–519, 2014.
• M. C. Bingöl, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Kültür Yem Bitkilerinde (Yonca: Medicago sativa L., Korunga: Onobrychis sativa Lam., Fiğ: Vicia sativa L.) Zarar Yapan Miridae ve Curculionidae Familyalarına Ait Böcek Türleri, Tanınmaları ve Zararlıları Üzerinde Araştırmalar. Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Yayınları, Diyarbakır, 1978.
• K. Kaya, “Hatay ı̇li yonca üretim alanlarında bulunan böcek faunasının tespiti ve bazı türlerin popülasyon yoğunlukları”, Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, vol. 6, no. 3, pp. 352–359, 2018.
• S. U. Vicente, F.S. Cerezo, “Presencia de Eusomus ovulum Germar, 1823 en la Península Ibérica (Coleoptera: Curculionidae: Entiminae)”, Heteropterus Revista de Entomología, vol. 18, no. 2, pp. 193–202, 2018.
• F. S. Bodenheimer, Türkiye’de Ziraate ve Ağaçlara Zararlı Olan Böcekler ve Bunlarla Savaş Hakkında Bir Etüt. Ankara, Bayur Matbaası, 1958.
• N. Lodos, Türkiye Entomolojisi II (Genel, Uygulamalı ve Faunistik). İzmir, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, no. 429, 1989.
• A. Demirsoy, Yaşamın Temel Kuralları–Entomoloji (Omurgasızlar-Böcekler). Ankara: Meteksan Yayınları Cilt- II /Kısım- II, 1990.
• S. Gül, Böcek ve Genel Zararlılar Kataloğu. Ankara, Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlüğü Yayınları, Mesleki Kitaplar Serisi, 1972.
• E. Pehlivan, Türkiye Stenocephalidae, Rhopalidae ve Alydidae (Heteroptera: Coreidea) Faunası Üzerine Sistematik Araştırmalar. İzmir, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, no. 410, 1981.
• O. B. Kovancı, N. S. Gencer, B. Kovancı, C. H. Akgül, “Bursa ili çilek alanlarında bulunan homoptera türleri”, Ankara Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, vol. 10, no. 3, pp. 318-322, 2000.
• N. Uygun, Türkiye Coccinellidae (Coleoptera) Faunası Üzerinde Taksonomik Araştırmalar. Adana, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, no.157, 1981.
• F. Öncüer, Türkiye Bitki Zararlısı Böceklerin Parazit ve Predatör Kataloğu. İzmir, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, no. 505, 1991.
• İ. A. Kansu, Genel Entomoloji. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, no. 1176, 2000.
• M. Kaplan, A. Yücel, “Elazığ ili çilek alanlarında belirlenen zararlı böcek ve akar türleri”, Meyve Bilimi Dergisi, vol. 1, no. 2, pp. 7-14, 2014.
• M. Kaplan, İ. Özgen, T. Ayaz, “Mardin ili zeytin bahçelerinde Zeytin Pamuklubiti [Euphyllura straminea Loginova (Hemiptera: Psyllidae)]’nin doğal düşmanları ve önemli türlerin popülasyon değişimi”, Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, vol. 20, no. 3, pp. 175-182, 2016.
• S. Ölmez, M. R. Ulusoy, “Diyarbakır ilinde Aphidoidea üst familyasına bağlı türlerin predatörlerinin saptanması”, Türkiye 5. Biyolojik Mücadele Kongresi, Erzurum, 4-7 Eylül 2002.
• S. Ölmez Bayhan, M. R. Ulusoy, S. Toros, “Determination of Aphididae (Homoptera) fauna of Diyarbakir province of Turkey”, Türkiye Entomoloji Dergisi, vol. 27, no. 4, pp. 253-268, 2003.
• M. Kaplan, “Malatya ili elma ağaçlarında zararlı ve yararlı türlerin belirlenmesi ve önemli bazı zararlıların doğada görülme zamanı”, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, vol. 10, no. 4, pp. 2341-2352, 2020.