Uluslararası Adalet Divanı’nın “Anglo-Iranien Oil Co.-1952” Kararının İncelenmesi

Yıl 2013, Cilt: 17-18 Sayı: 26-27-28-29, 163 - 178, 15.03.2015

Fatma Ebru Gündüz Hakan Gündüz

Öz

29 Nisan 1933 tarihinde, İran Hükümeti ile İngiltere siciline kayıtlı bir şirket olan İngiliz-İran Petrol Şirketi arasında anlaşma yapılmıştı. İran Hükümeti ile İngiliz-İran Petrol Şirketi arasında ihtilaf ortaya çıktı. İngiliz Hükümeti, diplomatik koruma hakkı gereğince, bu İngiliz Şirketi için 26 Mayıs 1951 tarihinde İran Hükümeti aleyhine Uluslararası Adalet Divanına bir dilekçe ile başvurarak konuyu dava konusu yaptı. Divana göre: burada forum prorogatum ilkesini uygulamak için, İran Hükümetinin mahkemenin yetkisine karşı rızasını/muvafakatini içeren bazı belgelere veya deklarasyonlara dayanılması gerekir. Fakat İran Hükümeti Divanın yetkisine sürekli itiraz etti. Hiçbir rıza unsuru olmadan İran tarafından Divanın yetkisinin zımni olarak kabul edildiği sonucu çıkarılamaz. Sonuçta Divan, İngiltere tarafından 26 mayıs 1951 tarihli dava dilekçesinde yer alan dava konusunu yargılamak için yetkili olmadığına karar verdi

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Adalet Divanı, Yetki, Forum Prorogatum

Affaire de l’Anglo-Iranien Oil Co. de la Cour International de Justice

Öz

Le 29 avril 1933, un accord fut conclu
entre le Gouvernement Impérial de l'Iran et l'Anglo-İranien Oil Company,
Limited, société enregistrée au Royaume-Uni. Un différend s'est élevé entre le
Gouvernement de l'Iran et l'Anglo-Iranian Oil Company, Limited. Le Gouvernement
du Royaume-Uni prit fait et cause pour cette société britannique et, en vertu
de son droit de protection diplomatique, il déposa près la Cour İnternationale
de Justice, le 26 mai 1951, une requête introduisant une instance, au nom du
Gouvernement du Royaume-Uni de Grande-Bretagne et d'Irlande du Nord, contre le
Gouvernement impérial de l'Iran. D’aprés la Cour: pour pouvoir s'appliquer en
l'espèce, le principe du forum prorogatum devrait être fondé sur quelque acte
ou déclaration du Gouvernement de l'Iran impliquant un élément de consentement
à l'égard de la compétence de la Cour. Mais le Gouvernement de L’Iran n'a pas
cessé de contester la compétence de la Cour. Aucun élément de consentement ne
saurait être déduit de l'attitude adoptée par l'Iran. En conséquence, la Cour
en vient donc à la conclusion qu'elle n'est pas compétente pour connaître de
l'instance introduite par le Royaume-Uni, par requête du 26 mai 1951.

Anahtar Kelimeler

la Cour Internationale de Justice, la compétence, Forum Prorogatum

Kaynakça

• Affaire de L'Anglo-İranian Oil Co. (Royaume-Uni c. İran) Exception Préliminaire Arrêt du 22 Juillet 1952, www.icj-cij.org.
• ÇELİK, Edip F., Milletlerarası Hukuk, 1. Cilt, 4. Baskı, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1980.
• DOĞAN İlyas, Devletler Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara 2008.
• GÖĞER Erdoğan, “Kamulaştırma ve Millileştirmenin Devletler Hususî Hukukuna http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/325/3247.pdf, Getirdikleri Sorunlar”,
• İNAN Yüksel, Uluslararası Adalet Divanı’nın Yargı Yetkisi, Doçentlik Tezi, Ankara 1978.
• MENGİLER Özgür, Birleşmiş Milletler Çerçevesinde Uyuşmazlıkların Barışçı Çözümü, Platin Yayınları, Ankara 2005
• PAZARCI Hüseyin, Uluslararası Hukuk, 3. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2005.
• SEHA L. Meray, Devletler Hukukuna Giriş, İkinci Cilt, 4. Bası, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1975.
• ÜNAL Şeref, Uluslararası Hukuk, Yetkin Yayınevi, Ankara 2005.