VİCDAN ZORBALIĞA KARŞI

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 46, 297 - 312, 30.06.2022

Vahap Coşkun

Öz

Stefan Zweig’in Türkçeye “Vicdan Zorbalığa Karşı ya da Castellio Calvin’e” adıyla çevrilen “Castellio gegen Calvin oder Ein Gewissen gegen die Gewalt” kitabı, tarihin gördüğü en etkili vicdan özgürlüğü savunmalarından birini konu edinir. Savunmayı yapan Castellio’dur. Bir din adamı olan Castellio, Calvin’in dini özgürlük iddiasıyla ortaya çıkan Reform Hareketi’ni totaliter bir kimliğe sokmasına isyan eder. O, büyük bir cesaretle, Calvin’in insanları en temel özgürlüklerinden mahrum eden dini tiranlığına meydan okur.
Castellio, doğası gereği çeşitlilik içeren inançları zorla teke indirmeye çalışmayı bayağı bir çaba olarak görür. Ona göre, insanları baskıyla bir dine bağlamak, hem o insanlara hem de o dine hakaret teşkil eder. İktidarların elindeki güce dayanarak insanlar arasında dini ayrımcılık yapması, toplumsal barışı ortadan kaldırır. Çünkü zorbalık daima bir huzursuzluğa neden olur ve kendi karşıtını doğurur.
Dolayısıyla, dini bağnazlığın karşısına dini hoşgörüyü koymak gereklidir. İnsanlar ancak inançlarının çeşitliliğini ve farklılığını kabul ederlerse bir arada yaşayabilirler. Birliğin ve beraberliğin anahtarı, hoşgörüdür. Lakin özgürlüğü ve hoşgörüyü savunmak, her zaman tehlikelidir.
Castellio, tehlikenin farkındadır. Buna rağmen hakikati tek bir kişinin temsil edemeyeceğini söyler. Kimseye bir dünya görüşünün dayatılmaması gerektiğini savunur. Bir insanın vicdanına baskı uygulanmasını kabul edilemez bulur. Dönemin acımasız tiranı Calvin’e karşı açtığı bu cephe, onun ağır mağduriyetler yaşamasına neden olur. Castellio’nun büyüklüğü buradadır; başının büyük bir belaya gireceğini bilerek zalimin karşısında durur ve mazlumun yanında yer alır.
Düşünce dünyasında “vicdan özgürlüğü” veya “hoşgörü” denildiğinde, akla ilk olarak David Hume ve John Locke gibi isimler gelir. Ne yazık ki, Castellio’nun adı anılmaz. Oysa hoşgörü davasının ilk fikri önderi Castellio’dur. Zweig, bu kitabı, vicdan özgürlüğü ve dini hoşgörü uğruna büyük bedeller ödeyen Castellio’ya karşı minnet borcunu ödemek için kaleme alır. Dolayısıyla Zweig’in “en değerli kitabım” olarak tanımladığı bu kitabın en temel gayesi, unutulmuş bir hak savunucusunun, Castellio’nun hakkının teslim edilmesidir.

Anahtar Kelimeler

Vicdan özgürlüğü, hoşgörü, din özgürlüğü, bağnazlık, tiranlık, totalitarizm

CONSCIENCE AGAINST TYRANNY

Öz

Stefan Zweig’s book “Castellio gegen Calvin oder Ein Gewissen gegen die Gewalt”, translated into Turkish as “Conscience Against Tyranny or Castellio Against Calvin”, deals with one of the most effective defenses of freedom of conscience in history. Castellio, a clergyman, rebels against Calvin’s making the Reform Movement, which emerged with the claim of religious freedom, into a totalitarian identity. He bravely challenges Calvin’s religious tyranny, which deprives people of their most basic freedoms.
Castellio sees it as a vulgar effort to forcefully monopolize beliefs, which are diverse in nature. According to him, binding people to a religion by coercion is an insult to both those people and that religion. Since bullying/tyranny always induces the unrest and produces its opposite, the religious discrimination that is performed by governments destroys social peace.
Therefore, it is necessary to counter religious bigotry with religious tolerance. People can live together only if they accept the plurality and diversity of their beliefs. The key to unity and togetherness is tolerance. However defending freedom and tolerance is always dangerous.
Castellio is aware of the danger. However, he says that the truth cannot be represented by only one. He argues that a worldview should not be imposed on anyone. This position he took against Calvin, the ruthless tyrant of the period, causes him to suffer from heavy grievances. Here is the greatness of Castellio; despite knowing that he will get into big trouble, he stands up to the oppressor and takes sides with the persecuted.
When the concepts like “freedom of conscience” or “tolerance” are put forward in the world of thought, names such as David Hume and John Locke come to mind first. Unfortunately, Castellio’s name is not mentioned. However, Castellio was the first intellectual leader of the cause of tolerance. Zweig writes this book to pay his debt of gratitude to Castellio, who paid a high price for freedom of conscience and religious tolerance. Therefore, the main purpose of this book, which Zweig describes as “my most valuable book”, is to hand over the rights of a forgotten rights defender, Castellio.

Anahtar Kelimeler

Freedom of conscience, tolerance, freedom of religion, bigotry, tyranny, totalitarianism

Kaynakça

• Stefan Zweig: Vicdan Zorbalığa Karşı ya da Castellio Calvin’e, Çeviri: Zehra Kurttekin, Can Yayınları, İstanbul, 2020.