COVİD-19 PANDEMİ SÜRECİNDE İDARENİN MASKE TAKMA TEDBİRİNE İLİŞKİN YARGITAY KARARININ HUKUKİ DEĞERLENDİRİLMESİ (YARGITAY 19. CEZA DAİRESİ 2020/4354 E., 2020/14250 K., 09.11.2020 T.)

Yıl 2024, Cilt: 29 Sayı: 51, 997 - 1036, 31.12.2024

Ayşegül Karaca Dedeoğlu

Öz

Covid-19 Pandemisi ile dünyada ve Türkiye’de idare tarafından temel hak ve hürriyetleri sınırlayan birçok tedbir alınmıştır. Bu tedbirlerden biri de hasta olsun ya da olmasın herkesin kamusal alanda maske takma zorunluluğu idi. Bu tedbire riayet etmeyenlere ise idari para cezası uygulanmıştır. Bu çalışmada bir kabahatlinin idari para cezasının iptaline ilişkin yargıya başvurması ve cezayı iptal ettirmesinin akabinde Adalet Bakanlığı’nın kanun yararına bozma başvurusu ile Yargıtay özel dairesinin bu konuya ilişkin kararı, Anayasa’da temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılmasına ilişkin düzenlemesi, sağlık mevzuatı ve idare hukuku açısından incelenmiştir. İdarenin hasta olmayanlara maske takma tedbiri uygulaması her ne kadar kamu sağlığını korumayı amaçlayan gerekli olduğu söylenen bir tedbir olsa da bu uygulama kişinin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına bir müdahale olduğu, bu müdahalenin ancak kanunla yapılabileceği, idarenin düzenleyici işlemleri ile bu gibi temel haklara müdahale edemeyeceği ve tespiti yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık hukuku, temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması, maske takma zorunluluğu, Covid-19

ANALYSIS LEGAL OF THE DECISION OF THE COURT REGARDING THE MEASURE TO WEAR THE ADMINISTRATION’S MASK DURING THE COVİD-19 PANDEMIC PROCESS (COURT OF CASSATION 19TH CRIMINAL CHAMBER, 2020/4354 E., 2020/14250 K., 09.11.2020 T.)

Öz

With the Covid-19 Pandemic, many measures have been taken by the administration in the world and in Turkey to limit fundamental rights and freedoms. One of these measures was that everyone was obliged to wear a mask in public spaces, whether they were sick or not. Administrative fines were imposed on those who did not comply with this measure. In this study, after a criminal's application to the judiciary for the cancellation of the administrative fine and having the penalty annulled, the Ministry of Justice's application for reversal in the interest of law and the decision of the special chamber of the Supreme Court on this issue are examined in terms of the Constitution's regulation on the limitation of fundamental rights and freedoms, health legislation and administrative law. has been examined. Although the administration's practice of wearing a mask for those who are not sick is a measure that is said to be necessary to protect public health, this practice is an intervention in the right to protect and develop the material and spiritual existence of the person, this intervention can only be made by law, and such fundamental rights are violated by the regulatory procedures of the administration. It has been determined that he cannot intervene.

Anahtar Kelimeler

Health law, limitation of fundamental rights and freedoms, wearing the mask, covid-19

Kaynakça

• AKAD, Mehmet: Teori ve Uygulama Açısından 1961 Anayasasının 10. Maddesi, İÜHF Yayınları, İstanbul 1984.
• AKBULUT, Berrin: Kabahatler Hukukunda Kanunilik İlkesi ve Covid-19 Nedeniyle Alınan Tedbirlere Aykırılık Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi-Journal of Penal Law and Criminology, 2021, 9(1), 197-253, s.248.
• AKKAYA, Hikmet Murat: Vücut Bütünlüğüne Yönelik Rıza Aranmadan Gerçekleştirilen Müdahaleler, Adalet Yayınevi, 2019, Ankara.
• ARTUÇ, Mustafa: Türk Ceza Kanunu, Adalet Yayınevi, Ankara 2017.
• AYDINOĞLU, Zeynep Nihal: İdarenin Kanuniliği İlkesi Bağlamında İdari Yaptırımlar, Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2017, 2 (1), 11-43, s.19.
• BEZMEZ, Serap. BROWN, Charles. BLAKNEY, Richard: Redhouse Büyük El Sözlüğü, İngilizce-Türkçe, Türkçe- İngilizce, 17. bs., Sev Yayınları, İstanbul, 2017.
• CEVİZCİ, Ahmet: Felsefe Sözlüğü, 5. bs., Say Yayınları, İstanbul, 2015.
• DEMİRKOL, Mustafa: Kişi Hak ve Hürriyetlerinin Korunması Karşısında Anayasa madde.13, Bu Hükme Aykırı Yasal Düzenleme ve Faaliyetlerin Anayasa Madde.11 Açısından Değerlendirilmesi, Balkan Journal of Social Sciences / Balkan Sosyal Bilimler Dergisi ICOMEP 2017, Özel Sayı, 17-27, s.23.
• DORU, Seyit Rasim: “COVID-19 (Koronavirüs) Salgını Sürecinde Yapılan İdari Muamelelerin Hukuka Uygunluğu ve İdarenin Sorumluluğu Meselesi”, İstanbul Hukuk Mecmuası,2020, 78 (2), 769-807, 777-778.
• DURAL, Mustafa. Öğüz, Tufan: Türk Özel Hukuku Kişiler Hukuku, C.II, 17. bs., Filiz Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2016.
• DÜNDAR, Sezer Tijen: 1982 Anayasasına Göre Özel Sınırlama Sebebi Bulunmayan Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması Sorunu ve Anayasa Mahkemesi Kararları, Anayasa Hukuku Dergisi, 2014, 3(5), 375-411, s. 377.
• ERDİN, Burcu: İdari Yaptırımların Kavramsal Çerçevesi ve Cezai Yaptırımlarla Karşılaştırılması, 2012, 2, Ankara Barosu Dergisi, 239-276, s.242.
• EREN, Abdurrahman: Özgürlüklerin Sınırlanmasında Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri, Beta Yayınları, İstanbul, 2004.
• GÖNÜL, Mustafa: Anayasal Normlar Hiyerarşisi ve Temel Hakların Korunmasındaki İşlevi, Avrupa Anayasa Mahkemeleri VIII. Konferansı’na sunulan basılmamış Tebliğ, Ankara, 1990, s. 5-14.
• GÖREN, Zafer: Temel Hakların Sınırlanması- Sınırlamanın Sınırları, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2007, 2 (12), 39-59, s.47.
• GÖZLER, Kemal: Anayasa Hukukuna Giriş, 25.bs., Ekin Yayınevi, Bursa, 2018.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref. GÖLCÜKLÜ, Feyyaz: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Turhan Kitabevi, Ankara 2003.
• GÜMÜŞ, Ali Tarık: Türk Anayasası’nda Kişinin Maddi ve Manevi Varlığını Koruma ve Geliştirme Hakkı, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2005,13(2), 133-172, s.149.
• GÜNEŞ, Turan: Türk Pozitif Hukukunda Yürütme Organının Düzenleyici İşlemleri, AÜSBF Yayınları, Ankara, 1996.
• HAFIZOĞULLARI, Zeki: İnsan Hakkı Olarak Kişilik Hakları ve Kişilik Haklarının Korunması, AÜHFD, 1997, 46 (1-4), 1-40, s.5.
• HAKERİ, Hakan. Söğüt, İpek Sevda: Tıp Hukuku Açısından Bulaşıcı Hastalıklar, Adalet Dergisi, 2020/1 (64),57-85 s.72.
• KAHRAMAN, Recep: Bulaşıcı Hastalıklara İlişkin Tedbirlere Aykırı Davranma Suçu, İstanbul Hukuk Mecmuası, 2020, 78 (2), 737-767, s.742.
• KARABULUT, Mustafa: İdari Yaptırımların Hukuki Rejimi, bs.1, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008.
• KARAHANOĞULLARI, Onur: İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler, Turhan Kitapevi, Ankara, 2012.
• KOCAAĞA, Köksal: Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2006, X, (1,2), 33-54, s. 38.
• KULA, Ayşegül: Kabahatler Kanunu’nun Genel Hükümleri, TBB Dergisi 2019,140, 43-70, s.56-57.
• KURT, Hayrettin: İdari Yaptırımlara Karşı Güvenceler, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, XVIII (1),131-178, s.132.
• NİŞANCI, Dilaver: Salgın Hastalıklar ve Salgın Hastalıklar Özelinde Sağlık Hakkına Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Bakış Açısı ile Ulusal Mevzuatın COVID-19 Özelinde Değerlendirilmesi, TBB Dergisi, 2020, (150), 85-122, s.106.
• ÖKÇESİZ, Hayrettin: Hukuk Felsefesi Yönünden İnsan Hakları, İnsan Haklarının Gelişimi, Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara 1999. (Hukuk Felsefesi Yönünden İnsan Hakları I).
• ÖNOK, R. Murat: Bulaşıcı Hastalıklara İlişkin Tedbirlere Aykırı Davranma Suçu (TCK m. 195), Anayasa Hukuku Dergisi, 2020, 9,147-186, s.157-159.
• ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, 10.bs., Yetkin Yayınevi, Ankara, 2009.
• SAĞLAM, Fazıl: Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, 1.bs., AÜSBF Yayınları, Ankara, 1982.
• ŞİRİN, Tolga: Tehlikeli Salgın Hastalıklarla Anayasal Mücadeleye Giriş, Anayasa Hukuku Dergisi, 2020,9 (17), 43-146. s. 79.
• TAN, Turgut: İdari Yaptırımlar ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesindeki Güvenceler, Prof. Dr. A. Şeref Gözübüyük’e Armağan, Turhan Kitapevi, Ankara, 2005.
• TAŞ, Filiz: Covid-19 Pandemi Sürecinde Yetişkinler Arasında Yüz Maskesi Kullanma Pratiği ve Tekniği Üzerine Değerlendirme ve Öneriler, Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi 2020- 2(2), 73-88, s.53.
• YÜZBAŞIOĞLU, Necmi: Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Bloku, İstanbul Üniversitesi Basımevi, İstanbul, 1993.
• İnternet Kaynakları
• ATASOY, Ömer Adil: Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Yeni Bir Kavram: Ölçülülük İlkesi ve Yasa Uygulayıcılar Açısından Uyma Zorunluluğu, https://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg19/atasoy.pdf Erişim Tarihi: 29.09.2022.
• DİKMEN CANİKLİOĞLU, Meltem: Anlamı, Kapsamı ve Sınırlarıyla Temel Haklar ve Anayasalarımız, https://docplayer.biz.tr/182245333-Anlami-kapsami-ve-sinirlariyla-temel-haklar-ve-anayasalarimiz.html Erişim Tarihi: 12.05.2021.
• https://ihop.org.tr/ekonomik-sosyal-ve-kueltuerel-haklar-komitesi/ Erişim Tarihi: 16.05.2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/arama/?q=h%C3%BCrriyet&p=m Erişim Tarihi: 22.09.2023.
• https://osmanlica.ihya.org/ Erişim Tarihi: 16.05.2023.
• https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 01.04.2023.
• https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/turkiyenin-1-yillik-kovid-19la-mucadele-surecinin-tedbir-karnesi/2171001 Erişim Tarihi: 20.09.2020.
• https://www.anayasa.gen.tr/madde13.htm Erişim Tarihi: 18.05.2021.
• https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/docs/sosyalsart.pdf Erişim Tarihi: 16.05.2021.
• SAĞLAM, Fazıl: 2001 Yılı Anayasa Değişikliğinin Yaratabileceği Bazı Sorunlar ve Bunların Çözüm Olanakları https://www.anayasa.gov.tr/media/5890/fazil_saglam.pdf Erişim Tarihi: 28.09.2022.
• SAĞLAM, Mehmet: Ekim 2001 Tarihinde Yapılan Anayasa Değişiklikleri Sonrasında, Düzenlendikleri Maddede Hiçbir Sınırlama Nedenine Yer Verilmemiş Olan Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırı Sorunu, Anayasa Yargısı, 2002,18, (1), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/939124 Erişim Tarihi: 29.09.2022.
• AYM, E.2015/68, K.2017/166, 29/11/2017.
• AYM, E. 1996/48 K. 1996/41, 23/10/1996.
• Danıştay 13. Daire, E. 2010/2490, K. 2013/2706, 01/11/2013.
• AYM, E.2004/84, K. 2004/124, 08/12/2004.
• Anayasa Mahkemesi, Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (Eğitim Sen) ve Diğerleri Başvurusu, B.N. 2014/920, 25.5.2017, R.G.T.20.7.2017, Sayı 30129.