Kur’an Yorumunda Hamîduddîn el-Ferâhî’nin Nazm Metodu ve Fil Suresi Tefsiri

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 54 - 85, 20.04.2018

Orhan Güvel

Öz

Hindistan’da
yaşamış son dönem müfessirlerinden biri de Hamîduddîn el-Ferâhî (1863–1930)’dir.
Ferâhî, kendine özgü geliştirdiği Kur’an’daki sure, ayet ve kelimelerin
birbiriyle münasebetini de kapsayan, her surenin tek bir ana konusunun olduğu ve tüm
ayetlerin bu anlam çerçevesinde anlaşılması gerektiğini savunan “nazm
metodu”ndan hareketle “Nizâmu’l-Kur’ân ve Te’vîlu’l-Furkân bi’l-Furkân” isimli
Arapça bir tefsir yazmayı hedeflemiştir. Müellifin vefatı nedeniyle tamamlanamayan
tefsir çalışmasında Fil Suresi tefsiri, nazm metodunun uygulanması ve önceki
dönem müfessirlerinden farklı sonuçlara ulaşılması bakımından müstesna bir yere
sahiptir. Ferâhî’ye göre sure, Hz. Peygamber’e değil, Fil Vakası’na şahit olmuş
veya olayı birinci tanıklarından dinlemiş Kureyşlilere hitap etmektedir.
Ebrehe’nin ordusuna taş atan kuşlar değil, dağlara çekilerek düşman ordusuna
mukâvemet gösteren, Kureyş kabilesinin başı çektiği Mekke ahâlisi ve hac için
Mekke’ye gelen diğer kabilelere mensup Araplardır. Fil ordusu kuşların attığı
taşlar nedeniyle değil, Mekke halkının direnişi ve buna mukâbil ilâhî bir
yardım olarak gökten inen, askerlerin üzerlerine taş/çakıl yağdıran bir
fırtınayla helak edilmiştir. Kuşlar ise taş atmak için değil, fil ordusundan
geriye kalan insan ve hayvan cesetlerini yiyerek Mekke ve çevresini
pisliklerden temizlemek için gönderilmiştir.  Hacdaki şeytan taşlama (ramyu’l-cimâr)
uygulaması da bu büyük olayın (Fil Vakası) sembolik temsilinden öte birşey değildir.
İşte bu makalede Ferâhî’nin hayatı, eserleri ve nazm teorisine ilişkin bilgi
verilerek, Fil Vakası ve Fil Suresi hakkında ulaştığı sonuçlar, geçmiş dönem tefsir
ve tarih kaynaklarıyla mukayeseli olarak ele alınmıştır. Müellifin iddialarını
desteklemek için takip ettiği yöntemler ve sunduğu deliller kritik edilerek, Fil
Suresi’nin doğru anlaşılması maksadıyla önerdiği yorumlar değerlendirmeye tabi
tutulmuştur. Makalede ayrıca Ferâhî’ye özgü yorumdan yola çıkılarak Fil Suresi yeniden
meallendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ferâhî, nazm, Fil Vakası, kuşlar, şeytan taşlama

Nazm Method of Hamîduddîn al-Ferâhî in the Interpretation of Qur’an and Interpretation of Surah Al-Fil

Öz

Hamîduddîn el-Ferâhî (1863-1930) is one of the late glossators lived in
India. Ferâhî has aimed to write an Arabic interpretation of the Quran with the
name of “Nizâmu’l-Qur’ân and Te’vîlu’l-Furkân bi’l-Furkân” according to the
“Nazm Method” that he developed by himself in which the surah, verses and words
have a relationship together, each surah has a main subject and all verses have
to be understood within this sense. In the Interpretation study which could not
be completed because of the death of the Author, Surah Al-Fil has an
exceptional place as Nazm method was applied and different results were
obtained apart from the other glossators.  According to Ferâhî, the surah does not appeal
to the Prophet Mohammed, it appeals to Tribe of Quraysh who has witnessed the
Elephant Incident or heard the incident by the first witnesses. The ones who
were throwing stones to army of the Abraha were not the birds, they were the
people of Makkah led by Quraysh who went to the mountains and defended against
the enemy army and Arabs from other Tribes who arrived in Makkah for
pilgrimage. The Army of Elephants was not defeated by the stones thrown by the
birds; they were defeated by the defense of the people of Makkah and a storm of
stone/pebble over the soldiers divinely. Birds were not sent to throw stones,
they were sent to clean Makkah and around by eating the remaining animal and
human bodies in the army of elephants. The application of Stoning of the Devil
in Hajj (ramyu’l-cimâr) is a symbolic representation of this incident (Elephant
Incident). In this article Elephant Incident and Surah Al-Fil were
comparatively handled with previous interpretations and historical resources by
providing information relating to the life, works and Nazm Theory of Ferâhî.
Comments of the author that he has suggested in order to understand the Surah
Al-Fil correctly, were evaluated by criticizing the followed methods and
provided evidences in order to support his claims. Also Surah Al-Fil was
translated again under the light of the interpretation of Ferâhî in the
article.

Anahtar Kelimeler

Ferâhî, nazm, Elephant Incident, birds, stoning of devil

Kaynakça

• Ali, Cevâd, Mufassal fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslâm, y.y., Bağdat 1993. Abduh, Muhammed, Fâtiha Sûresi Tefsiri ve Amme Cüzü Tefsiri, (çev. Ömer Aydın), İşaret Yay, İstanbul 2012. Azimli, Mehmet, Fil Hadisesi Hakkında Bazı Mülahazalar, Hikmet Yurdu der, 2008. A Zıllı, Ishtıyaq, “Hamîduddîn Ferâhî”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), 1997. Bayram, Mikail, Fil Olayının Mahiyeti ve Fil Suresi, y.y., Konya t.y. Birışık, Abdulhamit, Hint Alt Kıtası Düşünce ve Tefsir Ekolleri, İnsan Yay, İstanbul 2012. - “Hindistan” (Hindistan’da İslâm Araştırmaları), TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), 1998. - “Medrestü’l-Islâh”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 2003. Bin Fâris, Ahmed, Mu’cemu Mekâyisu’l-Luga, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 2008. el-Bikâî, Burhâneddîn, Nazmu’d-Durer fî Tenâsubu’l-Âyât ve’s-Suver, Dâiratu’l-Maârifi’l-Osmâniye, Hindistan 1978. el-Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2007. Dîvanu Zu’r-Rume, y.y., Dımaşk 1964. Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı, (çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk), İşaret Yay, İstanbul 2000. Fayda, Mustafa, “Fil Vakası”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 1996. el-Ferâhî, Abdulhamîd, Müfredâtu’l-Kurân, (Tah. Muhammed Ecmel Eyyub el-Islâhî), Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut 2002. - Tefsîru Nizâmı’l-Kur’ân ve Te’vîlu’l-Furkân bi’l-Furkân, ed-Dâiratu’l-Hamîdiyye, Azamgarh 2008. - İm’ân fî Aksâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kalem, Dımaşk 1994. - er-Ra’yu’s-Sahîh fi men Huve’z-Zebîh, Dâru’l-Kalem, Dımaşk 1999. - Resâilu fî Ulûmi’l-Kur’ân (Mecmûatu’l-ûlâ), Dâiratu’l-Hamîdiye, A’zamgarh 2013. el-Ferâhîdî, Halil bin Ahmed, Kitâbu’l-Ayn, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, 2. Baskı, 2005. Hamdi Yazır, Elmalılı, Hak Dini Kuran Dili, Huzur yay, İstanbul 2003. el-Islâhî, Abdurrahmân Nâsır, Hayâtu Hamîd, Dâirah Hamîdiye, A’zamgarh 1973. el-Islâhî, Emîn Ahsen, Fil Suresi Tefsiri, Çev. Ali Özdemir, Nida Dergisi, Malatya, sayı. 152, 2012. İbnu’l-Kelbî, Putlar Kitabı, çev. Beyza Bilgin, Ankara Okulu Yay, 2016. İbn Kesîr, Ebi’l-Fidâ İsmail, Tefsiru’l-Kur’âni’l-Azîm, Müessesetu Kurtuba, Gîza 2000. İbn Hişâm, Abdulmelik, es-Siyratu’n-Nebeviyye, Dâr İbn Kesîr, Dımaşk 2005. İbn Âşûr, Tâhir, et-Tahrîr ve’Tenvîr, Dâr Suhnûn, Tunus ty. İbn İshâk, Muhammed, Siyratu’n-Nebeviyye, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2009. Kutup, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, Dâru’ş-Şurûk, Kahire 2013. Kazancı, Ahmet Lütfi, “Ebrehe”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 1994. “Kutsal Kitap ve Deuterokanonik Kitaplar”, Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul 2003. el-Mâturîdî, Muhammed b. Mahmud, Te’vîlât, Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut 2005. Mir, Mustansır, Elephants, Birds of Prey, and Heaps of Pebbles: Farāhī's Interpretation of Sürat al-Fil” ve“The Qur’anic Oaths: Farahi’s Interpretation; Journal of Qur’anic Studies, Edinburgh University Press, 2005. Öztürk, Mustafa, Kur’an’ı Kerim Meali, Düşün Yay, İstanbul 2011. Öztürk, Hayrettin, “Hamîduddîn el-Ferâhî’nin Tefsir Metodu ve Fil Suresi Yorumu”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, O.M.Ü İlahiyat Fakültesi, Samsun 2009. er-Râzi, Fahreddîn, , Tefsîru’l-Kebîr, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1990. Sülün, Murat, Kur’an’ı Kerim ve Türkçe Anlamı, Çağrı Yay, İstanbul 2012. Şensoy, Sedat, “Nazmü’l-Kur’ân”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 2006. Taberî, İbn Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîl Âyi’l-Kur’ân, (thk. Ahmed Abdurrâzık el-Bekrî vd.), Dâru’s-Selâm, Kahire 2009. Zemahşerî, Carullah, el-Keşşâf an Hakaiki’t-Tenzil ve Uyûni’l-Akâvîl fî Vucûhî’t-Te’vîl, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2005. https://incil.info/