İbn Kuteybe’nin ‘Uyûnü’l-ahbâr’ında Yabancı Kültürlere Ait Kaynaklar

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 201 - 223, 31.12.2021

Ferda Yıldırım

Öz

İlk dönem İslâm alimlerinden biri olan İbn Kuteybe tefsir, hadis, kelam, tarih, dil ve edebiyat alanında te’lif ettiği eserleriyle yaşadığı dönemin önemli meselelerine değinmiş, bu meseleler hakkındaki ihtilafları gidermeye çalışmıştır. İbn Kuteybe’nin ‘Uyûnü’l-ahbâr’ı geniş tarihî bilgi içermesi yanında özellikle edep, ahlâk konularını da ihtiva etmesi bakımından İslâm tarihindeki edep konulu eserler arasında ismi zikredilmektedir. İbn Kuteybe’nin yaşadığı asra kadar olan zaman dilimine ait İslâm dünyasının siyasî, dinî, iktisadî, sosyal ve kültürel hayata ait bilgilerinin tespiti açısından eser önemli bir yere sahiptir. Onun ‘Uyûnü’l-ahbâr’ı ele aldığı zaman diliminin özellikle de yaşadığı Abbâsî toplumunun kültürel hayatının birçok yönünü ihtiva etmektedir. Eser bu özelliğiyle ele aldığı dönemin aynası niteliğinde değerlendirilmelidir. Önemli kültür birikimine sahip olan müellif eserinde birçok kaynak kullanarak eserini zenginleştirmiştir. Bu çalışmada eserde yer alan yabancı kültürlere ait kaynakların tespiti üzerinde durulacak ve bu kültürlerin bir değerlendirilmesi yapılacaktır.i

Anahtar Kelimeler

İbn Kuteybe, Abbâsî, 'Uyûnü'l-ahbâr, yabancı kültür

Kaynakça

• Brockelmann, Carl. “İbn Kuteybe”. İslâm Ansiklopedisi, 5-2/ 762-763. Ankara: TDV Yayınları,1989.
• el-Behiy, Muhammed. İslâm Düşüncesinin İlâhi Tarafı. trc. Fuad Sezgin Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,1948.
• Bozkurt, Nahide. Mutezilenin Altın Çağı. Ankara: Ankara Okulları Yayınları,2002.
• el-Câbirî, Muhammed Âbid. Arap Ahlakî Aklı. çev. Muhammed Çelik. İstanbul: Mana Yayınları,2019.
• Durmuş, İsmail. “İbnü’l-Mukaffa‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/ 130-134. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Emîn, Ahmed. Duhâ’l-İslâm. İki cilt. Mısır: Mektebetü’l Üsrâ,1997.
• Emîn, Ahmed. Fecrü’İslâm. Beyrut: Dârü’l Kitâbü’l ‘Arabî,1969.
• el-Endelüsî, Saîd. Tabakâtü'l-ümem. trc. Ramazan Şeşen. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları 2014.
• Ferruh, Ömer. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî. 4 cilt. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melayin,1984.
• Hatib el-Bağdâdî. Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit, Târîhu Bağdât. 17 Cilt. Beyrut: Dârü’l Garbi’l-İslâmî,2001.
• Hamud, Macide.“Sûreti uhrâ ledâ İbn Kuteybe”. Türâsi’l-Arabî. 11/177-200.
• İbn Hallikân. Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-Bermekî el-İrbilî. Vefeyâtü’l-a‘yân ve enbâ’ü ebnâ’iz-zaman. nşr. İhsan Abbas. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’s-Sâdr,1970.
• İbn Kuteybe, ed-Dîneverî. Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim.‘Uyûnü’l-ahbâr. thk. Muhammed İskenderânî. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kitâbü’l- ‘Arabî,2002.
• İbn Kuteybe, ed-Dîneverî. Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. el-Maârif. nşr. Served Ukkaşe. Kahire: Dârü’l-Meârif,1960.
• İbn Kuteybe, ed-Dîneverî. Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Edebü’l-kâtip. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle,1985.
• İbn Kuteybe, ed-Dîneverî. Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. el-İhtilâf fi’l-lafz. thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî. Kâhire: Mektebetü’l-Kutsi,1930.
• İbn Kuteybe, ed-Dîneverî. Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Fadlu’l-Arab ve’t-tenbîh alâ ulûmihâ. thk. Velîd Mahmûd Halîd. Ebûzabî (Abudabi): Mecmau’s-Sekafî,1998.
• İbn Kuteybe, ed-Dîneverî. Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Te’vîlü müşkili’l-Kur’ân. nşr. Seyyîd Ahmed Sagr. Kahire: Dar’ul-Beyrut,1974.
• İbn Kuteybe, ed-Dîneverî. Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Hadis Müdafaası. çev. Hayri Kırbaşoğlu. İstanbul: Kayıhan Yayınları,1988.
• İbnü’n-Nedîm. Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya‘kūb İshâk b. Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. nşr. Eymen Fuâd Seyyid. İki Cilt. London: Müessesetü’l-Furkân et-Türâsi’l-İslâmî,2009.
• İbnü’l-Enbârî. Ebü’l-Berekât Kemâlüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ubeydullâh. Nüzhetü’l-elibba’ fî tabakâtü’l-udebâ. thk. Muhammed Ebu’-Fadl İbrahîm. Kahire: Dâru Nehdati Mısır, 1967.
• Karaismailoğlu, Adnan. “Kelîle ve Dimne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/210-212. Ankara: TDV Yayınları,1989.
• Kaya, Mahmud. “Beytülhikme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/88-90. Ankara: TDV Yayınları,1989.
• Kopf, L. “The ‘Uyûn al-akhbâr of Ibn Qutayba”. Collection De Travaux De L’academıe Internatıonale D’Hıstoıre Des Scıens. 277-309. Paris.
• Lecomte, Gerard. “Ibn Qutayba”, The Encyclopedia of Islam (New Edition). Leiden,1954.
• Sakallı, Talat. "Halife Me’mun ve Hadisçilerle olan Münasebetleri 1". Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. Kayseri 1989, 245-270.
• Sind el-Cündî, Abdülhamîd. İbn Kuteybe el-âlim en-nâtık. Mısır: Müessesetü’l Mısriyyetü’l- ‘Âmme,1963.
• Yazıcı, Hüseyin. “İbn Kuteybe”. Şarkiyât Mecmuası 8 (1998), 181-196.
• Yıldız, Hakkı Dursun. “Abbâsîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/ 38-41. Ankara: TDV Yayınları 1989.
• Savaş, Rıza. Hz.Peygamber Döneminde Kadın. İstanbul: Gelenek Yayınları,2004.
• Zeydân, Corci. İslâm Uygarlıkları Tarihi. trc. Nejdet Gök, 2 Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.