Felsefe ve Kur’an-ı Kerîm Bağlamında Varlık ve Hayatın Anlamı Problemi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 135 - 149, 31.12.2022

Ahmet Vefa Temel

Öz

Varlığa nispetle anlam bedene nispetle ruh gibidir. Anlamsız varlık, ruhsuz beden gibi kadavradan ibarettir. Varlık ve hayat ancak anlamla değer ve güzellik kazanır. Tarih boyunca varlık ve hayata bir anlam ve gaye perspektifinden bakanlarla, bakmayanlar hep olagelmiştir. Özellikle teknolojinin sağladığı sınırsız fırsat ve imkânlar içinde adeta kendini kaybeden insanlık gittikçe metafizik alem ile ilişkisini kesmekte, varlık ve hayatın anlamı üzerinde tefekkürden uzaklaşmakta, üretim ve tüketim çarkı içinde adeta robotlaşmaktadır.
Öte yandan anlam kavramının manasını yitirdiği bir dünyada yaşadığımız aşikardır. Oysa ki varlık ve hayat anlamla değer kazanır. Anlamsızlık ise her şeyi değersizleştirir, manevi, ahlaki ve insani hayatı çürüterek, adaletin, merhametin, sevginin, paylaşmanın, fedakarlığın unutulduğu kaskatı ruhsuz bir iklim oluşturur.
Ele aldığımız problemin kaynağı varlık ve olaylara sadece beş duyu ve akıl penceresinden bakmak, vahyi devre dışı bırakmaktır. Vahyin ışığı olmadan gaye ve anlam problemini çözmek mümkün değildir. Varlığın başlangıcı, hayatın gaye ve anlamı, helal haram, günah sevap, özellikle de ölüm ve ölüm ötesi, cennet, cehennem vb. hususlar ancak ilahi mesajla kavranabilir. Pozitif ilimler varlık ve olayların oluş şeklini, sebep sonuç ilişkisini açıklar, nasıl sorusuna cevap verir fakat niçin sorusuna cevap veremez. Bu probleme nereden bakılırsa bakılsın ilim, hikmet ve kudret sahibi bir yaratıcı olmadan varlık ve hayatın anlam kazanması mümkün değildir.
Biz bu çalışmamızda varlık ve hayata dair özellikle filozoflara ait beşeri yaklaşımlara kısaca temas edecek ayrıca ilahi mesaj olan Kur’ân-ı Kerîm’in bu konudaki tespit ve değerlendirmelerini ele alacağız.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Varlık, Hayat, Problem

Kaynakça

• Abduh, Muhammed – Rıza, Reşid. Tefsîru’l-Menâr. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mârife, ts.
• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. Mu’cemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1422/2001.
• Akıncı, Adem. “Hayata Anlam Vermede Dini Değerlerin ve Din Öğretiminin Rolü”. Değerler Eğitimi Dergisi, 3/9, (2005), 7-24.
• Aurelius, Marcus. Düşünceler. çev. Şadan Karadeniz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2021.
• Bahçi, İbrahim. Çağdaş Felsefede Yeni Realizm Tartışmaları Markus Gabriel’in Anlam Alanları Ontolojisi. İstanbul: Medeniyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Barfield, Owen. Anlamın Yeniden Keşfi. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2019.
• Başgil, Ali Fuat. Din ve Laiklik. İstanbul: Sönmez Neşriyat, 1962.
• Berdyaev, Nikolay Aleksandroviç. İnsanın Yazgısı. çev. Hüsamettin Arslan. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2020.
• Bertrand Russell. Din ile bilim. çev. Akşit Göktürk. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
• Bursevi, İsmail Hakkı. Ruhul Beyan Tefsiri. İhtisar eden: Muhammed Ali Sâbuni. çev. Abdullah Öz vd., 10 Cilt. İstanbul: Damla Yayınları, 1995.
• Camus, Albert, Sisifos Söyleni. çev. Tahsin Yücel. İstanbul: Can Yayınları, 5. Basım, 1997.
• Carrel, Alexis. İnsan Bu Meçhul. çev. Vedat Nazikoğlu. İstanbul: b.y. 1956.
• Carrel, Alexis, İnsanlar Uyanın. çev. Leyla Yazıcıoğlu. İstanbul: Arif Bolat Kitabevi, 1956.
• Çapçıoğlu, İhsan - Yürük, Tuğrul. “Modern Dünyada İnsanın Anlam Arayışına Teolojik Katkı: Hz. İbrahim Kıssası Örneği”. BİDDER, Sosyal Bilimler Dergisi, 1/2, (2010), 21-31.
• Çilingir, Lokman. “Hayatın Anlamı Nedir veya İyi Bir Hayat Nasıl Olmalıdır”. Düşünen Siyaset 18 (2003), 1–6.
• Düzgün, Şaban Ali. Dini Anlama Kılavuzu. Ankara: Otto Yayınları, 2021.
• Einstein, Albert. Benim Gözümde Dünya. çev. Demet Evrenesoğlu. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2019.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, 1992.
• Garaudy, Roger. Yirminci Yüzyılın Biyografisi. çev. Cemal Aydın. İstanbul: Timaş Yayınları, 2020
• Heidegger, Martin. Kant ve Metafizik Problemi. çev. Kaan H. Ökten. İstanbul: Alfa Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Heidegger, Martin. Varlık ve Zaman. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2004.
• Hicazî, Muhammed Mahmud. et-Tefsîru'l Vâdıh (Furkan Tefsiri). çev. Mehmet Keskin. 6 Cilt. İstanbul: İlim Yayınları, ts.
• Hökelekli, Hayati. İslam’a Giriş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• İbn. Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. el Bidâye ve’n-Nihaye. 14 Cilt. Kahire, Dâru’l-Hadîs, 1423/2002.
• Kalın, İbrahim. Açık Ufuk. İstanbul: İnsan Yayınları, 2021.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-Aḥkâmi’l-Ḳurʾân ve’l-Mübeyyin limâ Tezammenehû mine’s-Sünneti ve Âyi’l-Furḳân. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî, 1387/1967.
• Markus, Gabriel. Sinn und Existenz. Eine realistische Ontologie. Berlin: Suhrkamp, 2016.
• Mâturîdî, Ebu Mansur. Te’vilâtü Ehli’s-Sünne. thk. Fatıma Yûsuf el-Hiyemî. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1425/2004.
• Morrison, Cressy. İnsan, Kainat ve Ötesi. çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Hareket Yayınları, 1972.
• Nagel, Thomas. Her Şey Ne Anlama Geliyor Felsefeye Küçük Bir Giriş. çev. Hakan Gündoğdu. İstanbul: yy. 2020.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. thk. Mervan Muhammed Şikar. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’n-Nefâis, 1416/1996.
• Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-A’rec. Garâibü’l-Kur’ân ve Regâibü’l-Furkân. thk. İbrahim Atve İvaz. 30 Cilt. Mısır: Mektebetü’l-Halebi, 1390/1970.
• Razi, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-Gayb. 33 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
• Russell, Bertrand. Batı Felsefesi Tarihi. çev. Ahmet Fethi Yıldırım. İstanbul: Alfa Yayınları, 2021.
• Sartre, Jean Paul. Varoluşculuk. çev. Asım Bezirci. İstanbul: Say Yayınları, 7. Basım, 2007.
• Schopenhauer, Arthur. Hayatın Anlamı, çev. Ahmet Aydoğan. İstanbul: Say Yayınları, 2021.
• Seneca, Lucius Annaeus. Ahlaki Mektuplar. çev. Türkan Uzel. Ankara: T.T.K Yayınları, 1999.
• Spinoza, Benedictus. Teolojik, Politik İnceleme. çev. Cemal Bali Akal, Reyda Ergün. Ankara: Dost Kitabevi, 2019.
• Şasa, Ayşe. Bir Ruh Macerası. İstanbul: Timaş Yayınları, 2019.
• Tolstoy, Lev Nikolayeviç. İtiraflarım. çev. Orhan Yetkin. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2005.
• Unamuno, Miguel de. Yaşamın Trajik Duygusu. çev. Beyza Fırat. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
• Ünlüsoy, Abdullah. Postmodern Teoloji. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2021.
• Warburton, Nigel. Felsefenin Kısa Tarihi. çev. Güçlü Ateşoğlu. İstanbul: Alfa Yayınları, 2021.
• Weber, Max. Din Sosyolojisi. çev. Latif Boyacı. İstanbul: Yarın Yayınları, 2016.
• Zemahşeri, Ebü’l-Kâsım Mahmud b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf an Hakâik-i Ğavâmizı’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Akâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl. thk. Muhammed Abdüsselam Sahin. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi, 1415/1995.