PSİKOLOJİK SÖZLEŞME İHLALİNİN ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞME VE İŞTEN AYRILMA NİYETİ ÜZERİNE ETKİSİ: SİGORTACILIK SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 24, 112 - 134, 28.11.2022

Ahmet Kar , Mehmet Muratoğlu

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1126365

Öz

Hem ulusal hem de uluslararası alan yazında psikolojik sözleşmenin işten ayrılma niyetine, örgütsel özdeşleşmeye, işe bağlılığa, iş tatminine ve iş performansına etkisi üzerine çeşitli çalışmalar yürütülmüştür. Fakat sigorta sektörü özelinde bu çalışmaların diğer sektörlere kıyasla daha az olduğu görülmektedir. Bu çalışmada sigortacılık sektöründe algılanan psikolojik sözleşme ihlalinin çalışanların işten ayrılma niyetlerine etkisi ve bu etki üzerinde örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolünü değerlendirmek amaçlanmaktadır. Ayrıca, demografik özelliklerin, mevcut kurumda ve toplamda çalışma süresinin, çalışılan departmanın psikolojik sözleşme ihlali algısında, örgütsel özdeşleşme düzeyinde ve işten ayrılma niyetinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık yaratıp yaratmadığını ortaya koymak da amaçlanmaktadır. Çalışmanın amacını gerçekleştirmek üzere SPSS 21.0 Paket Programı Process Makrosu ile Model 4’e ilişkin analizler yürütülmüştür. Çalışmada ayrıca tanımlayıcı istatistiklere ve korelasyon analizine başvurulmuştur. Analizler neticesinde psikolojik sözleşme ihlali algısının işten ayrılma niyetini pozitif yönde etkilediği ve örgütsel özdeşleşmenin de bu etkide aracılık rolü üstlendiği görülmüştür. Bu çalışmanın işten ayrılmaların ve sektör içi yer değiştirmelerin sıklıkla yaşandığı sigorta sektöründe kurum içi insan kaynağını yöneten yöneticiler olmak üzere tüm yöneticilere katkı sunması beklenmektedir. Ayrıca incelenen değişkenler arasındaki doğrudan ve dolaylı ilişkilerin ortaya koyulmasının sigortacılık sektörüyle ilgili literatüre katkı sağlaması da beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Sözleşme İhlali, Psikolojik Sözleşme, Örgütsel Özdeşleşme, İşten Ayrılma Niyeti

THE IMPACT OF PSYCHOLOGICAL CONTRACT BREACH ON ORGANIZATIONAL IDENTIFICATION AND INTENTION TO QUIT: AN APPLICATION ON THE INSURANCE SECTOR

Öz

In both national and international literature, various studies have been carried out on the effect of the psychological contract on the intention to quit, organizational identification, job commitment, job satisfaction and job performance. However, it is seen that these studies are less in the insurance sector compared to other sectors. In this study, it is aimed to evaluate the effect of perceived psychological contract violation in the insurance sector on employees' intention to leave and the mediating role of organizational identification on this effect. It is also aimed to reveal whether the demographic characteristics, working duration in the current institution and in total, make a statistically significant difference in the perception of psychological contract violation, the level of organizational identification and the intention to leave the job. In order to achieve the aim of the study, analyzes of Process Macro Model 4 were carried out with SPSS 21.0 Package Program. Descriptive statistics and correlation analysis were also used in the study. As a result of the analyzes, it was seen that the perception of psychological contract violation positively affected the intention to leave and organizational identification also played a mediating role in this effect. It is expected that this study will contribute to all managers, especially human resources managers in the insurance sector, where job layoffs and intra-sector relocations are frequent. In addition, it is expected that revealing the direct and indirect relationships between the variables examined will contribute to the literature on the insurance sector.

Anahtar Kelimeler

Psychological Contract, Psychological Contract Breach, Organizational Identification, Intention to Quit

Kaynakça

• Addae, H. M., Parboteeah, K. P., & Davis, E. E. (2006). Organizational commitment and intentions to quit. International Journal of Organizational Analysis.14(3), 225-238 https://doi.org/10.1108/19348830610823419
• Akmaz, A., & Erbaşı, A. (2016). Psikolojik kontrat ile örgütsel bağlılık ve örgütsel güven ilişkisi: mersin ilindeki 4 ve 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(4), 125-154.
• Argyris, C. (1960). Understanding organizational behavior.
• Aselage, J., Eisenberger, R. (2003), Perceived Organizational Support and Psychological Contracts: A Theoretical Integration. Journal of Organizational Behavior, 24, 491-509. https://doi.org/10.1002/job.211
• Ashforth, B. E., & Mael, F. (1989). Social identity theory and the organization. Academy of management review, 14(1), 20-39. https://doi.org/10.2307/258189
• Aslan, Ş., & Uyar, S. (2018). Psikolojik sözleşme ihlali ile hissettirdiklerinin örgütsel özdeşleşme, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerine etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(1), 1-38. https://doi.org/10.24988/deuiibf.2018331491
• Aykan, E. (2014). Effects of perceived psychological contract breach on turnover intention: Intermediary role of loneliness perception of employees. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 150, 413-419. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.09.040
• Aykanat, Z. (2014). Psikolojik Sözleşmenin İhlali Algısında Örgütsel Adaletin Etkisi ve Etik Liderin Aracı Değişken Olarak Rolü: Kalkınma Ajanslarında Uygulama. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Aypar, S., Sökmen, A., & Ekmekçioğlu, E. B. (2018). İş Tatmini Ve İşten Ayrilma Niyeti İlişkisi: Örgütsel Özdeşleşmenin Aracilik Rolü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 116-124.
• Barlett, K. R. (1999). The Relationship between Training and Organizational Commitment in The Health Care Field. The University of Illionis. Urbana.
• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık İletişim Eğitim Hizmetleri Behery, M., Abdallah, S. , Parakandi, M .ve Kukunuru, S. (2014). Psychological contracts and intention to leave with mediation effect of organizational commitment and employee satisfaction at times of recession. Review of ınternational business and strategy.
• Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile Örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Der, 15(1), 5-34.
• Bunderson, J.S. (2001). How work ideologies shape the psychological contracts of professional employees: doctors’ responses to perceived breach. Journal of Organizational Behavior, 22 (7), 717-741. https://doi.org/10.1002/job.112
• Büyükyılmaz, O. (2013). Akademik Personel Açısından Psikolojik Sözleşme İhlali İle İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkilerin Analizi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. T.C. Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Coyle‐Shapiro, J., & Kessler, I. (2000). Consequences of the psychological contract for the employment relationship: A large scale survey. Journal of management studies, 37(7), 903-930. https://doi.org/10.1111/1467-6486.00210
• Coyle-Shapiro, J. ve Kessler, I. (2002). Exploring reciprocity through the lens of the psychological contract: employee and employer perspectives. European Journal of Work and Organizational Psychology, 11(1), 69-86
• Coyle-Shapiro, J. ve Conway, N. (2005). Exchange relationships: examining psychological contracts and perceived organisational support. Journal of Applied Psychology, 90 (4), 774-781. https://doi.org/10.1037/0021-9010.90.4.774
• Dikili, A. (2012). Psikolojik Sözleşme İle İş Tatmini İlişkisi: Bir Örnek Olay Çalışması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Sakarya.
• Doğan, S., & Demiral, Ö. (2009). Örgütsel bağlılığın sağlanmasında personel güçlendirme ve psikolojik sözleşmenin etkisine ilişkin bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (32), 47-80.
• Epitropaki, O. (2013). A multi-level investigation of psychological contract breach and organizational identification through the lens of perceived organizational membership: Testing a moderated–mediated model. Journal of Organizational Behavior, 34(1), 65-86. https://doi.org/10.1002/job.1793
• Epitropaki, O. ve Martin, R. (2005). The moderating role of individual differences in the relation between transformational/transactional leadership perceptions and organizational Identification. The Leadership Quarterly, 16(4), 569-589. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2005.06.005
• Erkmen, T. ve Bozkurt, S. (2011). Örgüt Kültürü Ve Örgütsel Bağlılık İlişkisinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F Dergisi, 31(2), 203
• Erkmen, T. (2010). Örgüt kültürü, 1. bs. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım
• Erkutlu, H. & Chafra, J. (2016). Impact of behavioral integrity on organizational identification: The moderating roles of power distance and organizational politics. Management Research Review, 39(6), 672-691. doi:10.1108/MRR-01-2015-0011
• Esmer, Y., & Özdaşlı, K. (2018). Akademik Yönetimde Psikolojik Sözleşme İhlali, Etik Liderlik Ve Prososyal Davranışlar. Çizgi Kitapevi Yayınları, Ankara.
• Gültekin, S. (2014). Psikolojik Sözleşme İhlali İle Örgüte Karşı Sinik Tutum Arasındaki İlişkide Lider-Üye Etkileşiminin Aracılık Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ankara
• Gürbüz, S. ve Bekmezci, M. (2012). İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamalarının Bilgi İşçilerinin İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Duygusal Bağlılığın Aracılık ve Düzenleyicilik Rolü. İstanbul Üniversi¬tesi İşletme Fakültesi Dergisi, 41(2), 189-213.
• Kickul, J. , Lester, S.W.& Finkl, J. (2002). Promise breaking during radical organizational change: do justice interventions make a difference? . Journal of Organizational Behavior, 23 (4), 469-488. https://doi.org/10.1002/job.151
• Kırmızıgül, B. (2018). Örgütsel sosyalleşmenin örgütsel özdeşleşme üzerine etkisi: bankacılık sektöründe bir araştırma, Turkish Studies Economics, Finance and Politics, 13(30), 225-241. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.14630
• Lee, G.J. ve Faller, N. (2005). Transactional and Relational Aspects of the Psychological Contracts of Temporary Workers. South African Journal of Psychological, 35(4), 831-847.
• Levinson, H. , Price, C. , Munden, R. , H. J. Mandl, H.J. ve C. M. Solley. (1962). Men, Management and Mental Health. Boston: Harvard University Press. Levınson, H. (1965), Reciprocration: The relationship between Man and Organization. Administrative Science Quarterly, 9(4).
• Li, J. J., Wong, I. A., & Kim, W. G. (2016). Effects of psychological contract breach on attitudes and performance: The moderating role of competitive climate. International Journal of Hospitality Management, 55, 1-10.
• Lo, S., & Aryee, S. (2003). Psychological contract breach in a Chinese context: An integrative approach. Journal of Management Studies, 40(4), 1005-1020.
• Lu, Y., Shen, Y., & Zhao, L. (2015). Linking Psychological Contract Breach and Employee Outcomes in China: Does Leader-Member Exchange Make a Difference?. The Chinese Economy, 48(4), 297-308.
• Lub, X., Nije Bijvank, M., Matthijs Bal, P., Blomme, R.& Schalk, R. (2012). Different or Alike? Exploring the Psychological Contract and Commitment of Diffe¬rentgenerations of Hospitality Workers, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 24 (4), 553–573.
• Mael, F. A.& Ashforth, B. E. (1992). Alumni and Their Alma Mater: A Partial Test of The Reformulated Model of Organizational Identification. Journal of Organizational Behavior. 13, 103–123. Mael, F.A. & Ashforth, B.E. (1995). Loyal from Day One: Biodata, Organizational Identification, and Turnover among Newcomers. Personnel Psychology, 48, 309–333
• Miller, V.D., Allen, M. , Casey M.K. & Johnson, J.R. (2000). Reconsidering the Organizational Identification Ques¬tionnaire, Management Communication Quarterly, 13 (4): 626-658.
• Mimaroğlu, H. (2008). Psikolojik Sözleşmenin Personelin Tutum ve Davranışlarına Etkileri: Tıbbi Satış Temsilcileri Üzerinde Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Mishra, S. &Kumar, P. (2017). Exploring the nexus between psychological contract and turnover intention: conceptual framework. Romanian Economic and Business Review, 12(1).
• Mobley, W. H., Horner, S. O.& Hollingsworth, A. T. (1978). An Evaluation of Precursors of Hospital Employee Turnover. Journal of Applied Psychology, 63(4), 408-414.
• Mobley, W. H. (1982). Employee Turnover: Causes, Consequences and Control, MA, Addison. Wesley
• Morrison, E.W. & Robinson S.L. (1997). When Employees Feel Betrayed: A Model of How Psychological Contract Violation Develops. Academy of Management Review, 22(1), 226-256. https://doi.org/10.2307/259230
• Ökten, S.S. (2008). Güçlendirmenin İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisinde Kalite Kültürünün Ara Değişken Olarak İncelenmesi. Gebze İleri teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli
• Örücü E., ve Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel Adaletin Çalışanların İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Güney Afrika Cumhuriyeti’nde Bir Uygulama/The Influence of Organizational Justice on the Turnover Intention: A Study in the Republic of South Africa. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 335-358.
• O'Neill, J. L. & Gaither, C. A. (2007). Investigating The Relationship Between The Practice of Pharmaceutical Care, Construed External Image, Organizational Identification, and Job Turnover Intention of Community Pharmacists. Research in Social and Administrative Pharmacy, 3(4), 438-463.
• Orbay, N.T. (2008). Hastanelerde Hemşirelerin İşte Kalma ve İşten Ayrılma Niyetlerini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Pratt, M.G. (1998). To be or not to be; Central Question in Organizational Identification”. Identity in Organizations: Building Theory Through Conversation, 171-208.
• Reade, C. (2001). Antecedents of organizational identification in multinational corporations: fostering psychological attachment to the local subsidiary and the global organization. International Journal of Human Resource Management, 12(1), 1269-1291.
• Richard, P. J., Devinney, T. M., Yip, G. S., & Johnson, G. (2009). Measuring organizational performance: Towards methodological best practice. Journal of management, 35(3), 718-804.
• Robinson, S.L. & Rousseau, D.M. (1994). Violating the psychological contract: not the exception but the norm. Journal of Organizational Behaviour, 15 (3), 245-259.
• Robinson, S.L. (1996). Trust and breach of the psychological contract. Administrative Science Quarterly, 41(4), 574-599.
• Robinson, S. L., & Wolfe Morrison, E. (2000). The development of psychological contract breach and violation: A longitudinal study. Journal of organizational Behavior, 21(5), 525-546.
• Rousseau, D.M. & Greller, M. M. (1994). Human Resource Practices: Administrative Contract Makers, Human Re¬source Management, 33 (3), 385-401.
• Rousseau, D.M. & Wade-benzonı, K.A. (1994). Linking Strategy and Human Resource Practices: How Employee and Customer Contracts Are Created”, Human Resource Management, 33(3), 463-489
• Rusbelt, C.E., Farrell, D. , Rogers, G. & Maınous, A. G. (1988). Impact of Exchange Variables on Exit, Voice, Loyalty and Neglect: An Integrative Model of Responses to Decline Job Satisfaction. Academy of Management Journal, 31(2), 599-627.
• Schein, E. H. (1980). Organizational Psychology, 3rd Ed. New Jersey: Prentice-Hall.
• Schalk, R., & Roe, R. E. (2007). Towards a dynamic model of the psychological contract. Journal for the theory of social behaviour, 37(2), 167-182.
• Singh, R. (1998), “ Redefining Psychological Contractswith the U.S. Work Force: A Critical Task for Strategic Human Resource Management Planners in the 1990. Human Resource Management, 37(1), 61-69.
• Shore, L. M., & Tetrick, L. E. (1994). The psychological contract as an explanatory framework. Trends in organizational behavior, 1, 91-109.
• Smidts, A. , Pruyn, A.T. ve Van Riel, C.B. (2001), The impact of employee communication and perceived external prestige on organizational identification. Academy of Management Journal, 49(5), 1051-1062.
• Steve Chi, S. C., & Chen, S. C. (2007). Perceived psychological contract fulfillment and job attitudes among repatriates: An empirical study in Taiwan. International Journal of Manpower, 28(6), 474-488.
• Steven L. Mc. S. & Mary Ann V. G. (2016). Örgütsel Davranış, 3. bs. (Ayşe Günsel ve Serdar Bozkurt, Çev.). içinde (s. 250-268). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık
• Tekleab, A.G. & Takeuchi, R. ve Taylor, M.S. (2005). Extending The Chain of Relationships Among Organizational Jus¬tice, Social Exchange, And Employee Reactions: The Role of Contract Violations. Academy of Management Jo¬urnal, 48(1), 146-157.
• Teoman, D. D. (2007). Performans Değerlendirme Sürecinde Oluşan Adalet Algısı, Bu Algının İç, Dış ve Sosyal Ödüllerle Olan İlişkisinin İşten Ayrılma Niyeti’ne Olan Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tett, R.P & Meyer, J.P. (1993) Job Satisfaction, Organizational Commitment, Turnover Intention, and Turnover: Path Analyses Based on Meta Analytic Findings. Personnel Psychology, 46, 259-293.
• Tokgöz, E. Ve Seymen, O. A. (2013). Örgütsel Güven, Örgütsel Özdeşleşme Ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Bir Devlet Hastanesinde Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tez Önerisi, Balıkesir Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Balıkkesir
• Topaloğlu, H. ve Arastaman, G. (2016). Örgütlerde Psikolojik Sözleşme Üzerine Kuramsal Bir Değerlendirme. Aksaray Üniversitesi, Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 25-29
• Topçu, M. K. (2015). Çalışanların Kişilik Özelliklerinin Örgütsel Özdeşleşme Ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisinde Psikolojik Sözleşme Algısının Rolü. Yayınlanmamış Doktora Tezi. T.C. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Turgut, H., Soran, S., & Ateş, M. F. (2017). Örgütsel özdeşleşme işten ayrılma niyeti ilişkisinde psikolojik dayanıklılığın aracı rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 16, 577-592.
• Turnley, William H. ve Daniel C. Feldman (1999), The Impact of Psychological Contract Violations on Exit, Voice, Loyalty, and Neglect. Human Relations, 52(7), 895-922.
• Turnley, W.H. ve Feldman, D.C. (2000). Re-examining the effects of psychological contract violations: unmet expectations and job dissatisfaction as mediators. Journal of Organizational Behavior, 21 (1), 25-42
• Turnley, W.H., Bolino, M.C., Lester, S.W. ve Bloodgood, J.M. (2003). The impact of psychological contract fulfillment on the performance of in-role and organizational citizenship behaviors, Journal of Management, 29 (2), 187-206.
• Turunç, Ö. (2011). Örgütsel adaletin çalışanların örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyetine etkisi: örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 13(1), 143-166.
• Turunç, Ö. ve Çelik, M. (2010). Çalışanların Algıladıkları Ör¬gütsel Destek ve İş Stresinin Örgütsel Özdeşleşme ve İş Performansına Etkisi, Yönetim ve Ekonomi, 17 (2), 183- 206.
• Tüzün, I. K., (2006). Örgütsel Güven, Örgütsel Kimlik ve Örgütsel Özdeşleşme İlişkisi; Uygulamalı Bir Çalışma (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Zagenczyk, T. J., Gibney, R., Few, W. T. ve Scott, K. L. (2011). Psychological contracts and organizational identification: The mediating effect of perceived organizational support. Journal of labor research, 32(3), 254-281. doi:10.1007/s12122-011-9111-z
• Zhao, H., Wayne, S. J. , Glibkowski, B. C. ve Bravo, J. (2007). The Impact of Psychological Contract Breach on Work-related Outcomes: A Meta- Analysis. Personel Psychology, 60 (3), 647-680.