THE ANALYSIS OF RELATIONSHIP BETWEEN INVESTOR PROFILES AND BEHAVIOURAL TENDENCIES AFFECTING INVESTMENT DECISIONS

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 26, 535 - 566, 30.11.2023

İsmail Fatih Ceyhan , Rıdvan Güller

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1308282

Öz

In traditional finance theories, people are considered rational and therefore act rationally in all financial decisions. According to behavioral finance, there are various factors that guide people's financial investment decisions and prevent them from acting rationally. Due to these factors, it is not possible for people to act rationally in every situation. Behavioral finance, which argues that it is not correct to evaluate human beings only within the concept of rational human (homoeconomicus), ignoring the emotional and psychological side of human beings, has challenged traditional finance with this argument and brought a new dimension to the field of finance. This study examines the impact of behavioral tendencies and psychological biases that prevent rational behavior in financial investment decisions of individual investors residing in Bartın province. The relationship between the socio-demographic factors and financial profiles of the same investors and various behavioral tendencies that guide their financial investment decisions is also investigated. For this purpose, a questionnaire was applied to 382 people having previous investment experience and collected data were analyzed using the chi-square method. As a result of the study, it has been determined that individual investors in Bartın province have the behavioral tendencies and psychological biases found in the literature to a large extent. It has been also found that there is a relationship between some of these tendencies and the socio-demographic characteristics and financial profiles of investors.

Anahtar Kelimeler

Anomalies, Individual Investor, Behavioral Finance, Investor Behaviors, Bartın

YATIRIMCI PROFİLLERİ İLE YATIRIM KARARLARINI ETKİLEYEN DAVRANIŞSAL EĞİLİMLER ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ANALİZİ

Öz

Geleneksel finansa ait teorilerde insan rasyonel kabul edilir ve bu nedenle alacağı tüm finansal kararlarda rasyonel davranır. Davranışsal finansa göre ise insanların finansal yatırım kararlarına yön veren ve onları rasyonel davranmaktan alıkoyan çeşitli etkenler bulunmaktadır. Bu etkenlerden ötürü insanların her durumda rasyonel davranmaları mümkün değildir. İnsanın duygusal ve psikolojik tarafını görmezden gelerek, insanı sadece rasyonel insan (Homo Economicus) kavramının içerisinde değerlendirmenin doğru olmadığını savunan davranışsal finans, bu savı ile geleneksel finansa meydan okuyarak finans alanına yeni bir boyut kazandırmıştır. Bu çalışmada finansal yatırım kararlarında rasyonel davranmaktan alıkoyan davranışsal eğilimlerin ve psikolojik önyargıların, Bartın ilindeki bireysel yatırımcılar üzerindeki etkisi incelenmiştir. Aynı yatırımcıların sosyo-demografik nitelikleri ve finansal profilleri ile finansal yatırım kararlarına yön veren çeşitli davranışsal eğilimler arasındaki ilişki de araştırılmıştır. Bunun için daha önce yatırım deneyimi bulunan 382 kişiye anket uygulanmış ve toplanan veriler ki-kare yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda Bartın ilindeki bireysel yatırımcıların, literatürde bulunan davranışsal eğilimleri ve psikolojik önyargıları büyük ölçüde taşıdıkları tespit edilmiştir. Ayrıca bu eğilimlerden bazıları ile yatırımcıların sosyo-demografik nitelikleri ve finansal profilleri arasında ilişki olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anomaliler, Bireysel Yatırımcı, Davranışsal Finans, Yatırımcı Davranışları, Bartın

Kaynakça

• Ağan, B. (2017). Davranışsal finans temelinde finansal yatırım kararlarının analizi. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Aktaş, F.B. (2012). Davranışsal finans ve yatırımcı psikolojisi İMKB üzerine ampirik bir analiz. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Allais, M. (1953). Le comportement de l'homme rationnel devant le risque: Critique des postulats et axiomes de l'école américaine. Econometrica: Journal of the econometric society, 503–546.
• Alper, D., & Ertan, Y (2008). Yatırım fonu seçim kararlarında çerçeveleme etkisi. Muhasebe ve Finasman Dergisi, 37: 174–184.
• Alsabban, S., & Alarfaj, O. (2020). An empiricial analysis of behavioral finance in the Saudi stock market: Evidence of overconfidence behavior. International Journal of Economics and Financial Issues, 10(1), 73–86.
• Altaş, İ. (2019). Bireysel yatırım kararlarını etkileyen faktörlerin davranışsal finans bağlamında ARAŞTIRILMASI. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Angı, G.G., Bekçi, İ., & Karataş, Ö.N. (2016). Bireysel hisse senedi yatırımcılarının bilişsel önyargıları üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 70, 171–192.
• Arslan, E., & Boztosun, D. (2022). Demografik faktörler ve davranışsal finans: Bireysel yatırımcılar üzerine bir araştırma. Turizm, Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 30–46.
• Aspembitova, A., Feng, L., & Chew, L. (2021). Behavioral structure of users in cryptocurrency market. Plos One, 18, 1–19.
• Atak, O. & Kutukız, D. (2021). Davranışsal finans eğilimlerinin, bireysel yatırımcıların Yatırım tercihlerine ve yatırımlarda yararlandıkları bilgi kaynaklarına göre karşılaştırılması: Muğla ilindeki turizm işletme yöneticileri üzerinde bir uygulama, Turizm Akademik Dergisi, 8(1), 231-248.
• Ateş, A. (2007). Finansal yatırımların davranışsal finans açısından değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Aydın, Ü., & Ağan, B. (2016). Rasyonel olmayan kararların finansal yatırım tercihleri üzerindeki etkisi: Davranışsal finans çerçevesinde bir uygulama. Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 95–112.
• Aytekin, Y.E. (2015). Bireysel yatırımcıların incelenmesi: Van ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Aytekin, Y., & Aygün, M. (2016). Finansta yeni bir alan: Davranışsal finans, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2), 143–156.
• Baker, H., Kumar, S., Goyal, N., & Gaur, V. (2019). How financial literacy and demographic variables relate to behavioral biases. Managerial Finance, 45(1), 124–146.
• Barber, B.M., & Odean, T. (2001). Boys will be boys: Gender, overconfıdence, and common stock investment. The Quarterly Journal of Economics, 116(2), 261–292.
• Bernstein, W. (2005). Yatırımın dört temel taşı. Scala Yayıncılık, İstanbul.
• Böyükaslan, A. (2012). Bireysel yatırımcıları finansal yatırım kararına yönlendiren faktörlerin davranışsal finans açısından incelenmesi: Afyonkarahisar örneği. (Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Calderón, O.P. (2018). Herding behavior in cryptocurrency markets. Universitat Autònoma de Barcelona Department of Applied Economics, (11), 1–31.
• Chira, I., Adams, M., & Thornton, B. (2008). Behavioral bias within the decision making process. Journal of Business & Economics Research, 6(8), 11–20.
• Çam, A.V., & Hırka, E. (2019). Bireysel yatırım kararlarında davranışsal eğilimlerin ölçülmesi: Gümüşhane ilinde bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(3), 961–976.
• Çetiner, M., Ayhan Gökçek, H., & Turp Gölbaşı, B. (2019). Davranışsal finans perspektifinden yatırımcı davranışları üzerine bir inceleme. Uluslararası Bankacılık, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2 (1): 1–30.
• Dickason, Z., & Ferreira, S. (2018). Establishing a link between risk tolerance, investor personality and behavioural finance in South Africa. Cogent Economics & Finance, 6 (1): 1–13.
• Doğru, B.N., & Büyükakın, F. (2020). Kurumsal yatırımcıların karar alma aşamalarına davranışsal finans perspektifinden bakış: Kocaeli ili imalat sanayi uygulaması. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(4), 13–23.
• Ede, M. (2007). Davranışsal finans ve bireysel yatırımcı davranışları üzerine ampirik bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gazel, S. (2016). Davranışsal finans psikolojik eşik ve önyargılar. Detay Yayıncılık, Ankara. Glaser, M., & Weber, M. (2007). Overconfidence and trading volume. Geneva Risk and Insurance Review, 32(1), 1–36.
• Goldenberg, H.D. (2004). A book review from journal of socio-economics: Beyond greed and fear. Journal of Socio-Economics, 33(1), 125–135.
• Göksu, A. (2013). Portföy Yatırım kararlarında davranışsal finansın etkisi: Borsa İstanbul uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gupta, S., & Sharma, K. (2020). Research paper on behavioral finance in banking; analysis of investment preferences of individual investors. UGC Care Journal, 19(39), 296–299.
• Gül, M., Ekşi, İ.H., & Sürme, M. (2017). Davranışsal finans açısından altın yatırımcılarının davranışlarının incelenmesi: Gaziantep örneği. Maliye ve Finans Yazıları, 108, 143–165.
• Güller, R. (2023). Bireysel yatırımcıların finansal yatırım kararlarını etkileyen faktörler: Bartın ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bartın.
• Gümüş, F.B., Koç, M., & Agalarova, M. (2013). Bireysel yatırımcıların yatırım kararları üzerinde etkili olan demografik ve psikolojik faktörlerin tespiti üzerine bir çalışma: Türkiye ve Azerbaycan uygulaması. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(6), 71–94.
• Gümüş, U.T., Erhan, V., & Kılıç, Ç. (2019). Davranışsal finansta çerçeveleme etkisi: Nazilli İİBF örneği. Ekev Akademi Dergisi, 23(78), 567–585.
• Güngörmez, E., & Alkış, H. (2015). Örgütsel adalet algısının performans üzerindeki etkisi: Adıyaman ili örneği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21), 937–967.
• Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 263–289.
• Kahneman, D., & Tversky, A. (1981). The framing of decisions and the psychology of choice science. New Series, 211(4481), 53–458.
• Karaca, Y. (2015). Davranışsal finans yaklaşımı ve bireysel yatırımcı davranışları üzerine ampirik bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Keskin, T. (2019). Davranışsal finans perspektifinden bireysel yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyen faktörlerin incelenmesi: Bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Kojabad, A.N. (2012). Menkul kıymetler borsalarında alınan yatırımcı kararlarına davranışsal finansın etkileri: Tahran menkul kıymetler borsası örneği ve İMKB karşılaştırması. (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Küçük, A. (2014). Bireysel yatırımcıları finansal yatırım kararına yönlendiren faktörlerin davranışsal finans açısından ele alınması: Osmaniye örneği. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 6(11), 104–122.
• Luo, D., Tapas, M., Yarovaya , L., & Zhang, Z. (2021). Investing in times of fintech revolution: ambiguity and return. Sustainable Financial Innovation Centre (SFiC) Annual Conference University of Birmingham, 1–38.
• Metawa, N., Hassan, M., Metawa, S., & Sofa, M. (2019). Impact of behavioral factors on investors financial decisions case of the Egyptian stock market. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 12(1), 30–55.
• Monti, M., & Legrenzi, P. (2009). Investment decision - making and hindsight bias. Proceedings of the Annual Meeting of the Cognitive Society, 31, 768–772.
• Nguyen, L., Gallery, G., & Newton, C. (2019). The joint influence of financial risk perception and risk tolerance on individual investment decision‐making. Accounting & Finance, 59, 747–771.
• Özçelik, H. (2018). Bireysel yatırımcıların finansal yatırım tercihlerinin davranışsal finans açısından değerlendirilmesi: İstanbul ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, N. & Düzgüner, S. (2020). Psikolojik açıdan suçluluk, pişmanlık ve günahkarlığın kapsamı ve yakın kavramlar arasındaki yeri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 49, 497–529.
• Öztopçu, D. (2016). Bireysel yatırım kararlarının davranışsal finans açısından değerlendirilmesi ve bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Phan, K.C., & Zhou J. (2014). Factors influencing individual investor behavior: An empirical study of the Vietnamese stock market. American Journal of Business and Management, 3(2), 77–94.
• Pompian, M.M. (2006). Behavioral finance and wealth management: How to build optimal portfolios that account for investor biases. John Wiley and Sons Publication, New Jersey, 339.
• Rabin, M. (1998). Psychology and economics. Journal of Economic Literature. 36(1), 11–46.
• Rabin, M., & Thaler, R.H. (2001), Anomalies. Journal of Economic Perspectives, 15(1), 219–232.
• Rasool, N., & Ullah, S. (2020). Financial literacy and behavioural biases of individual investors: Empirical evidence of Pakistan stock exchange. Journal of Economics, Finance and Administrative Science, 15(1), 87–92.
• Ritter, J. (1991). The long run performance of initial public offerings. Journal of Finance. 46(1), 1–25.
• Sansar, N.G. (2016). Değişen finansal akımlar: Rasyonalizmden davranışsal finans yaklaşımına. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 136–150.
• Shefrin, H., & Statman, M. (1984). The disposition to sell winners too early and ride losers too long: Theory and evidence. Journal of Finance, 40(3), 777–790.
• Sidhu,T.A., Zain, A., Raza, A., & Sajjad, R. (2022). The impact of behavior biases on investor decision making regarding financial securities. Asian Journal of Economics, Business and Accounting, 22(6), 41–45.
• Taylor, S.E., & Brown, J. (1988). Illusion and well-being: A social psychological perspective on mental health. Psychological Bulletin, 103(2), 193–210.
• Tekin, B. (2018). Davranışsal kurumsal finans bağlamında çıpalama (dayanak noktası) önyargısının finansal kararlardaki etkisi. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 1 (2), 101–115.
• Thaler, R. (1999). Mental accounting matters. Journal of Behavioral Decision Making, 12(3), 183–206.
• Tuğlu, S. (2019). Davranışsal finans perspektifinden yatırımcı tercihlerinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Turan, Ş. (2010). Davranışsal finans perspektifinden döviz piyasasında etkin piyasalar hipotezinin test edilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uluyol, O., & Ayna, B. (2022). Davranışsal finans perspektifinden bireysel yatırımcıların risk algısı. Research Studies Anotolia Journal, 5(3), 369–390.
• Usul, H., Bekçi, İ., & Eroğlu, A.H. (2002). Bireysel yatırımcıların hisse senedi edinimine etki eden sosyo-ekonomik etkenler. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19, 135–150.
• Yarovaya, L., Matkovskyy, R., & Jalan, A. (2021). The effects of a “black swan” event (COVID-19) on herding behavior in cryptocurrency markets. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 75, 1–16.
• Yürekli, A., & Yılmaz, H. (2021). Bireysel yatırımcıların finansal davranış eğilimleri ve bu eğilimlere etki eden faktörler. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 23(1), 1–21.