THE NEXUS OF FOREIGN TRADE AND ECONOMIC GROWTH: ANALYSIS OF TURKIYE CASE WITH THE ARDL BOUNDS TEST

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 28, 964 - 993

Baki Ateş , Ömer Doru

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1322742

Öz

In this study, it is aimed to examine the interaction between economic growth and foreign trade in Turkiye. In Turkiye, after 1980, foreign trade policies that encourage export and aim to increase exports have been adopted instead of foreign trade policies that will reduce the need for imports. In the study, annual data on GDP per capita, exports of goods and services, gross capital formation and population variables were used to examine the relationship between economic growth and exports in the period between 1980 and 2019. Unit root analysis of the series of the variables was performed and it was understood that they were stationary at first differences except for the population variable. The cointegration relationship between the dependent and independent variables was analyzed with the ARDL bounds test and then the Toda-Yamamoto causality test was applied. As a result of the tests, it was found that there was cointegration between the variables. In terms of long-term relationship, it has been determined that exports have a positive effect on economic growth. It has been determined that the effect of the population variable on economic growth is negative. According to the Toda-Yamamoto causality test, it was determined that there is a unidirectional Granger causality relationship from exports to economic growth.

Anahtar Kelimeler

Economic Growth, Exports, ARDL Bounds Test, Toda-Yamamoto Causality Test

DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİNİN ARDL SINIR TESTİ İLE İNCELENMESİ

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de ekonomik büyüme ile dış ticaret arasındaki etkileşimin incelenmesi amaçlanmıştır. Türkiye’de 1980 yılından sonra ithalat gereksinimini azaltacak nitelikteki dış ticaret politikaları yerine ihracatı teşvik eden ve ihracatın artırılmasını hedefleyen dış ticaret politikaları benimsenmiştir. Çalışmada 1980-2019 yılları arasındaki dönemde ekonomik büyüme ile ihracat arasındaki ilişkiyi incelemek üzere kişi başına GSYH, mal ve hizmet ihracatı, brüt sermaye oluşumu ve nüfus değişkenlerine ait yıllık veriler kullanılmıştır. Değişkenlere ait serilerin birim kök analizi yapılmış ve nüfus değişkeni dışında birinci farklarında durağan oldukları anlaşılmıştır. Bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki eş bütünleşme ilişkisi ARDL sınır testi ile analiz edilmiş ve sonrasında Toda-Yamamoto nedensellik testi uygulanmıştır. Yapılan testler sonucunda değişkenler arasında eş bütünleşme olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Uzun dönem ilişkisi açısından ihracatın ekonomik büyümeyi pozitif yönde etkilediği saptanmıştır. Nüfus değişkeninin ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin negatif yönde olduğu saptanmıştır. Toda-Yamamoto nedensellik testine göre ise ihracattan ekonomik büyümeye doğru tek yönlü Granger nedensellik ilişkisi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik Büyüme, İhracat, ARDL Sınır Testi, Toda-Yamamoto Nedensellik Testi

Teşekkür

Değerli çalışmaları için dergi yönetim kuruluna, editöre ve diğer çalışan personele teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Acaravcı, A., & Kargı, G. (2015). Türkiye’de İhracatın Çeşitlendirilmesi ve Ekonomik Büyüme. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 1 (1), 1-16.
• Agosin, M. (1999). Trade and growth in Chile. Cepal Review, 68,, 79-100.
• Ağayev, S. (2011). İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri. Ege Akademik Bakış, 11(2),, 241-254.
• Aktaş, C. (2009). Türkiye’nin İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik Analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2 (18), 35-47.
• Ali, G., & Li, Z. (2018). Exports-led growth or growth-led exports in the case of China and Pakistan: An empirical investigation from the ARDL and Granger causality approach. The International Trade Journal, 32(3), 293-314. https://doi.org/10.1080/08853908.2017.1379449 adresinden alındı
• Ali, S., Alam, K., Islam, S., & Hossain, M. (2015). An empirical analysis of population growth on economic development: The case study of Bangladesh. International Journal of Economics, Finance and Management Sciences, 3(3), 252-259. doi:https://doi.org/10.11648/j.ijefm.20150303.21
• Amna Intisar, R., Yaseen, M., Kousar, R., Usman, M., & Makhdum, M. (2020). Impact of trade openness and human capital on economic growth: a comparative investigation of Asian countries. Sustainability, 12(7), 2930. doi:https://doi.org/10.3390/su12072930
• Appleyard, D., Field, A., & Cobb, S. (2010). International Economics (17 b.). McGraw-Hill Education.
• Aytaç, A., & Akduğan, U. (2012). Dış ticaret ve ekonomik büyüme üzerine bir nedensellik analizi: 2001-2011 Türkiye örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 55-70. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/321482 adresinden alındı
• Bahmani-Oskooee , M., & Alse , J. (1993). Export Growth and Economic Growth: An Application of Cointegration and Error-Correction Modeling. The Journal Of Developing Areas 27(4), 535-542.
• Bahmani-Oskooee, M., & Domaç, İ. (1995). Export growth and economic growth in Turkey: Evidence from cointegration analysis. METU Studies in Development 22(1), 67-77.
• Bahramian, P., & Saliminezhad, A. (2020). On the relationship between export and economic growth: A nonparametric causality-in-quantiles approach for Turkey. The Journal of International Trade & Economic Development, 29(1), 131-145.
• Bakari, S., & Mabrouki, M. (2017). The effect of agricultural exports on economic growth in South-Eastern Europe: An empirical investigation using panel data. Journal of Smart Economic Growth, 2(4), 49-64.
• Bayraktar, Y. (2022). Makro İktisat (13 b.). İstanbul: 4T Yayınevi.
• Bhattacharya, M., & Bhattacharya, S. (2016). International Trade and Economic Growth: Evidences From The Brics. Journal of Applied Economics and Business Research, 6(2), 150-160.
• Bilgin, C., & Şahbaz, A. (2009). Türkiye'de Büyüme ve İhracat Arasındaki Nedensellik İlişkileri . Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8(1), 177-198.
• Birol, Ö. H., & Gencer, A. H. (2014). Neo-klasik iktisat ve neo-klasik sentez. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 259-280. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/321409 adresinden alındı
• Canbay, Ş. (2020). Investigation of the effect of Turkey's high-tech exports on the economic growth using the structural break ARDL bounds testing. Electronic Journal of Social Sciences, 19(74), 865-878. doi:https://doi.org/10.17755/esosder.657480
• Chen, H. (2009). A literature review on the relationship between foreign trade and economic growth. International Journal of Economics and Finance, 1(1), 127-130.
• Chirwa, T., & Odhiambo, N. (2016). Macroeconomic determinants of economic growth: A review of international literature. South East European Journal of Economics and Business, 11(2), 33-47. https://sciendo.com/downloadpdf/journals/jeb/11/2/article-p33.pdf adresinden alındı
• Çeviker, A., & Taş, İ. (2011). Türkiye’de İhracat Çeşitlendirmesi ve Büyüme İlişkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi 3(2), 1-10.
• Dao, M. (2012). Population and economic growth in developing countries. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 2(1), 6-17.
• Demirel, T., & İşcan, İ. (2021). Dış ticaretin ekonomik büyüme üzerine etkisi: Güney Kore ve Türkiye örneğiyle bir eşbütünleşme analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(1), Tuğba DEMİREL. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1287913 adresinden alındı
• Dikmen, N. (2018). Ekonometriye Giriş: Temel Kavramlar ve Uygulamalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
• Dreger, C., & Herzer, D. (2012). A further examination of the export-led growth hypothesis. FIW Working Paper, No. 84,, 1-33.
• Dura, Y., Beşer, M., & Acaroğlu, H. (2017). Türkiye'nin ihracata dayalı büyümesinin ekonometrik analizi. Ege Academic Review, 17(2), 295-310. doi:Doi: 10.21121/eab.2017124251
• Ehinomen, C., & Daniel, O. (2012). Export and economic growth Nexus in Nigeria. Management Science and Engineering, 6(4), 132-142. doi:DOI:10.3968/j.mse.1913035X20120604.1043
• Enders, W. (2015). Applied Econometric Time Series (4 b.). John Wiley & Sons Inc.
• Erkişi, K., & Boğa, S. (2019). High-Technology Products Export and Economic Growth: A Panel Data Analysis For Eu-15 Countries. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 670-683.
• Furuoka, F. (2009). Exports and Economic Growth in ASEAN Countries: Evidence from Panel Data Analysis. The Icfai 10 University Journal of Applied Economics, VIII(2),, 7-16.
• Ghatak, S., Milner, C., & Utkulu, U. (1995). Trade liberalisation and endogenous growth: Some evidence for Turkey. Economics of Planning, 28, 147-167. doi:https://doi.org/10.1007/BF01263635
• Göçer, İ., & Hepkarşı, N. (2013). İhracat-büyüme ilişkisi: yapısal kırılmalı bir analiz. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 57-87. https://dergipark.org.tr/en/pub/seyad/issue/53407/710310 adresinden alındı
• Gujarati, D. N. (2004). Basic Econometrics (Fourth Edition) (4 b.). McGraw-Hill/Irwin.
• Guntukula, R. (2018). Exports, imports and economic growth in India: Evidence from cointegration and causality analysis. Theoretical & Applied Economics, 25(2), 221-230.
• Hanck, C., Arnold, M., Gerber, A., & Schmelzer, M. (2020). Introduction to Econometrics with R. Duisburg-Essen : University of Duisburg-Essen.
• Irwin, D. A. (2017). Ricardo and comparative advantage at 200. S. J. Evenett içinde, Cloth for Wine? The Relevance of Ricardo’s Comparative Advantage in the 21st Century (s. 7-12). London: Centre for Economic Policy Research (CEPR) Press.
• İzgi, B., & Yılmaz, H. (2018). Türkiye'de ekonomik büyüme, ihracat ve ithalat: Nedensellik ilişkisi (1992-2016). İktisadi Yenilik Dergisi, 5(2), 54-74. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/499272 adresinden alındı
• Kahya, M. (2011). An analysis of the relationship between foreign trade and economic growth in Turkey over the period 1980-2009.
• Karagöz, M., & Şen, A. (2005). Exports and economic growth of Turkey: Co-integration and error-correction analysis. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(13), 1-15. https://dergipark.org.tr/en/pub/esosder/issue/6127/82177 adresinden alındı
• Karluk, R. (1973). Karşılaştırmalı üstünlükler teorisinin gelişmekte olan ülkeler yönünden geçerliliği üzerine düşünceler. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 33(1-4), 221-238. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/8622 adresinden alındı
• Kaynak, M. (2011). Büyüme Teorileri Giriş (2 b.). Ankara: Gazi Kitapevi.
• Konak, A. (2020). Türkiye'de ihracat ve istihdamın ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: ARDL sınır testi ve vecm nedensellik testi yaklaşımı. Journal of Management Economics Literature Islamic and and Political Sciences, 5(1), 56-74. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1174150 adresinden alındı
• Korkmaz, S. (2014). Türkiye Ekonomisinde İhracat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Business and Economics Research Journal 5(4), 119-128.
• Krugman, P., & Obstfeld, M. (2009). International Economics Theory and Policy (8 b.). Boston: Pearson Education, Inc.
• Kunst, R., & Marin, D. (1989). On Exports and Productivity: A Causal Analysis. The Review of Economics and Statistics, 71(4), 699-703.
• Kurniawan, M., & A’yun, I. (2022). Dynamic Analysis On Export, FDI and Growth in Indonesia: An Autoregressive Distributed Lag (ARDL) Model. Journal of Economics, Business, & Accountancy Ventura, 24(3), 350-362.
• Kurt, S., & Berber, M. (2008). Türkiye’de Dışa Açıklık ve Ekonomik Büyüme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 22(2), 57-80.
• Küçükaksoy, İ., Çifçi, İ., & Özbek, R. İ. (2015). İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi: Türkiye Uygulaması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 5(2), 691-720.
• Leamer, E. E. (1995). The Heckscher-Ohlin model in theory and practice. New Jersey: Princeton University.
• Levine, R., & Renelt, D. (1992). A Sensitivity Analysis of Cross-Country Growth Regressions. The American Economic Review,, 942-963.
• Markusen, J., Melvin, J., Kaempfer, W., & Maskus, K. (1995). International Trade Theory and Evidence. ABD: McGraw-Hill, Inc.
• Mensah, A., & Okyere, E. (2020). Causality Analysis on Export and Economic Growth Nexus in Ghana. Open Journal of Statistics, 10(5), 872-888.
• Mishra, P. (2011). The dynamics of relationship between exports and economic growth in India. International Journal of Economic Sciences and Applied Research, 4(2), 53-70. http://hdl.handle.net/10419/66632 adresinden alındı
• Myint, H. (1977). Adam Smith's Theory of International Trade in the Perspective of Economic Development . Economica, 44(175),, 231-248.
• Nişancı, M., Karabıyık , İ., & Uçar, M. (2011). Üst Orta Gelir Grubu Ülkelerinde Diş Ticaret ve İktisadi Büyüme . C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1),, 303-312.
• Nkoro, E., & Uko, A. (2016). Autoregressive Distributed Lag (ARDL) Cointegration Technique: Application and Interpretation. Journal of Statistical and Econometric Methods, 5(4),, 63-91.
• Odhiambo, N. (2014). Electricity consumption, exports, and economic growth in the Democratic Republic of Congo: An ARDL-Bounds testing approach. The Journal of Developing Areas, 48(4), 189-207. https://www.jstor.org/stable/24241256 adresinden alındı
• Orkunoğlu Şahin, I. (2022). Türkiye’nin 1980-2021 dönemi diş ticaret gelişiminin irdelenmesi. Gümrük Ticaret Dergisi, 9(27), 82-99. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2272217 adresinden alındı
• Ozughalu , U. (2015). Exports and Economic Growth in Nigeria: An Application of ARDL Bounds Testing and Toda-Yamamoto Causality Approaches. International Research Journal of Finance and Economics, 133, , 59-75.
• Özcan, B., & Özçelebi, O. (2013). İhracata Dayalı Büyüme Hipotezi Türkiye İçin Geçerli Mi? Yönetim ve Ekonomi Dergisi 20(1).
• Özçağ, M. (2015). Türkiye'de enerji tüketimi, ekonomik büyüme ve dışa açıklık ilişkisi: ARDL modeli. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 52(605), 7-17. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/788182 adresinden alındı
• Panas, E., & Vamvoukas, G. (2002). Further evidence on the Export-Led Growth Hypothesis. Applied Economics Letters, 9(11), 731-735.
• Parasız, İ. (2008). Büyüme Teorileri. Bursa: Ezgi Kitapevi.
• Pesaran, M., Shin, Y., & Smith, R. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3),, 289-326.
• Phillips, P. B., & Perron, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Rivera-Batiz, L., & Romer, P. (1991a). Economic integration and endogenous growth. Quarterly Journal of Economics, 106(2), 531-555. doi:https://doi.org/10.2307/2937946
• Rivera-Batiz, L., & Romer, P. (1991b). International trade with endogenous technological change. European Economic Review, 35(4), 971-1001. doi:https://doi.org/10.1016/0014-2921(91)90048-N
• Romer, P. (1986). Increasing returns and long-run growth. Journal of Political Economy, 94(5), 1002-1037. https://www.jstor.org/stable/1833190 adresinden alındı
• Saleem, H., Shabbir, M., & Bilal khan, M. (2020). The short-run and long-run dynamics among FDI, trade openness and economic growth: using a bootstrap ARDL test for co-integration in selected South Asian countries. South Asian Journal of Business Studies, 9(2), 279-295. doi:https://doi.org/10.1108/SAJBS-07-2019-0124
• Sandalcılar, A. R. (2012). BRIC Ülkelerinde Ekonomik Büyüme ve İhracat Arasındaki İlişki: Panel Eşbütünleşme Ve Panel Nedensellik. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 17(1), 161-179.
• Saraç, T. (2013). İhracat ve İthalatin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örnegi. Ege Akademik Bakış, 13(2), 181-194. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/559827 adresinden alındı
• Sari, R., Ewing, B., & Soytas, U. (2008). The relationship between disaggregate energy consumption and industrial production in the United States: An ARDL approach. Energy Economics, 30,, 2302-2313.
• Seyidoğlu, H. (2017). Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama (21 b.). İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Shakeel, M., & Ahmed, A. (2021). Economic growth, exports, and role of energy conservation: evidence from panel co-integration-based causality models in South Asia. Energy & Environment, 32(1), 3-24.
• Siliverstovs, B., & Herzer, D. (2007). Manufacturing exports, mining exports, and growth: cointegration and causality analysis for Chile. Applied Economics, 39(2),, 153-167.
• Soukiazis, E., & Antunes, M. (2012). Foreign trade, human capital and economic growth: An empirical approach for the European Union countries. The Journal of International Trade & Economic Development, 21(1), 3-24. doi:https://doi.org/10.1080/09638199.2012.643013
• Stamatiou, P., & Dritsakis, N. (2017). Foreign Direct Investments, Exports, Unemployment and Economic Growth in the New EU Members-A Panel Data Approach. Economia Internazionale/International Economics, 70(4), 443-468.
• Sulaiman, M., & Saad, N. (2009). An analysis of export performance and economic growth of Malaysia using co-integraton and error correction models. The Journal of Developing Areas,43(1), 2017-231. https://www.jstor.org/stable/40376281 adresinden alındı
• Sultanuzzaman, M., Fan, H., Akash, M., Wang, B., & Shakij, U. (2018). The role of FDI inflows and export on economic growth in Sri Lanka: An ARDL approach. Cogent Economics & Finance, 6(1), 1518116, 1-17. doi:https://doi.org/10.1080/23322039.2018.1518116
• Sunde, T. (2017). Foreign direct investment, exports and economic growth: ADRL and causality analysis for South Africa. Research in International Business and Finance, 41, 434-444. doi:https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2017.04.035
• Tarı, R. (2018). Ekonometri. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Tekin, R. B. (2012). Economic growth, exports and foreign direct investment in Least Developed Countries: A panel Granger causality analysis. Economic Modelling, 29,, 868-878.
• Terzea, E. R. (2016). The Concept of International Trade and Main Classic Theories. SEA-Practical Application of Science, 2(11), 243-247.
• Toda, H., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2),, 225-250.
• Türkiye İhracatçılar Meclisi - TİM. (2022). İhracat 2021 Raporu. İstanbul: TİM. https://tim.org.tr/files/downloads/Strateji_Raporlari/TIM_Ihracat_2021_Raporu.pdf adresinden alındı
• Uçan, O., & Koçak, E. (2014). Türkiye'de dış ticaret ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 51-60. https://dergipark.org.tr/en/pub/niguiibfd/issue/19755/211482 adresinden alındı
• Ünsal, E. (2017). Makro İktisat. Akara: Murat Yıyınları.
• Wooldridge, J. M. (2002). Introductory Econometrics: A Modern Approach.
• Wörz, J. (2004). Skill Intensity in Foreign Trade and Economic Growth. Tinbergen Institute Discussion Paper, No. 04-059/2, 1-27.
• Yapraklı, S. (2007). İhracat ile ekonomik büyüme arasındaki nedensellik: Türkiye üzerine ekonometrik bir analiz. ODTÜ Gelişme Dergisi, 34, 97-112. https://open.metu.edu.tr/handle/11511/58508 adresinden alındı
• Yenisu, E. (2019). Türkiye'de ihracat, ithalat ve ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Gaziantep University Journal of Social Sciences,, 1175-1193. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/748911 adresinden alındı
• Yenokyan, K., Seater, J., & Arabshahi, M. (2014). Endogenous growth and global divergence in a multi-country agent-based model. International Economic Review, 55(1), 223-254. doi:https://doi.org/10.1111/iere.12047
• Yılmaz, F. (2022). Ekonomik büyüme ve dış ticaret bağıntısı: Türkiye örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 21-32. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1391583 adresinden alındı
• Zapata, H., & Rambaldi, A. (1997). Monte Carlo Evidence on Cointegration and Causation. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 59(2),, 285-298.