CUMHURİYETİN KURULUŞ YILLARINDA KAMU GİRİŞİMCİLİĞİ ÜZERİNE RETROSPEKTİF BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 28, 819 - 841

Hasan Tutar , Ömer Karademir

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1400735

Öz

Türkiye Cumhuriyeti kuruluş yıllarında ekonomik anlamda kendine yeten, üreten ve değer yaratan bir ülke olmayı hedeflemişti ve bu amaçla kamu girişimciliği konusunda büyük çabalar gösterildi. Bu araştırmanın temel amacı, Türk kamu girişimciliğini retrospektif bir bakış açısıyla incelemektir. Kamu girişimciliği, hükümetlerin yenilik ve kamu hizmetlerinin etkili sunumu gibi konularda girişimcilik ilkelerini kullanarak toplumları dönüştürme sürecinde oynadığı rolü vurgulamaktadır. Araştırmada, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında kamu girişimciliğinin kökenlerini ve evrimini anlamaya odaklanarak, geçmişteki başarı hikâyelerini ve o günden bugüne devreden sorunların incelenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca araştırmada kamu girişimciliğinin gelecekteki potansiyel etkilerini ve zorluklarını ele almak amaçlanmıştır. Bu retrospektif analiz, kamu girişimciliğinin kamusal politika ve toplumun refahı üzerindeki etkilerini daha iyi anlamaya odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Girişimciliği, Retrospektif araştırma, İnovasyon çabaları, Kamusal Politika, Toplumsal Dönüşüm

A RETROSPECTIVE STUDY ON PUBLIC ENTREPRENEURSHIP IN THE FOUNDING YEARS OF THE REPUBLIC

Öz

In its founding years, the Republic of Türkiye aimed to be an economically self-sufficient, productive, and value-creating country, and great efforts were made in public entrepreneurship for this purpose. The primary purpose of this research is to examine Turkish public entrepreneurship from a retrospective perspective. Public entrepreneurship emphasizes the government's role in transforming societies by using entrepreneurial principles on issues such as innovation and the effective delivery of public services. The research aims to examine the success stories of the past and the problems that have survived since then, focusing on understanding the origins and evolution of public entrepreneurship in the founding years of the Republic of Türkiye. Additionally, the research aimed to address public entrepreneurship's potential future impacts and challenges. This retrospective analysis focuses on better understanding the effects of public entrepreneurship on public policy and society's well-being.

Anahtar Kelimeler

Public Entrepreneurship, Retrospective research, Innovation efforts, Public Policy, Social Transformation

Kaynakça

• Akdoğan, D. A. (2023). Kamu girişimciliği teorisi kapsamında KİT’lerin dünü bugünü ve yarını. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (1), 18-35.
• Aktan, C. C. (1992). Kamu ekonomisinden piyasa ekonomisine: Özelleştirme. Aklıselim Matbaası
• Altıparmak, A. (1998). Türkiye'de Cumhuriyetin ilk yıllarında müteşebbis sınıfının gelişimi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 65-80.
• Altunbağ, D. and Türkoğlu, İ. (2015). Kamu iktisadi teşebbüslerinin Türkiye ekonomisindeki yeri. Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(3), 32-57.
• Arslantürk, Y. (2022). İDT ve KİK statü farklılıkları ve statü belirlemeye yardımcı bir analiz: TMO Örneği. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(2), 92-113.
• Atasoy, V. (1993), Türkiye’de kamu iktisadi teşebbüsleri ve özelleştirme sorunu. Nurol Matbaacılık
• Austin, J. E. (2000). The collaboration challenge: How nonprofits and businesses succeed through strategic alliances. Jossey-Bass. https://doi.org/10.1177/0899764000291S004
• Bernier, L. & Hafsi, T. (2007). The Changing nature of public entrepreneurship. Public Administration Review, 67(3), 488-503.
• Bernier, L. (2014). Public enterprises as policy instruments: the importance of public entrepreneurship. Journal Of Economic Policy Reform, 17(3), 253–266.
• Boratav, K. (2007). İktisat tarihi 1908–1980. Sina Akşin. (Ed.), Çağdaş Türkiye 1908–1980, IV, (ss. 297–383). Cem Yayınevi
• Büyükkarabacak, M. (2021). Pandemi, yeni (den) devletçilik ve sınıf hareketi. Praksis, 55(1).
• Casson, M. (2003). The Entrepreneur: An economic theory, 2nd ed, Cheltenham, Edward Elgar
• Ceylan, S. (2000). KİT’lerin özeleştirilmesi ve Türkiye uygulaması. (Yök Tez Merkezi, Yüksek Lisans). İstanbul Üniversitesi.
• Chell, E., & Spence, L. J. (2007). The entrepreneurial personality: concepts, cases, and categories. Routledge.
• Demirbaş, M., & Türkoğlu, M. (2002). Kamu iktisadi teşebbüslerinin özelleştirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 241-264.
• DPT (1973). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, Erişim adresi: https://www.trakyaka.org.tr/upload/Node/35251/xfiles/plan3.pdf (Erişim Tarihi: 04.10.2023)
• Durukan, T. (2006). Dünden bugüne girişimcilik ve 21. yüzyılda girişimciliğin önemi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi. 1(2), 25–37.
• Eren, A. A., & Şimşek, O. (2022). Kamu iktisadi teşebbüslerinin ve özelleştirmenin ekonomi-politiği: Türkiye örneği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(1), 337-361.
• Edwards, C., Jones, G., Lawton, A., & Llewellyn, N. (2002). Public entrepreneurship: Rhetoric, reality, and context. International Journal of Public Administration, 25(12), 1539-1554.
• Eşkinat, R., & Gerek, S. (1992). Türkiye'de KİT'lerin günümüze kadar olan gelişimi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 35-44.
• Erol, M., & Aslan, M. (2017). Türkiye’de finansal tabloların kamu iktisadi teşebbüslerindeki (KİT) gelişimi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 16(51), 41-72.
• Gözler, K., & Kaplan, G. (2018). İdare Hukukuna Giriş. 24. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım
• Hayter, C., Link, A., & Scott, J. T. (2018). Public sector entrepreneurship. Oxford Review of Economic Policy, 34(4), 676–694.
• Hjern, B., & Hull, C. (1982). Implementation research as empirical constitutionalism. Public Administration Review, 42(6), 528-538.
• HMB, (2011). 2012 yılı bütçe gerekçesi: Bölüm IX kamu iktisadi teşebbüsleri. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/04/246bolum9pdf.pdf. (Erişim Tarihi: 20.09.2023) HMB, (2012). 2013 yılı bütçe gerekçesi. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/04/2013-ButceGerekcesi_2013.pdf (Erişim Tarihi: 06.09.2023) HMB, (2020). Kamu işletmeleri raporu. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2021/11/Kamu-Isletmeleri-Raporu-2020.pdf. (Erişim Tarihi: 12.08.2023)
• HMB, (2022). Kamu işletmeleri listesi. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2022/04/Kamu-Isletmeleri-Listesi_31.03.2022-1.pdf (Erişim Tarihi: 15.08.2023)
• HMB, (2023). Kamu İşletmeleri Listesi. Erişim adresi: https://www.hmb.gov.tr/kamu-sermayeli-kurulus-ve-isletmeler-istatistikleri
• Holcombe, R. G. (2002). Political entrepreneurship and the democratic allocation of economic resources. Review of Austrian Economics, 15, 143−5.
• İktisadi Devlet Teşekkülleriyle Müesseseleri ve İştirakleri Hakkında Kanun (1964, 21 Mart) Resmi Gazete (Sayı: 11662 (Mükerrer)) https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/11662.pdf (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
• İncekara, A. (1989). KİT'ler ve özelleştirme. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 47(1-4)
• Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (1984, 18 Haziran) Resmi Gazete (Sayı: 18748 (Mükerrer)) https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/11662.pdf (Erişim Tarihi: 08.09.2023)
• Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının 2022 Yılına Ait Genel Yatırım ve Finansman Programının Tespit Edilmesi? Hakkında Karar (2021, 15 Ekim) Resmi Gazete (Sayı: 31629 (Mükerrer)). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/10/20211015-6.pdf (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
• Kearney, C.,Hisrich, R. & Roche F.(2007). Facilitating public sector corporate entrepreneurship process: A conceptual model. Journal of Enterprising Culture, 15(3), 275–299.
• Kickert, W. (2005). Public governance in the Netherlands: an alternative to Anglo-American managerialism. Public Administration, 83(1), 151–168.
• Kepenek, Y. (1993). 100 Soruda gelişimi, sorunları ve özelleştirmeleriyle Türkiye’de kamu iktisadi teşebbüsleri, Gerçek Yayınevi
• Knight, F. H. (1921). Risk, uncertainty, and profit. University of Illinois at Urbana-Champaign's Academy for Entrepreneurial Leadership Historical Research Reference in Entrepreneurship. https:/ / ssrn.com/ abstract=1496192 (Erişim Tarihi: 10.10.2023)
• Koçtürk, O. M. & Gölalan, M. (2010). 1923-1950 Türkiye ekonomisinin yapısal analizi. Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, 45(2), 48-65.
• Koçak, C.(2007). Siyasal Tarih (1923–1950). Sina Akşin. (Ed.), Çağdaş Türkiye 1908–1980. IV, (ss.127–215). İstanbul: Cem Yayınlar
• Köroğlu, Ö. T. (2012). Kamu iktisadi teşebbüslerinin 1980'den sonra geçirdiği dönüşüm süreci ve istihdam sistemine etkileri. Suleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics and Administrative Sciences, 17(1), 453-475.
• Karluk, S.R. (1994). Türkiye’de kamu iktisadi teşebbüsleri ve özelleştirme. Esbank Yayınları.
• Kuntbay, İ. (1981). Türkiye’de kamu iktisadi teşekküllerinin yönetimi. TODAİE Yayınları No.98.
• Lapavitsas, C. (2005). Mainstream Economics in the Neoliberal Era. A. Saad-Filho and D. Johnston (Eds.), Neoliberalism: A Critical Reader, (ss. 30-40). Pluto Press
• Leyden, D. P. and Link, A. N. (2015). Public sector entrepreneurship, OxfordUni. Press.
• Mazzucato, M. (2013). The entrepreneurial state: Debunking public vs. Private Sector Myths. Anthem Press.
• Ma, J. and Phillips, R. (1989). Conceptualizing organizational politics in a multi-cultural context: A social psychological model. Organization Studies, 10(4), 383–394.
• Mikail, E., & Aslan, M. (2017). Türkiye’de finansal tabloların kamu iktisadi teşebbüslerindeki KİR gelişimi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 16(51), 41-72.
• Morris, M. H., and Jones, F. F. (1999). Entrepreneurship in established organizations: The case of the public sector. Entrepreneurship Theory and Practice, 24(1), 71–91
• Nie, W. (2022). China’s state-owned enterprises: Instruments of its foreign strategy?. Journal of Contemporary China, 31(135), 383–397.
• OECD (2017), The size and sectoral distribution of state-owned enterprises. OECD Publishing, Paris. http://dx.doi.org/10.1787/9789264280663-e
• Oktay, E., Yıldırım, S., & Bilgiç, E. (2021). Dönüşüm sürecinde kamu iktisadi teşebbüsleri, nereye?. Memleket Siyaset Yönetim, 16(35), 73-96.
• O'Reilly, C. A., Caldwell, D. F., & Barnett, W. P. (1989). Work group demography, social integration, and turnover. Administrative Science Quarterly, 34(1), 21–37.
• Osborne, D., & Gaebler, T. (1992). Reinventing government: How the entrepreneurial spirit is transforming the public sector. Addison-Wesley.
• Ostrom, E. (1964), Public entrepreneurship: A case study in ground water basin management. (Los Angeles ProQuest Dissertations Publishing). University of California.
• Övgün, B. (2009). Türkiye'de kamu iktisadî teşebbüsü olgusu. Mülkiyeliler Birliği Vakfı.
• Özmen, S. (1987). KİT’lerin özelleştirilmesinin tarihsel gelişimi. Maliye Yazıları Dergisi, 11-24.
• Roberts, N. C. (1992). Public entrepreneurship and innovation. Policy Studies Review, 11, 55−74.
• Sadık B. (1976), Kamu iktisadi teşebbüsleri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Schnellenbach, J. (2007). Public entrepreneurship and the economics of reform. Journal of Institutional Economics, 3, 183–202
• Schumpeter, J. A. (2003). Capitalism, socialism and democracy. Routledge.
• Sermayesinin Tamamı Devlet Tarafından Verilmek Suretile Kurulan İktisadî Teşekküllerin Teşkilâtile İdare ve Murakabeleri Hakkında Kanun (1938, 04 Temmuz) Resmi Gazete (Sayı:3950 (Mükerrer)). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3950.pdf. (Erişim tarihi: 12.08.2023).
• Shane, S., & Venkataraman, S. (2000). The promise of entrepreneurship as a field of research. Academy of Management Review, 25(1), 217–226.
• Siverekli Demircan, E. (2008). Girişimci sıfatıyla devlet: 1980 sonrası Türkiye analizi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi. 3(1), 35-58.
• Steen, M., & Vedung, E. (2005). Governing by looking back: Historical analogies and crisis management in the Swedish SARS commission. Public Administration, 83(2), 313-332.
• Stevenson, H. H., & Jarillo, J. C. (2007). A paradigm of entrepreneurship: Entrepreneurial management. In Entrepreneurship: Concepts, theory, and perspective (p. 155-170). Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg.
• Şeker, K. (2010). Türkiye'de Kamu İktisadi Teşekküllerine Bir Örnek: Keçiborlu Kükürt Fabrikası. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3), 93-102.
• Taş, Y. (1995) Kamu İktisadi Teşebbüsler ve Türkiye’de Özelleştirme Çalışmaları. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• WB, (2020). State-Owned Enterprises: Understanding their market effects and the need for competitive neutrality. https://thedocs.worldbank.org/en/doc/739371594131714315-0130022020/original/15444WBSOEWEB.pdf. (Erişim tarihi: 25.09.2023).
• Yıldız, M. (1985). Türkiye’de kamu iktisadi teşebbüslerinin gelişimi. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 117-131.
• Yücel, H. (2017). Cumhuriyet ekonomisinin kuruluşu ve gelişimi. Türkiye Barolar Birliği Yayınları
• Zhang. (2008). Business Negotiation Between Westerners and Chinese State-Owned Enterprises. The International Lawyer, 42(4), 1303-1316.