Sporcularda Etik İlkelere Aykırı Davranış Biçimleri: Derleme Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 91 - 99, 27.02.2023

Nazlı Yanar

Öz

Elit sporcular başarılı olmak için yoğun bir antrenman ve rekabet baskısına maruz kalırlar. Sporcuların dünya çapındaki beklentileri, sporcunun başarıya giden yolda hile yapmasına neden olabilir. Bu bağlamda bu çalışmada elit sporda etik ilkelere aykırı davranışlar ile ilgili yapılan araştırmalarda mevcut verileri sunarak eleştirel bir şekilde değerlendirmek amaçlanmıştır. Sistematik derleme formatında hazırlanan bu çalışma kapsadığı yıllara göre “Google Akademik, Researchgate ve Dergipark” veri tabanları kullanılarak etik ilkelere aykırı davranışlar ile ilgili alanyazı taraması yapılmıştır. Değerlendirme sonucunda toplam 21 makale çalışma kapsamında analiz edilmiştir. Elit sporda etik ilkelere aykırı davranışlar üzerine yapılan araştırılmaların gözden geçirilmesine dayanarak sporcuların hedeflerine ulaşmak için en çok kullandıkları uygulamaların çoğu doping ve sportmenlik kavramlarına yönelik çalışmalar olduğu görülmüştür. Sonuç olarak elit sporda kazanma istediği yasaklanmış yöntemlerin, davranışların veya maddelerin kullanımı rekabet ortamında adil oyun sınırlarını aşabilir. Sporcular arasında sporda etik ilkelere aykırı davranışları azaltmak için, tüm spor paydaşlarının birlikte hareket etmesi gerekir.

Anahtar Kelimeler

Elit sporcu, etik ilkeler, davranış

Kaynakça

• 1. Akoğlu, H.E., Ayyıldız, E. & Sunay, H. (2019). Uluslararası Spor Organizasyonlarına Katılan Sporcuların Sporda Ahlaktan Uzaklaşma ve Sportmenlik Davranışlarının İncelenmesi. Sportif Bakış: Spor ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (2), 329-340. http://dx.doi.org/10.33468/sbsebd.111
• 2. Aydın, İ. (2019). Akademik Etik. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• 3. Bayraktar, C. (2003). Sosyal Yapı Özelliklerinin Spora Etkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 17 (1), 19-36.
• 4. Certel, Z., Alkış, A. & Gürpınar, B. (2018). Antrenörlerin Mesleki Etik İlkelere Uyma Düzeylerinin Antrenör ve Sporcu Gözüyle Değerlendirilmesi. Mediterranean Journal of Humanities. 8(2), 223-231. https://doi.org/10.13114/MJH.2018.418
• 5. Crowther, N.B. (2007). Sport in Ancient Times. Praeger Series On The Ancient World, Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group.
• 6. Çelebi, E., Gündoğdu, C., Beyazçiçek, Ö., Beyazçiçek, E. & Özmerdivenli, R. (2017). Atletizm Sporcularının Doping Türleri ve Dopingle Mücadele Hakkındaki Görüşlerinin Belirlenmesi. Konuralp Medical Journal. 9 (3), 250-256. https://doi.org/10.18521/ktd.312903
• 7. Daumiller, M., Rinas, R. & Breithecker, J. (2021). Elite athletes’ achievement goals, burnout levels, psychosomatic stress symptoms, and coping strategies, International Journal of Sport and Exercise Psychology.1-21. https://doi.org/10.1080/1612197X.2021.1877326
• 8. De Bosscher, V., De Knop, P., Van Bottenburg, M. & Shibli, S. (2006). A conceptual framework for analysing sports policy factors leading to international sporting success. European Sport Management Quarterly, 6(2), 185–215.
• 9. Dıncer, N. & Demır, H. (2013). The determination of knowledge levels related to doping in elite athletes. Turkish Journal of Sport and Exercise, 15(2), 56-69.
• 10. Egesoy, H., Gümüşdağ, H. & Kartal, A. (2013). Gen Dopingi ve Sportif Performans. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 6(1), 71-85. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hititsosbil/issue/7714/101010
• 11. Ehrnborg, C. & Rosen, T. (2009). The psychology behind doping in sport. Growth Hormone & IGF Research. 19,285–287. http://dx.doi.org/10.1016/j.ghir.2009.04.003
• 12. Ercan, S., Acar, HT. & Aksöz B. (2020). Spor Hekimliğinde Etik Yaklaşımlar ve Malpraktis. Selcuk Medical Journal. 36(4), 374-380. http://dx.doi.org/10.30733/std.2020.01477
• 13. Erdemli, A. (2016). Temel Sorunlarıyla Spor Felsefesi. E yayınları, İstanbul.
• 14. Ertin, H. & Bardakçı, T. (2020). Sporda İnsanı Geliştirme: Doping ve Dopingle Mücadelenin Tarihi. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi. 28(1), 99-109. http://dx.doi.org/10.5336/mdethic.2019-71091
• 15. Eskicioğlu, Y., Doğu, G. & Özsoy, S. (2014). Antrenör ve sporcu gözüyle spor yöneticilerinin kararlarında etik ilkelere bağlılıklarının incelenmesi (Beko Basketbol Ligi örneği). İstanbul Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi. 4, 15-22. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuspor/issue/9562/119444
• 16. Güllü, S. & Şahin, S. (2018). Milli Güreşçilerin Sportmenlik Yönelim Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma. Turkish Studies Social Sciences. 13(18), 705-718. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14152
• 17. Gülü, M., & Yapıcı, H. (2022). Elite level athletes' perspective on prohibited substances for performance enhancement: A cross-sectional study: Prohibited substances for performance enhancement. International Journal of Curriculum and Instruction, 14(3), 2966-2978 https://ijci.globets.org/index.php/IJCI/article/view/1146/569
• 18. Gümüşgül, C. & Ersoy, A. (2021). Moral Disengagement in Sports: A Study on Young Turkish Athletes. Turkish Journal of Sport and Exercise. 23(3): 384-389. https://doi.org/10.15314/tsed.944316
• 19. Gündoğdu, C., Çelebi, E., ve Beyazçiçek, Ö. (2017). Triatlon atletlerinin doping ve anti-doping konusundaki görüşlerinin belirlenmesi. Konuralp Tıp Dergisi, 9, 63–9. https://doi.org/10.18521/ktd.280117
• 20. Güvendi, B. & Işım, A.T. (2019). Moral Disengagement Level of Team Athletes Depending On Unethical Behaviors They Perceived From Their Coaches. Journal of Education and Learning. 8 (4); 83-92. https://doi.org/10.5539/jel.v8n4p83
• 21. Güvendi, B. & Keskin, B. (2020). Sporcuların Antrenörlerinden Algıladıkları Etik Dışı Davranış Algısına Göre Saldırganlık ve Öfke Davranışlarının İncelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 5(2), 134-145. https://doi.org/10.31680/gaunjss.718565
• 22. Hardman, A., Jones, C. & Jones, R. (2010). Sports coaching, virtue ethics and emulation, Physical Education and Sport Pedagogy, 15(4), 345-359. https://doi.org/10.1080/17408980903535784
• 23. Heuberger, J. & Cohen, AF. (2019). Review of WADA Prohibited Substances: limited Evidence for Performance-Enhancing Effects. Sports Medicine. 49(4):525-39. https://doi.org/10.1007/s40279-018-1014-1
• 24. Jones, R. L. (2007). Coaching redefined: An everyday pedagogical endeavour. Sport, Education and Society, 12(2), 159–74. https://doi.org/10.1080/13573320701287486
• 25. Kahn, LM. (1991). Discrimination in professional sports: A survey of the literature. ILR Review. 44(3):395-418. https://www.jstor.org/stable/2524152
• 26. Kanlı, M., Çağlayan, H.S. & Yıldız, O. (2020). Examination Of Doping Usage Opinions Of Bodybuilding Athletes In The Context Of Sports Ethics. Türk Spor ve Egzersiz Dergisi, 22(2), 244-254. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1030702
• 27. Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33. https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuhfed/issue/46815/587078
• 28. Karakoç, Ö., Yüksek, S., Aydın, D., Yetiş, Ü. & Baydil, B. (2011). Milli Takım Düzeyindeki Erkek Judocuların Kulüp Antrenörlerinde Gözlemledikleri Etik Dışı Davranışlar. Kastamonu Eğitim Dergisi. 19(1), 321-332. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/817581
• 29. Kavussanu, M., Seal, A. R. & Phillips, D. R. (2006). Observed prosocial and antisocial behaviors in male soccer teams: age differences across adolescence and the role of motivational variables. Journal of Applied Sport Psychology. 18, 326–344. https://doi.org/10.1080/10413200600944108
• 30. Keating J. (1973). The Ethics of Competition and its Relation to Some Moral Problems in Athletes. Philosophic Exchange. 4(1), 15. https://doi.org/10.36295/ASRO.2020.231729
• 31. Kul, M., Şipal, O., Aksoy, Ö.F. & Boz, E. (2020). Sporcu algılarına göre halter antrenörlerinin etik liderlik davranışlarının incelenmesi. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(2), 247-256. https://doi.org/10.25307/jssr.814175
• 32. Kuter, M. & Öztürk, F. (2003). Sporun Toplumsal Boyutu-Spor Kültürü. http://www.sporbilim.com
• 33. Lenk, C. (2007). Is enhancement in sport really unfair? Arguments on the concept of competition and equality of opportunities. Sport, Ethics and Philosophy. 1(2), 218-228. https://doi.org/10.1080/17511320701425157
• 34. Levental, O. (2020). Built heritage or lost nostalgia: Israeli fans and the conservation of sports venues. Israel Stu. 26, 1–16. https://doi.org/10.1080/13537121.2020.1775938
• 35. Ljungqvist, A. (2017). Brief History of Anti-Doping. Medicine and Sport Science. 62, 1–10. https://doi.org/10.1159/000460680
• 36. Loland, S. & McNamee, M. (2014). Philosophy of Sport, Social Sciences in Sport, Ed. Joseph Maguire, Human Kinetics, Champaign.
• 37. Long, T., Pantaléon, N., Bruant, G. & d'Arripe-Longueville, F. (2006). A qualitative study of moral reasoning of young elite athletes. Sport Psychology. 20, 330–347. https://doi.org/10.1123/tsp.20.3.330
• 38. Mallia, L., Lucidi, F., Zelli, A., Chirico, A. & Hagger, M. S. (2019). Predicting moral attitudes and antisocial behavior in young team sport athletes: a self-determination theory perspective. Journal of Applied Social Psychology. 49, 249–263. https://doi.org/10.1111/jasp.12581
• 39. Mazzeo, F., Monda, V., Santamaria, S., Nigro, E., Valenzano, A., Villano, I., Cibelli, G., Messina, A. & Messina, G. (2017). Antidoping program: An important factor in the promotion and protection of the integrity of sport and athlete’s health. The Journal of Sports Medicine and Physical Fitness. 58, 1135–1145. https://doi.org/10.23736/S0022-4707.17.07722-2
• 40. Onur Oral, M. D., Hasdemir, P. S., Yildiz, M., Ertürk, G., & Boz, B. (2016). Sporcularda Gen Dopıngı/Gene Dopıng in Athletes. Turan: Stratejik Arastirmalar Merkezi, 8(29), 133. https://www.turansam.org/makaleler.php?offset=560&where=
• 41. Özsarı, A., Demirel, H., Altın, M., Yalçın, Y. & Demir, H. (2018). Kadın Basketbolcuların Sportmenlik Yönelimleri. Türk Spor Bilimleri Dergisi, 1 (2), 66-71. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/561338
• 42. Parnell, J. A., Wiens, K. & Erdman, K. A. (2015). Evaluation of congruence among dietary supplement use and motivation for supplementation in young, Canadian athletes. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 12, 49. https://doi.org/10.1186/s12970-015-0110-y
• 43. Petroczi, A. & Aidman, E. (2008). Psychological drivers in doping: The life-cycle model of performance enhancement. Substance Abuse Treatment, Prevention, and Policy. 3(7). https://doi.org/10.1186/1747-597X-3-7
• 44. Petroczi, A. & Naughton, D.P. (2009). Popular drugs in sport: Descriptive analysis of the enquiries made via the Drug Information Database (DID) British Journal of Sports Medicine. 43, 811–817. http://dx.doi.org/0.1136/bjsm.2008.052894
• 45. Sarı, İ. & Deryahanoğlu, G. (2019). Sporcularda Ahlaktan Uzaklaşmanın Güdüsel İklim ve Sporcuların Önem Verdikleri Özellikler ile İlişkisi. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. 17(4), 91-104. https://doi.org/10.33689/spormetre.536451
• 46. Sezen Balçıkanlı, G., Gülşen, K. & Yıldıran, İ. (2017). Kadın Futbolcularda Sportmenlik Yönelimi. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 22 (1-4), 1-9. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/394604
• 47. Sezen-Balçıkanlı, G. (2014). Fair Play in Professional Sports: Sportspersonship Orientations of Futsal Players. Fair Play. Revista de Filosofía, Ética y Derecho del Deporte. 2(1), 33-49. https://raco.cat/index.php/FairPlay/article/view/275565/363669
• 48. Shields, D. L., Bredemeier, B. L., LaVoi, N. M. & Power, F. C. (2005). The sport behaviour of youth, parents and coaches. Journal of Research in Education. 3, 43–59. https://www.wwpis.co.uk/wp-content/uploads/2017/05/Sporting-Behaviour-of-youth-parents-and-coaches.pdf
• 49. Sotiriadou, P. & De Bosscher, V. (2018). Managing high-performance sport: introduction to past, present and future considerations, European Sport Management Quarterly, 18:1, 1-7. https://doi.org/10.1080/16184742.2017.1400225
• 50. Szolnoki, A. & Perc, M. (2016). Leaders should not be conformists in evolutionary social dilemmas. Scientific Reports. 6, 23633. http://real.mtak.hu/id/eprint/35422
• 51. Tarakcioglu, S. (2020). Expert views on the causes and solutions of the doping issue in Turkey’s sports. Turkish Journal of Sports Medicine. 55(2), 156-64. https://doi.org/10.5152/tjsm.2020.172
• 52. Tarakçıoğlu, S. & Doğan, B. (2013). Spor Etiği Bağlamında Gen Doping. Hacettepe Spor Bilimler Dergisi. 24 (1), 45–54. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbd/issue/16372/171324
• 53. Tuncel, SD. & Büyüköztürk, Ş. (2009). Antrenörlerin Mesleki Etik İlkeleri Nelerdir? Nasıl Ölçülür? Ölçek Geliştirme: Ölçeğin Geçerlik ve Güvenirliği. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 7 (4), 159-168. https://doi.org/10.1501/Sporm_0000000166
• 54. Ulucan, K., Topal, E.S., Aksulu, B.K., Yaman, B. & Çiftci, İ., Bıyıklı, T. (2015). Atletik Performans, Genetik ve Gen Dopingi. İstanbul Kanuni Sultan Süleyman Tıp Dergisi. 7(2):58-62. https://doi.org/10.5222/iksst.2015.058
• 55. Unal, M. & Unal, D.O. (2004). Gene Doping in Sports. Sports Medicine. 34, 357–362.
• 56. Ünal, E., Çeviker, A. (2022). The Ethical and Unethical Behaviors That Women Volleyball Players Observed on Their Coaches. Pakistan Journal of Medical & Health Sciences, 16(02), 653-653. https://doi.org/10.53350/pjmhs22162653
• 57. Vargas-Mendoza, N., Fregoso-Aguilar, T., Madrigal-Santillán, E., Morales-González, Á. & Morales-González, J. A. (2018). Ethical Concerns in Sport: When the Will to Win Exceed the Spirit of Sport. Behavioral sciences (Basel, Switzerland), 8(9), 78. https://doi.org/10.3390/bs8090078
• 58. Wells, DJ. (2008). Gene doping: the hype and the reality. British Journal of Pharmacology. 154(3), 623–631. https://doi.org/10.1038/bjp.2008.144
• 59. Yıldırım, Y. & Şahin, S. (2019). Elit güreşçilerin doping ve ergojenik yardım hakkındaki bilgi ve kullanma düzeylerinin incelenmesi. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), 187-204. https://doi.org/10.25307/jssr.620393
• 60. Yücel, A.S., Karataş, Ö., Orhan, S., & Yavuz, C. (2016). Hentbol Oyuncularının Doping ve Ergojenik Yardım Hakkındaki Görüşlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Hakemli Ortopedi Travmatoloji ve Spor Hekimliği Dergisi. 8, 14-37. https://doi.org/10.17372/OTSHD.2016.8.2